روحی که خداوند به انسان ها عطا کرده، دارای فطرت توحیدی است.
(فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها؛[روم/30] فطرتی است که خدا همه را بدان فطرت بیافریده است.)
(قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها قَالَ فَطَرَهُمْ عَلَی مَعْرِفَةِ أَنَّهُ رَبُّهُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْلَمُوا إِذَا سُئِلُوا مَنْ رَبُّهُمْ وَ مَنْ رَازِقُهُم؛[1] فرمود: آنها را بخداشناسی آفرید و اگر آن نبود در برابر پرسش از اینکه پروردگار آنها و روزی ده آنها کیست؟ چیزی نمیدانستند.)
(قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَةِ یَعْنِی الْمَعْرِفَةَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَالِقُهُ؛[2] رسول خدا (ص) فرمودند: (هر کودکی بر سرشت توحید متولد می شود) یعنی بر شناخت اینکه خداوند خالقش است.)
و ظاهرا معنای این فطرت این است که اگر مانعی بر سر راه انسان قرار نگیرد، به طور طبیعی به خداپرستی و خداشناسی می رسد. چون در ابتدای تولد کسی چیزی نمی داند:
(وَ اللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛[نحل/78] خدا شما را از بطن مادرانتان بیرون آورد و هیچ نمی‌دانستید. و برایتان چشم و گوش و دل بیافرید. شاید سپاس گویید.)
در واقع روح انسان مستعد است تا به توحید برسد و اگر مانعی در سر راه او قرار نگیرد، به توحید خواهد رسید. و منظور از این استعداد مثل استعداد آب در جاری شدن است که وقتی در مسیر قرار می گیرد و مانعی بر سر راه او نباشد، حتما جریان خواهد یافت.
و نمونه واضح این جریان، داستان حضرت ابراهیم (ع) است که بعد از ورود به عرصه اجتماع، به دنبال گرایش پرستش به جستجوی خدا می پردازد و می داند که افول کنندگان نمی توانند خدا باشند و این گونه به خدای حقیقی می رسد:
(فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ الَّیْلُ رَءَا کَوْکَبًا قَالَ هَاذَا رَبیِّ فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَا أُحِبُّ الاَفِلِینَ * فَلَمَّا رَءَا الْقَمَرَ بَازِغًا قَالَ هَاذَا رَبیِّ فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَئنِ لَّمْ یهَدِنیِ رَبیِّ لَأَکُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّینَ * فَلَمَّا رَءَا الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَاذَا رَبیِّ هَاذَا أَکْبرَ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ یَقَوْمِ إِنیِّ بَرِی‌ءٌ مِّمَّا تُشرْکُونَ * إِنیِّ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفًا وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشرْکِینَ؛[انعام، آیات 76-79] هنگامی که (تاریکی) شب او را پوشانید، ستاره ای مشاهده کرد، گفت: (این خدای من است؟) امّا هنگامی که غروب کرد، گفت: (غروب کنندگان را دوست ندارم!) * و هنگامی که خورشید را دید که (سینه افق را) می شکافت، گفت: (این خدای من است؟ این (که از همه) بزرگتر است!) امّا هنگامی که غروب کرد، گفت: (ای قوم من از شریکهایی که شما (برای خدا) می سازید، بیزارم! * من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمانها و زمین را آفریده من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم!)
[1]. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج64 134.
[2]. الکافی ج2 13.
