آیا جزای اخروی، برای جسم است یا اینکه روح جزای اعمال را دریافت می کند؟

انسان موجودی مرکب از جسم و روح است به گونه ای که شئون این دو بعد در یکدیگر اثر می گذارند. به عنوان نمونه فهم و درک اگر چه توسط روح حاصل می شود اما در جسم اثر می گذارد تا آنجا که اثر شرم بر رنگ چهره مشخص می شود و اثر احساسات در ضربان قلب بازتاب می یابد (اثر روح بر جسم) و از سوی دیگر، اگر مغز ضربه ببیند، ممکن است انسان از قسمتی از معلومات خود محروم شود، یا خوراک جسم او، روحش را تحت تاثیر گذاشته تا آنجا که مثلا خوردن عدس به رقت قلب کمک می کند. و اثر داروهای روانپزشکی موئد محکمی در این باره است.(اثر جسم بر روح)

ترکیب انسان از این دو بعد (جسم و روح) منحصر به همین عالم نبوده و اعتقاد به معاد جسمانی  از مسلمات مسلمانان است. و آیات قرآنی بسیاری شاهد بر آن است که انسان با جسم و روح خود در بهشت یا جهنم حضور دارد و به همین دلیل اگر در بهشت باشد، لذت های روحی و جسمی برایش ذکر شده است. و اگر در جهنم نیز قرار بگیرد، از عذاب های روحی و جسمی معذب خواهد بود. در بهشت از رضوان الهی و سلام و تحیت ملائک ، دوستی و عدم کینه لذت معنوی می برد، همچنان که از انواع همسرها، خوردنی ها و نوشیدنی ها نیز لذت جسمی می برد. و در جهنم همچنان که هر نوع خوردنی و نوشیدنی دردآور، رنجشی برای جسم اوست، از تحقیر، غم و اندوه، حسرت و ... روح معذبی خواهد داشت. که در ذیل به بخشی از این آیات اشاره می شود.

بهشت

نعمت ها و پاداش های معنوی و روحانی

(ادْخُلُواْ الجْنَّةَ لَا خَوْفٌ عَلَیْکمُ‌ْ وَ لَا أَنتُمْ تحَزَنُونَ؛[اعراف/49] داخل بهشت شوید، که نه ترسی دارید و نه غمناک می‌ شوید!)
(تَعْرِفُ فیِ وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِیمِ؛[مطففین/24] در چهره‌ هایشان طراوت و نشاط نعمت را می ‌بینی و می‌ شناسی!)
(وُجُوهٌ یَوْمَئذٍ مُّسْفِرَةٌ *ضَاحِکَةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ؛[عبس، آیات 38-39] چهره‌ هایی در آن روز گشاده و نورانی است، * خندان و مسرور است)
(رَّضیِ‌َ اللَّهُ عَنهْمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ  ذَالِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛[مائده/119] هم خداوند از آنها خشنود است، و هم آنها از خدا خشنودند این، رستگاری بزرگ است!)

نعمت ها و لذت های جسمی

(مَّثَلُ الْجَنَّةِ الَّتیِ وُعِدَ الْمُتَّقُونَ  تجَرِی مِن تحَتهِا الْأَنهْارُ  أُکُلُهَا دَائمٌ وَ ظِلُّهَا؛[رعد/35] توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده، (این است که) نهرهای آب از زیر درختانش جاری است، میوه آن همیشگی، و سایه‌اش دائمی است)

(فِیهَا أَنهْارٌ مِّن مَّاءٍ غَیرْ ءَاسِنٍ وَ أَنهْارٌ مِّن لَّبنَ‌ٍ لَّمْ یَتَغَیرَّ طَعْمُهُ وَ أَنهْارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِینَ وَ أَنهْارٌ مِّنْ عَسَلٍ مُّصَفًّی  وَ لهَمْ فِیهَا مِن کلُ‌ِّ الثَّمَرَاتِ؛[محمد/15] در آن نهرهایی از آب صاف و خالص که بدبو نشده، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته، و نهرهایی از شراب (طهور) که مایه لذّت نوشندگان است، و نهرهایی از عسل مصفّاست، و برای آنها در آن از همه انواع میوه ‌ها وجود دارد)

(کُلَّمَا رُزِقُواْ مِنهْا مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقًا  قَالُواْ هَاذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ  وَ أُتُواْ بِهِ مُتَشَابِهًا  وَ لَهُمْ فِیهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ  وَ هُمْ فِیهَا خَلِدُونَ؛[بقره/25] هر زمان که میوه ‌ای از آن، به آنان داده شود، می ‌گویند: (این همان است که قبلا به ما روزی داده شده بود. (ولی اینها چقدر از آنها بهتر و عالیتر است.)) و میوه‌هایی که برای آنها آورده می‌شود، همه (از نظر خوبی و زیبایی) یکسانند. و برای آنان همسرانی پاک و پاکیزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.)

جهنم

عذاب های روحی و معنوی

(کُلَّمَا أَرَادُواْ أَن یخَرُجُواْ مِنهْا مِنْ غَمّ‌ٍ أُعِیدُواْ فِیهَ؛[حج/22] هر گاه بخواهند از غم و اندوه‌های دوزخ خارج شوند، آنها را به آن بازمی ‌گردانند)
(قَالَ اخْسَواْ فِیهَا وَ لَا تُکلَّمُونِ؛[مومنون/108] (خداوند گوید) ذلیلانه در آنجا ساکت و دور گردید و هرگز با من سخن نگویید.)
(کُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّی إِذَا ادَّارَکُوا فیها؛[اعراف/38] هر زمان که گروهی وارد می‌ شوند، گروه دیگر را لعن می‌ کنند تا همگی با ذلّت در آن قرار گیرند)

عذاب های جسمانی

(إِنهَّا لَظَی‌ * نَزَّاعَةً لِّلشَّوَی؛[معارج، آیات 15-16] شعله ‌های سوزان آتش است، * دست و پا و پوست سر را می ‌کند و می‌ برد!)
(إِنَّ شَجَرَتَ الزَّقُّومِ * طَعَامُ الْأَثِیمِ * کاَلْمُهْلِ یَغْلیِ فیِ الْبُطُونِ * کَغَلیْ‌ِ الْحَمِیمِ؛[دخان، آیات 43-46] مسلّماً درخت زقّوم ... * غذای گنهکاران است، *همانند فلز گداخته در شکمها می ‌جوشد *جوششی همچون آب سوزان!)
(وَ تَرَی الْمُجْرِمِینَ یَوْمَئذٍ مُّقَرَّنِینَ فیِ الْأَصْفَادِ * سَرَابِیلُهُم مِّن قَطِرَانٍ وَ تَغْشیَ‌ وُجُوهَهُمُ النَّارُ؛[ابراهیم، آیات 49-50] و در آن روز، مجرمان را با هم در غل و زنجیر می بینی! (که دستها و گردنهایشان را به هم بسته است!) لباسهایشان از قطران [ماده چسبنده بد بوی قابل اشتعال‌] است و صورتهایشان را آتش می ‌پوشاند .)

(إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِایَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِیهِمْ نَارًا کلُّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُم بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَیرْهَا لِیَذُوقُواْ الْعَذَابَ؛[نساء/56] کسانی که به آیات ما کافر شدند، بزودی آنها را در آتشی وارد می‌کنیم که هر گاه پوستهای تنشان (در آن) بریان گردد (و بسوزد)، پوستهای دیگری به جای آن قرار می ‌دهیم، تا کیفر (الهی) را بچشند.)