شاید از یک منظر قیامت هرگز یک اتفاق دور به نظر نیاید! چون دور و نزدیک بودن امری نسبی است و باید بنگریم که با چه چیز مقایسه می کنیم تا دور و نزدیک بودن روشن شود. کسانی که در قیامت قرار می گیرند، تمام زندگی دنیایی خود را به اندازه یک نصفه روز می دانند! (وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ یَلْبَثُوا إِلاَّ ساعَةً مِنَ النَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُم[یونس/45] (به یاد آور) روزی را که (خداوند) آنها را جمع (و محشور) میسازد آن چنان که (احساس میکنند) گویی جز ساعتی از روز، (در دنیا) توقّف نکردند به آن مقدار که یکدیگر را (ببینند و) بشناسند!) کما اینکه در آیات متعددی قیامت نزدیک دانسته شده است: (وَ ما یُدْریکَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَکُونُ قَریباً[احزاب/63] و چه میدانی شاید قیامت نزدیک باشد.) (إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعیداً * وَ نَرَئهُ قَرِیبًا[معارج/6-7] زیرا آنها آن روز را دور می بینند، و ما آن را نزدیک می بینیم!) (إِنَّا أَنْذَرْناکُمْ عَذاباً قَریباً یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنی کُنْتُ تُراباً[نباء/40] و ما شما را از عذاب نزدیکی بیم دادیم! این عذاب در روزی خواهد بود که انسان آنچه را از قبل با دستهای خود فرستاده میبیند، و کافر می گوید: (ای کاش خاک بودم (و گرفتار عذاب نمی شدم)!) و اینکه قیامت پس از زندگی انسان های بسیاری فرا می رسد، به دلیل حکمت الهی در اصل خلقت است. خدای متعال انسان ها را آفریده تا به آنها مجال رشد و ترقی بدهد و آنها را در این دنیا بیازماید. و اگر بنا بود قبل از تولد انسانها و زندگی آنها قیامت فرا برسد، خلقت انسان بی معنا می شد. البته اگر منظور شما از طولانی بودن زمان روز قیامت است، که چرا همان یک روز، روز طولانی ای است، باید بگوییم که زمان روز قیامت برای افراد مختلف متفاوت است. و طولانی شدن روز قیامت برای گناهکاران و نوعی عذاب آنهاست. در حالی که خدای متعال سریع الحساب است و افراد مومن، به چشم برهم زدنی از پل صراط می گذرند. در واقع طولانی کردن روز قیامت، یک نوع عذاب است و با تامل در استرس و اضطراب زمان امتحان این معنا به خوبی روشن می شود. زمانی که انسان منتظر نتیجه آزمون است و نتیجه آزمون در سرنوشت او بسیار اثر گذار است، تاخیر در اعلام نتیجه بسیار دردآور می شود، از همین رو، گناهکاران مستحق طولانی شدن زمان قیامت هستند. (تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسینَ أَلْفَ سَنَةٍ[معارج/4] ملائکه و روح در روزی که مقدار آن پنجاه هزار سال است (یعنی در روز قیامت) به سوی او عروج میکنند.) این درباره مجرمان و ظالمان و کافران است، لذا در حدیثی از" ابو سعید خدری" آمده است که بعد از نزول این آیه کسی عرض کرد ای رسول خدا! چقدر آن روز طولانی است؟ فرمود: ... " قسم به کسی که جان محمد به دست او است آن روز برای مؤمن سبک و آسان میشود آسانتر از یک نماز واجب که در دنیا میخواند"[1] [1]. تفسیر نمونه، ج25، ص: 17.
شاید از یک منظر قیامت هرگز یک اتفاق دور به نظر نیاید! چون دور و نزدیک بودن امری نسبی است و باید بنگریم که با چه چیز مقایسه می کنیم تا دور و نزدیک بودن روشن شود.
کسانی که در قیامت قرار می گیرند، تمام زندگی دنیایی خود را به اندازه یک نصفه روز می دانند!
(وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ یَلْبَثُوا إِلاَّ ساعَةً مِنَ النَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُم[یونس/45] (به یاد آور) روزی را که (خداوند) آنها را جمع (و محشور) میسازد آن چنان که (احساس میکنند) گویی جز ساعتی از روز، (در دنیا) توقّف نکردند به آن مقدار که یکدیگر را (ببینند و) بشناسند!)
کما اینکه در آیات متعددی قیامت نزدیک دانسته شده است:
(وَ ما یُدْریکَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَکُونُ قَریباً[احزاب/63] و چه میدانی شاید قیامت نزدیک باشد.)
(إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعیداً * وَ نَرَئهُ قَرِیبًا[معارج/6-7] زیرا آنها آن روز را دور می بینند، و ما آن را نزدیک می بینیم!)
(إِنَّا أَنْذَرْناکُمْ عَذاباً قَریباً یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنی کُنْتُ تُراباً[نباء/40] و ما شما را از عذاب نزدیکی بیم دادیم! این عذاب در روزی خواهد بود که انسان آنچه را از قبل با دستهای خود فرستاده میبیند، و کافر می گوید: (ای کاش خاک بودم (و گرفتار عذاب نمی شدم)!)
و اینکه قیامت پس از زندگی انسان های بسیاری فرا می رسد، به دلیل حکمت الهی در اصل خلقت است. خدای متعال انسان ها را آفریده تا به آنها مجال رشد و ترقی بدهد و آنها را در این دنیا بیازماید. و اگر بنا بود قبل از تولد انسانها و زندگی آنها قیامت فرا برسد، خلقت انسان بی معنا می شد.
البته اگر منظور شما از طولانی بودن زمان روز قیامت است، که چرا همان یک روز، روز طولانی ای است، باید بگوییم که زمان روز قیامت برای افراد مختلف متفاوت است. و طولانی شدن روز قیامت برای گناهکاران و نوعی عذاب آنهاست. در حالی که خدای متعال سریع الحساب است و افراد مومن، به چشم برهم زدنی از پل صراط می گذرند. در واقع طولانی کردن روز قیامت، یک نوع عذاب است و با تامل در استرس و اضطراب زمان امتحان این معنا به خوبی روشن می شود. زمانی که انسان منتظر نتیجه آزمون است و نتیجه آزمون در سرنوشت او بسیار اثر گذار است، تاخیر در اعلام نتیجه بسیار دردآور می شود، از همین رو، گناهکاران مستحق طولانی شدن زمان قیامت هستند.
(تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسینَ أَلْفَ سَنَةٍ[معارج/4] ملائکه و روح در روزی که مقدار آن پنجاه هزار سال است (یعنی در روز قیامت) به سوی او عروج میکنند.)
این درباره مجرمان و ظالمان و کافران است، لذا در حدیثی از" ابو سعید خدری" آمده است که بعد از نزول این آیه کسی عرض کرد ای رسول خدا! چقدر آن روز طولانی است؟ فرمود: ... " قسم به کسی که جان محمد به دست او است آن روز برای مؤمن سبک و آسان میشود آسانتر از یک نماز واجب که در دنیا میخواند"[1]
[1]. تفسیر نمونه، ج25، ص: 17.
- [سایر] چرا خداوند زمان قیامت رامشخص نکرده است ؟
- [سایر] شبهه: آنها که زود میمیرند دارای قیامت برزخی طولانی نسبت به آنهایی که دیرتر میمیرند هستند و این با عدالت خداوندی سازگاری ندارد.
- [سایر] آیا خداوند را در روز قیامت به چشم می بینیم؟
- [سایر] آیا میتوان خداوند را در قیامت مشاهده کرد؟
- [سایر] خداوند در قیامت از چه فقیری عذرخواهی می کند؟
- [سایر] در روز قیامت به چه حالتی خداوند را ملاقات خواهیم کرد؟
- [سایر] آیا در روز قیامت خداوند را می توان دید؟
- [سایر] آیا پس از قیامت خلقت خداوند پایان می یابد؟
- [سایر] آیا از آن رو که خداوند به شیطان تا قیامت مهلت داد، در ازلی و ابدی بودن همانند خداوند است؟
- [سایر] آیا خداوند میتواند عمر امام زمان (عج) را به این حد طولانی کند؟
- [آیت الله اردبیلی] اقاله معامله شخصی که از معامله پشیمان شده مستحبّ مؤکّد است و از حضرت امام صادق علیهالسلام نقل شده که فرمودند: (هر بندهای که معامله مسلمانی را که از خرید یا فروش پشیمان شده به هم بزند و اقاله کند، خداوند لغزش آن بنده را در روز قیامت اقاله خواهد کرد).(1)
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه به واسطه طولانی شدن صفها کسانی که دو طرف صف ایستاده اند امام را نمی بینند مانعی ندارد، همچنین اگر به واسطه طولانی شدن یکی از صفها کسانی که در دو طرف آن ایستاده اند صف جلو خود را نبینند جماعتشان صحیح است.
- [آیت الله بهجت] در کثیرالسفر لازم نیست که انسان سفرهای متعدد داشته باشد، بلکه یک سفر طولانی که بیشتر سال را فرا گیرد مثل سفرهای متعدد است؛ پس همین که بگویند فلانی راننده است و یا شغلش سفر است، اگرچه در یک سفر طولانی و بدون تکرار و تعدّد باشد کافی است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسانی که دو طرف صف ایستادهاند، به واسطه طولانی بودن صف اوّل امام را نبینند، میتوانند اقتدا کنند و نیز اگر به واسطه طولانی بودن یکی از صفهای دیگر، کسانی که دو طرف آن ایستادهاند صف جلوی خود را نبینند، میتوانند اقتدا نمایند.
- [آیت الله اردبیلی] (غَصْب) آن است که انسان از روی ظلم بر مال یا حقّ کسی مسلّط شود. غصب از گناهان بزرگ است و غاصب در قیامت به عذاب سخت گرفتار میشود. از حضرت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم روایت شده است که: (هر کس یک وجب زمین از دیگری را غصب کند، در قیامت آن زمین را از هفت طبقه آن مثل طوق به گردن او میاندازند.)(1)
- [آیت الله مکارم شیرازی] طول دادن رکوع و سجود و قنوت وخواندن سوره های طولانی درقرائت، موالات را به هم نمی زند، بلکه افضل است.
- [آیت الله بروجردی] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است.از حضرت امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام روایت شده است که فرمودند:شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست میدهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمیکند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون میرود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت میکنند و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آشامیدن شراب حرام و از گناهان کبیره است، بلکه در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که متوجه باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله) می باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: (شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد، احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتیهای آشکار رو نمی گرداند، روح ایمان و خداشناسی از او بیرون می رود، و روح خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند، خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است!)
- [آیت الله مظاهری] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند در صورتی که متوجّه باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر میباشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادقعلیه السلام روایت شده است که فرمودند: شراب ریشه بدیها و منشأ گناهان است و کسی که شراب بخورد خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت میکنند و تا چهل روز نماز او قبول نمیشود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان او از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله سبحانی] فردی که به حد تکلیف رسیده ولی معترف به وجود خدا و یا وحدانیّت و یا نبوت پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) یا معاد(روز قیامت) نباشد بنابر احتیاط واجب نجس است. و همچنین اگر کسی یکی از احکام ضروری اسلام (مانند وجوب نماز و روزه و حج) را انکار کند و در نظر او ملازم با انکار یکی از امور یادشده باشد، نیز نجس می باشد.