در مورد فلسفه برده داری، برخی معتقدند که از لحاظ عقل و قدرت تفکر، برخی از مردم پایینتر از بعضی دیگرند. از این رو به بردگی گرفتن یونانیان را تجویز نمی‌‌کرند، ولی برای یونانیان به اسارت گرفتن غیر یونانی را مجاز می‌‌دانست. این نوع تفکر همان تبعیض نژادی و برتر دانستن یک نژاد بر نژاد دیگر و تفکری ناصواب است.
برخی برده را ابزاری دارای روح می‌‌دانستند و به اعتقاد ایشان تا وقتی که فعالیت‌های مربوط به بردگان را ماشینهای خودکار انجام ندهند بردگی به نحوی وجود خواهد داشت .
و گروهی نیز نظیر (الکید اماس) معتقدند که : (خداوند همه مردمان را آزاد به جهان فرستاده و طبیعت نیز کسی را بنده نساخته.)
در اسلام فلسفه بردهداری تبعیض‌‌نژادی نبود؛ زیرا یکی از شعارهای اسلام مبارزه با تبعیض نژادی بود و پیشوای دین اسلام همواره می‌‌فرمود: عرب بر غیر عرب برتری ندارد و معیار برتری افراد، تقوای الهی است .
همچنین در شعار اصلی اسلام، اربابی جز خداوند وجود ندارد:
قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی کَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً وَ لا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ (آل عمران/64) بگو ای اهل کتاب بیائید بسوی سخنی که میان ما و شما یکسان و منصفانه است (و آن اینکه) جز خدا را نپرستیم، و چیزی را باو شریک قرار ندهیم، بعضی از ما بعضی را بجای خدا ارباب نگیرند.
پس با این مطلب، باید در احکام برده داری مشروع در اسلام دقت کرد. در اسلام به بردگی گرفتن یک شخص، حکم تنبیهی علیه او است. چون تنها مجوز برده کردن کسی، جنگ او (کافر حربی بودن) است.
مسلمانان بعد از به اسارت در آوردن کفار سه راه داشتند:
راه اول این که بعد از اسارت، آنان را آزاد کنند که راهی غیر حکیمانه است چون ممکن است این گروه دوباره جمع شوند و به مسلمانان حمله کنند.
راه دوم آن که همه آنان را به قتل برسانند. و این هم خلاف رحمت خداست.
فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّی تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها ذلِکَ وَ لَوْ یَشاءُ اللَّهُ لاَنْتَصَرَ مِنْهُمْ (محمد/4) اسیرشان کنید و سخت ببندید. آن گاه یا به منت آزاد کنید یا به فدیه. تا آن گاه که جنگ به پایان آید. و این است حکم خدا. و اگر خدا می‌‌خواست، از آنان انتقام می‌‌گرفت.
و راه سوم آن که آنها را زنده نگه دارند و با برده کردنشان نوعی تربیت اسلامی را در وجودشان در طی سالهای بردگی به تدریج تزریق کنند . از این رو مسلمانان آنها را به بندگی می‌‌گرفتند و بعد از دمیدن روح تربیت اسلامی در کالبد آنان که از طریق محبت به آنان عملی می‌‌شد، بتدریج آنها را به صورت داوطلبانه آزاد می‌‌کردند و یا با قوانین الزامی که اسلام وضع کرده بود آزاد می‌‌شدند.
و زندگی بردگان نیز در دوران بردگی بسیار عالی تر از چیزی بود که امروزه در قوانین جهانی برای اسیران جنگی قائل شده اند. چون برده به راحتی در جامعه زندگی می کرد و حق معامله و ازدواج و ... داشت. در حالی که طبق قوانین امروزی، اسرای جنگی را در منطقه ای محدود، محبوس کرده و آنها را از بسیاری از فعالیت های اجتماعی محروم می کنند. و در بعضی مواقع اوج حقشان این است که در روز، چند دقیقه از هوای آزاد بهره مند شوند!!
برای مطالعه بیشتر ر.ک: بررسی نظام بردهداری از دیدگاه اسلام/سید حسین هاشمی
