فقرا
گدا آن است که: دنیا از او دست برداشته، و فقیر آن است که: او دست از دنیا برداشته است.
آیا بهتر نیست پولی که برای حج خرج می شود، صرف فقرا شود؟
اولا حج به طور ریشه ای فقر را از بین می برد. چون 1- کسی که می خواهد به حج برود، باید با مال پاک مخارج سفرش را تامین کند. پس حاجیان واقعی کسانی هستند که در طی مدت عمر، سهم فقرا از اموال خود را پرداخت کرده اند. وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ (19 ذاریات) (متقین کسانی هستند که) و در اموال خود برای سائل و محروم حقی قائل بودند. 2-حج با آداب و مناسکش انسان را از دنیا طلبی باز می دارد. و وقتی که انسان توانست خواهش های نفسانی را مهار کند، طبیعتا راحت تر می تواند اموال مازادش را به فقرا برساند: امام رضا علیه السلام می فرمایند : (حج برای) به رنج افکندن بدن و باز داشتن آن از خواهشها و لذّتها است. عیون أخبار الرِّضا : 2/90/1 3- ریشه فقرها، زیاده طلبی ها و دزدی عده ای است که روزی محرومان را از چنگ شان ربوده اند! پس یک راه مقابله با فقر، از بین بردن سرکشی است. امام صادق علیه السلام می فرمایند : هیچ جایی نزد خداوند متعال محبوبتر از مسعی (محل سعی از مناسک حج) نیست؛ زیرا که هر گردن کش و متکبّری در آن جا خوار و ذلیل شود. بحار الأنوار : 99/45/34 ثانیا حج با مناسکی چون قربانی و ... خود یک راه کمک به فقرا است و توجه به فقرا را بیشتر می کند. ثالثا اسلام یک دین کاریکاتوری نیست که فقط یک جنبه داشته باشد و بخواهیم آن را منحصر در انفاق کنیم. هر چند انفاق به فقرا نیز بسیار مهم است. و قرآن مکرر توجه به مسائل مالی اجتماع را در کنار بحث عبادت خدا مطرح کرده است (نماز و زکات) ولی همین آموزه انفاق به فقرا، زمانی مطرح می شود که خود دین باقی مانده باشد که با امثال حج باقی می ماند: امام صادق علیه السلام می فرمایند : (حج واجب شد) تا آثار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شناخته شود و خبرهای آن حضرت نقل و بازگو شود و از یادها نرود. علل الشرائع : 405/6 و امام علی علیه السلام در وصیّت خود به هنگام وفات فرمود : خدا را! خدا را! در حقّ خانه پروردگارتان . تا زنده اید آن را وا مگذارید که اگر رها شود، [از عذاب الهی ]مهلت داده نخواهید شد. الخصال : 620/10 رابعا کسی که به خدا ایمان دارد، عوامل هستی را در عوامل مادی منحصر نمی کند و می فهمد که از عوامل معنوی هم می توان برای حل مشکلات بهره گرفت. که خود حج تاثیر زیادی در نزول برکات و رفع مشکلات دارد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند : حجّ، فقر و تهیدستی را از بین می برد. تحف العقول : 7 و امام صادق علیه السلام در پاسخ به عبد الرحمن که عرض کرد: عده ای از این داستان گویان می گویند: اگر کسی یک حجّ به جا آورد و سپس [به جای رفتن مکرر به حجّ ]صدقه بدهد و صله رحم به جا آورد کار بهتری انجام داده است فرمود : دروغ می گویند. اگر مردم این کار را بکنند این خانه به تعطیلی کشانده می شود ، در حالی که خداوند این خانه را قوام کار مردم قرار داده است. علل الشرائع : 452/1 خامسا باید توجه کرد که بعضی برای جنگ با حق، خودشان را زیر شعارهای زیبا مخفی کرده اند. آیا مخارجی که صرف سفر حج می شود، بیشتر است یا مخارجی که برای سفرهای تفریحی پاریس و ترکیه و تایلند و ... می شود؟ چرا این تبلیغات علیه حج درباره این طیف سفرها مطرح نمی شود؟ چرا گفته نمی شود با هزینه لوازم آرایشی یک سال، مخارج چند فقیر تامین می شود؟ چرا حساسیتی که علیه حاجیان وجود دارد، علیه کسانی که ماشین های چند صد میلیونی و بلکه میلیاردی سوار می شوند، دیده نمی شود؟ و ...
اولا حج به طور ریشه ای فقر را از بین می برد. چون 1- کسی که می خواهد به حج برود، باید با مال پاک مخارج سفرش را تامین کند. پس حاجیان واقعی کسانی هستند که در طی مدت عمر، سهم فقرا از اموال خود را پرداخت کرده اند. وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ (19 ذاریات) (متقین کسانی هستند که) و در اموال خود برای سائل و محروم حقی قائل بودند. 2-حج با آداب و مناسکش انسان را از دنیا طلبی باز می دارد. و وقتی که انسان توانست خواهش های نفسانی را مهار کند، طبیعتا راحت تر می تواند اموال مازادش را به فقرا برساند: امام رضا علیه السلام می فرمایند : (حج برای) به رنج افکندن بدن و باز داشتن آن از خواهشها و لذّتها است. عیون أخبار الرِّضا : 2/90/1 3- ریشه فقرها، زیاده طلبی ها و دزدی عده ای است که روزی محرومان را از چنگ شان ربوده اند! پس یک راه مقابله با فقر، از بین بردن سرکشی است. امام صادق علیه السلام می فرمایند : هیچ جایی نزد خداوند متعال محبوبتر از مسعی (محل سعی از مناسک حج) نیست؛ زیرا که هر گردن کش و متکبّری در آن جا خوار و ذلیل شود. بحار الأنوار : 99/45/34 ثانیا حج با مناسکی چون قربانی و ... خود یک راه کمک به فقرا است و توجه به فقرا را بیشتر می کند. ثالثا اسلام یک دین کاریکاتوری نیست که فقط یک جنبه داشته باشد و بخواهیم آن را منحصر در انفاق کنیم. هر چند انفاق به فقرا نیز بسیار مهم است. و قرآن مکرر توجه به مسائل مالی اجتماع را در کنار بحث عبادت خدا مطرح کرده است (نماز و زکات) ولی همین آموزه انفاق به فقرا، زمانی مطرح می شود که خود دین باقی مانده باشد که با امثال حج باقی می ماند: امام صادق علیه السلام می فرمایند : (حج واجب شد) تا آثار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شناخته شود و خبرهای آن حضرت نقل و بازگو شود و از یادها نرود. علل الشرائع : 405/6 و امام علی علیه السلام در وصیّت خود به هنگام وفات فرمود : خدا را! خدا را! در حقّ خانه پروردگارتان . تا زنده اید آن را وا مگذارید که اگر رها شود، [از عذاب الهی ]مهلت داده نخواهید شد. الخصال : 620/10 رابعا کسی که به خدا ایمان دارد، عوامل هستی را در عوامل مادی منحصر نمی کند و می فهمد که از عوامل معنوی هم می توان برای حل مشکلات بهره گرفت. که خود حج تاثیر زیادی در نزول برکات و رفع مشکلات دارد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند : حجّ، فقر و تهیدستی را از بین می برد. تحف العقول : 7 و امام صادق علیه السلام در پاسخ به عبد الرحمن که عرض کرد: عده ای از این داستان گویان می گویند: اگر کسی یک حجّ به جا آورد و سپس [به جای رفتن مکرر به حجّ ]صدقه بدهد و صله رحم به جا آورد کار بهتری انجام داده است فرمود : دروغ می گویند. اگر مردم این کار را بکنند این خانه به تعطیلی کشانده می شود ، در حالی که خداوند این خانه را قوام کار مردم قرار داده است. علل الشرائع : 452/1 خامسا باید توجه کرد که بعضی برای جنگ با حق، خودشان را زیر شعارهای زیبا مخفی کرده اند. آیا مخارجی که صرف سفر حج می شود، بیشتر است یا مخارجی که برای سفرهای تفریحی پاریس و ترکیه و تایلند و ... می شود؟ چرا این تبلیغات علیه حج درباره این طیف سفرها مطرح نمی شود؟ چرا گفته نمی شود با هزینه لوازم آرایشی یک سال، مخارج چند فقیر تامین می شود؟ چرا حساسیتی که علیه حاجیان وجود دارد، علیه کسانی که ماشین های چند صد میلیونی و بلکه میلیاردی سوار می شوند، دیده نمی شود؟ و ...
پاسخ:
اولا حج به طور ریشه ای فقر را از بین می برد. چون
1- کسی که می خواهد به حج برود، باید با مال پاک مخارج سفرش را تامین کند. پس حاجیان واقعی کسانی هستند که در طی مدت عمر، سهم فقرا از اموال خود را پرداخت کرده اند. وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ (19 ذاریات) (متقین کسانی هستند که) و در اموال خود برای سائل و محروم حقی قائل بودند.
2-حج با آداب و مناسکش انسان را از دنیا طلبی باز می دارد. و وقتی که انسان توانست خواهش های نفسانی را مهار کند، طبیعتا راحت تر می تواند اموال مازادش را به فقرا برساند: امام رضا علیه السلام می فرمایند : (حج برای) به رنج افکندن بدن و باز داشتن آن از خواهشها و لذّتها است. عیون أخبار الرِّضا : 2/90/1
3- ریشه فقرها، زیاده طلبی ها و دزدی عده ای است که روزی محرومان را از چنگ شان ربوده اند! پس یک راه مقابله با فقر، از بین بردن سرکشی است. امام صادق علیه السلام می فرمایند : هیچ جایی نزد خداوند متعال محبوبتر از مسعی (محل سعی از مناسک حج) نیست؛ زیرا که هر گردن کش و متکبّری در آن جا خوار و ذلیل شود. بحار الأنوار : 99/45/34
ثانیا حج با مناسکی چون قربانی و ... خود یک راه کمک به فقرا است و توجه به فقرا را بیشتر می کند.
ثالثا اسلام یک دین کاریکاتوری نیست که فقط یک جنبه داشته باشد و بخواهیم آن را منحصر در انفاق کنیم. هر چند انفاق به فقرا نیز بسیار مهم است. و قرآن مکرر توجه به مسائل مالی اجتماع را در کنار بحث عبادت خدا مطرح کرده است (نماز و زکات) ولی همین آموزه انفاق به فقرا، زمانی مطرح می شود که خود دین باقی مانده باشد که با امثال حج باقی می ماند: امام صادق علیه السلام می فرمایند : (حج واجب شد) تا آثار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شناخته شود و خبرهای آن حضرت نقل و بازگو شود و از یادها نرود. علل الشرائع : 405/6 و امام علی علیه السلام در وصیّت خود به هنگام وفات فرمود : خدا را! خدا را! در حقّ خانه پروردگارتان . تا زنده اید آن را وا مگذارید که اگر رها شود، [از عذاب الهی ]مهلت داده نخواهید شد. الخصال : 620/10
رابعا کسی که به خدا ایمان دارد، عوامل هستی را در عوامل مادی منحصر نمی کند و می فهمد که از عوامل معنوی هم می توان برای حل مشکلات بهره گرفت. که خود حج تاثیر زیادی در نزول برکات و رفع مشکلات دارد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند : حجّ، فقر و تهیدستی را از بین می برد. تحف العقول : 7 و امام صادق علیه السلام در پاسخ به عبد الرحمن که عرض کرد: عده ای از این داستان گویان می گویند: اگر کسی یک حجّ به جا آورد و سپس [به جای رفتن مکرر به حجّ ]صدقه بدهد و صله رحم به جا آورد کار بهتری انجام داده است فرمود : دروغ می گویند. اگر مردم این کار را بکنند این خانه به تعطیلی کشانده می شود ، در حالی که خداوند این خانه را قوام کار مردم قرار داده است. علل الشرائع : 452/1
خامسا باید توجه کرد که بعضی برای جنگ با حق، خودشان را زیر شعارهای زیبا مخفی کرده اند. آیا مخارجی که صرف سفر حج می شود، بیشتر است یا مخارجی که برای سفرهای تفریحی پاریس و ترکیه و تایلند و ... می شود؟ چرا این تبلیغات علیه حج درباره این طیف سفرها مطرح نمی شود؟ چرا گفته نمی شود با هزینه لوازم آرایشی یک سال، مخارج چند فقیر تامین می شود؟ چرا حساسیتی که علیه حاجیان وجود دارد، علیه کسانی که ماشین های چند صد میلیونی و بلکه میلیاردی سوار می شوند، دیده نمی شود؟ و ...
- [سایر] آیا بهتر نیست پولی که صرف مراسم عزاداری می شود، به فقرا بدهیم؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی پولی را به عنوان صرف در امور خیریه و قربةً الی اللّه پرداخت نماید، آیا می شود در ساخت مناره و تزیینات مسجد خرج نمود؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر زنی بدون اجازه شوهر پولی را از جیب شوهر بردارد و خرج خانه کند نه خرج بیرون خانه اشکال دارد یا نه؟
- [سایر] پولی که به دفتر رهبری می رسد صرف چه اموری می شود؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شخصی با فرزندان به زیارت عتبات مقدسه می‌رود و خرج برابر با حج می‌شود، آیا حج بر او واجب است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا قسمتی از پولی که در دست بنده امانت است می‌توان خرج نمایم و بعد پول را سر جایش برگردانم؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا قسمتی از پولی که در دست بنده امانت است می‌توان خرج نمایم و بعد پول را سر جایش برگردانم؟
- [آیت الله سیستانی] آیا پولی که فرزندی بدون اجازه پدر خود از جیب اوبرمیدارد در حالی که پدرش خرج اورا می‌دهد حرام است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا قسمتی از پولی که در دست بنده امانت است می‌توان خرج نمایم و بعد پول را سر جایش برگردانم؟
- [آیت الله اردبیلی] این جانب دارای خانهای هستم که آن را اجاره دادهام، آیا پولی که صرف تعمیرات منزل میکنم، متعلّق خمس است؟
- [آیت الله مظاهری] زکات را خوب است در این زمان به مجتهد جامع الشرایط یا وکیل او بدهند تا صرف فقرا و تقویت اسلام و مصالح مسلمین بنماید ولی خود زکات دهنده هم میتواند در همان موارد صرف نماید.
- [آیت الله سیستانی] انسان میتواند برای رفتن به حج و زیارت و مانند اینها از سهم سبیل اللّه زکات بگیرد ، اگر چه فقیر نباشد ، یا اینکه به مقدار خرج سالش زکات گرفته باشد ، ولی این در صورتی است که رفتن او به حج یا زیارت و مانند اینها دارای منفعت عامه باشد ، و بنابر احتیاط از حاکم شرع برای صرف زکات در آن اذن بگیرد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . فقیر می تواند برای رفتن به حج و زیارت و مانند اینها زکات بگیرد ولی اگر به مقدار خرج سالش زکات گرفته باشد، برای زیارت و مانند آن نمی تواند از سهم فقرا زکات بگیرد ولی از سهم سبیل الله مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی توشه راه و وسیله سفر حجّ را نداشته باشد و دیگری به او بگوید: (حجّ بجا بیاور، من خرج تو و افراد تحت تکفّل تو را هنگامی که در سفر حجّ هستی میدهم)، در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را می‌دهد، حجّ بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله سیستانی] مصارفی که بعد از تعلق زکات خرج مینماید ، نمیتواند آنچه را نسبت به مقدار زکات خرج نموده از حاصل کسر کند هر چند بنابر احتیاط از حاکم شرع یا وکیل او در صرف آنها اجازه گرفته باشد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کسی توشه راه و مرکب سواری نداشته باشد و دیگری به او بگوید: حج برو من خرج تو و عیالات تو را در موقعی که در سفر حج هستی می دهم؛ در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را می دهد؛ حج بر او واجب می شود.
- [آیت الله خوئی] اگر کسی توشه راه و مرکب سواری نداشته باشد و دیگری به او بگوید حج برو، من خرج تو و عیالات تو را در موقعی که در سفر حج هستی میدهم، در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را می‌دهد، حج بر او واجب می‌شود.
- [امام خمینی] اگر کسی توشه راه و مرکب سواری نداشته باشد و دیگری به او بگوید حج برو، من خرج تو و عیالات تو را در موقعی که در سفر حج هستی می دهم، در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را می دهد، حج بر او واجب می شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که مال ندارد ومخارجی بر او واجب است مثل خرج زن وبچه، باید کسب کند وبرای کارهای مستحبّ مانند وسعت دادن به عیالات ودستگیری از فقرأ، کسب کردن مستحبّ است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که مال ندارد و مخارجی بر او واجب است؛ مثل خرج زن و بچه، باید کسب کند و برای کارهای مستحبّ؛ مانند وسعت دادن به عیالات و دستگیری از فقرا، کسب کردن مستحبّ است.