حسین علیه السلام
امام حسین (علیه‌السلام) سومین امام شیعیان می‌باشد.
تاریخچه کوتاهی از زندگی امام حسین علیه السلام را بیان کنید؟
ابو عبد الله حسین بن علی بن ابی طالب(ع)، امام سوم از ائمه اثنی عشر(ع) و پنجمین معصوم از چهارده معصوم(ع)است .فرزند دوم علی بن ابی طالب(ع) و حضرت فاطمه(ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه منوره به دنیا آمد. مدت حملش را شش ماه و ده روز نوشته اند. تفاوت سن او با برادر بزرگترش امام حسن(ع) کمتر از یک سال بود. پیامبر اکرم(ص) او را پسر و پاره تن خود، گل خوش بوی خویش و سید جوانان اهل بهشت خواند. او را بر دوش خود سوار می کرد و به سینه خود می چسبانید و دهان و گلوی او را می بوسید و محبوبترین انسانها نزد اهل آسمانهایش معرفی می کرد. ائمه اهل سنت به اسناد متعدد روایت کرده اند که رسول الله(ص) از شهادت و مشهد امام حسین(ع) خبر داد و نصرت او را واجب و قاتلانش را لعنت کرد.[1] حسین (ع) را از خود و خود را از حسین دانسته و فرمود: (خدایا دوست بدار هر که حسین را دوست بدارد.)[2] عمر شریفش، 57 سال بود که 7 سال آن در آغوش رسول اللّه(ص)، 30 سال در زمان امامت پدر و بقیه را در صحبت برادر یا در مقام امامت بود. کنیه اش ابوعبدالله و مشهورترین لقب پس از شهادتش سید الشهداء می باشد. از او شش پسر و سه دختر به وجود آمدند که سه پسرش در کربلا شهید شدند و یکی از پسرانش علی اوسط زین العابدین(ع) امام چهارم شیعیان است. قیام آن حضرت بر ضد یزید بن معاویه و امتناع از بیعت با یزید، که او را به هیچ وجه شایسته خلافت مسلمین نمی دانست و مقاومت بی مانند او و یارانش در برابر سپاه یزید و سر فرود نیاوردن او به ننگ تسلیم و استقبال او از شهادت در راه عقیده خود و در راه اسلام، برنامه حکومت آل ابی سفیان را که انقراض اسلام و باز گردانیدن آثار جاهلیت بود نابود کرد و او را از برجسته ترین چهره های دینی و سیاسی تاریخ اسلام نمود. ماربین فیلسوف آلمانی در کتاب سیاست اسلامی می گوید: (تاریخ کسی را سراغ ندارد که خود و عزیزترین کسان خود را برای احقاق حق به کام مرگ فرستد جز حسین کبیر آن یگانه مردی که دانست چگونه دولت عظیم و وسیع بنی امیه را متلاشی کند و ارکان سلطنت ایشان را فرو ریزد.حادثه طف سرّ بقای اسلام و موجب درخشندگی و تداوم تاریخ این شریعت مقدس گردیده است.) بنا به اخبار و روایات موجود امام حسین(ع) پس از وفات برادرش تا زمانی که معاویه زنده بود، در ظاهر مخالفتی با معاویه نکرد زیرا بر حسب ظاهر و بنا بر مصلحت با معاویه بیعت کرده بود و این بیعت اگر چه به معنی شناختن او به عنوان خلیفه مسلمین نبود اما به این معنی بود که امام در ظاهر مخالفتی با او ندارد و نمی خواهد بر ضد او قیام کند. امام این بیعت ظاهری و صوری را نمی خواست نقض کند و آن را به صلاح امت نمی دانست. هنگامی که معاویه در سال 56 ه.ق. تصمیم گرفت که پسرش یزید را جانشین خود سازد و در زمان حیات خود برای او از مردم بیعت بگیرد تا مخالفی برایش نماند، از جمله کسانی که بیعت ایشان بسیار مهم شمرده می شد، امام حسین(ع) و عبد الله بن زبیر و عبد اللّه بن عمر بودند. این اشخاص در موقعیتی قرار داشتند که محل توجه عموم و در نظر عامه شایسته وصول به مقام خلافت بودند. هیچ یک از این سه تن از پیشنهاد معاویه برای بیعت با یزید استقبال نکردند و به همین جهت معاویه در سفری که به مکه و مدینه نمود ابتدا روی خوشی به ایشان نشان نداد اما بعد در ظاهر ایشان را بگرمی پذیرفت و در باطن تهدید کرد که اگر در هنگام اعلام جانشینی یزید اظهار مخالفت کنند کشته خواهند شد. با این تهدید این سه تن خاموش ماندند بی آنکه اظهار موافقت یا مخالفتی کرده باشند. معاویه در سال شصت هجری از دنیا رفت و پسرش یزید تصمیم گرفت که از این سه تن که در نظر مردم مدعیان خلافت بودند برای خلافت خود بیعت بگیرد و به ولید بن عتبة بن ابی سفیان حاکم مدینه نوشت تا به زور از این سه تن بیعت بگیرد. ولید نتوانست از ایشان بیعت بگیرد و امام تصمیم گرفتند که از مدینه بیرون بروند و به مکه بروند به گفته طبری امام حسین(ع) شب یکشنبه دو روز مانده به آخر ماه رجب سال شصت هجری از مدینه بیرون شد و بسوی مکه به راه افتاد. فرزندان و برادران و اولاد برادران و تمام اهل بیتش با او همراهی کردند بجز محمد حنفیه که در مدینه ماند. جماعتی از شیعیان و هواخواهان حضرت علی(ع) در کوفه پس از شنیدن خبر مرگ معاویه در منزل سلیمان بن صرد خزاعی گرد آمدند و نامه ای به امام حسین(ع) نوشتند که در آن پس از اظهار خوشحالی از مرگ معاویه اظهار داشتند که امامی ندارند و منتظر قدوم او به کوفه هستند تا شاید خداوند به وسیله او مردم را به دور حق جمع کند.پس از این نامه، نامه‌های دیگری هم نوشتند و رسولانی فرستادند و امام را به حرکت به سوی کوفه ترغیب کردند. امام حسین(ع) در پاسخ نامه های ایشان نامه ای نوشت و پسر عم خود مسلم بن عقیل را فرستاد تا از وضع کوفه و احوال مردم آگاهی دهد و اگر اوضاع را مطابق نامه ها و پیغام هایشان یافت او را خبر دهد تا او نیز بسوی ایشان حرکت کند. چون مسلم بن عقیل به کوفه رسید، مردم زیادی در ابتدا با او بیعت کردند و والی کوفه از طرف یزید که نعمان بن بشیر نام داشت بر او سخت نگرفت. مسلم به امام حسین(ع) نامه نوشت و گفت که هر چه زودتر به سمت کوفه حرکت کند. هواداران بنی امیه نامه ای به یزید نوشتند و او را از ضعف و سستی نعمان بن بشیر در برابر مسلم و اتباع او آگاهی دادند. یزید پس از مشورت با سرجون که از موالی معاویه بود، عبید اللّه بن زیاد والی بصره را مأمور کوفه کرد و دستور داد که مسلم را تعقیب کند تا آنکه یا او را از شهر بیرون کند و یا به قتلش برساند. عبیدالله بن زیاد بی درنگ روانه کوفه گردید و به تنهایی وارد آن شهر شد و زمام حکومت را به دست گرفت و مردم را با وعده و وعید به خود جلب کرد. مسلم سرانجام در روز هشتم یا نهم ذی الحجه سال شصت در کوفه خروج کرد و دار الاماره را محاصره کرد. اما اشراف کوفه و رؤسای قبایل که دل با عبید الله داشتند، افراد طوایف خود را از پیروی از مسلم بر حذر داشتند و در این کار موفق شدند، چنانکه مسلم تنها ماند و به تفصیلی که در کتب تاریخ مذکور است گرفتار و کشته شد. امام حسین(ع) پیش از آنکه از خبر قتل مسلم آگاه گردد عازم خروج از مکه و حرکت به سوی کوفه گردید. عده ای از بزرگان قوم از جمله عبد اللّه بن عباس او را اندرز دادند که در مکه بماند و به کوفه که مردم آن قابل اطمینان نیستند نرود و حتی عبد اللّه بن عباس پیشنهاد کرد که بجای کوفه به یمن برود و از آنجا داعیان و مبلغان خود را به اطراف بفرستد ولی امام هیچ یک از این پیشنهادها را نپذیرفت و در حرکت بسوی کوفه جازم و مصمم ماند. ابن زیاد پس از قتل مسلم(ع) مرزهای عراق را با حجاز بست و فرستاده های دیگر امام را در کوفه گرفت و کشت و سپاهی را برای گرفتن و کشتن امام حسین(ع) و اصحاب او آماده ساخت.چون خبر شهادت مسلم(ع) و سایر فرستادگان در راه کوفه به گوش امام رسید روی به همراهان خود کرد و فرمود تا هر که می خواهد برگردد و او ایشان را از عهد و میثاقی که با او بسته بودند آزاد می‌کند. بسیاری از همراهان او پراکنده شدند و فقط یاران و اهل بیت او که از مکه با او همراه بودند باقی ماندند. در بطن عقبه، مردی عرب به او رسید و او را سوگند داد که برگردد زیرا این راهی که میرود بسوی شمشیرها و سر نیزه ها است. اگر مردمی که به او نامه نوشته بودند راه را برای او باز می کردند و امر را برای او آماده می ساختند رفتن او وجهی داشت اما اکنون که این وضع پیش آمده است رفتن او صلاح نیست. حضرت در پاسخ فرمود: (آنچه تو گفتی بر من پوشیده نیست ولی کسی نمی تواند بر امر خدا غالب شود). آنگاه از آن محل دور شد. در منزلی به نام (شراف)، حر بن یزید ریاحی با هزار نفر از سوی حصین بن نمیر تمیمی که مأمور حفاظت مرزهای عراق بود رسید و گفت مأمور است تا او را پیش عبید اللّه بن زیاد ببرد. بعد چهار تن از کوفه رسیدند و خبر آوردند که اشراف کوفه با گرفتن پول و رشوه به مخالفت با امام و موافقت با یزید برخاسته اند و مردم دیگر اگر چه دلهایشان با امام حسین(ع)است اما شمشیرهایشان بسوی او آخته است. نیز خبر آوردند که قیس بن مسهر فرستاده امام به قتل رسیده است. و در روزهای بعد قاصدی از ابن زیاد رسید که امام حسین(ع) را در تنگنا بگذارد و او را در فضایی باز که حصن و پناهگاه و آب نداشته باشد فرود بیاورد تا امر بعدی او برسد. امام بناچار روز پنجشنبه دوم محرم سال شصت و یک هجری در محلی به نام کربلا فرود آمد و فردای آن روز عمر بن سعد بن ابی وقاص با چهار هزار تن از سوی عبیدالله بن زیاد رسید و مأمور بود که از امام حسین(ع) برای یزید بیعت بگیرد. امام حسین(ع) پیشنهاد کرد که راه را برای او باز بگذارند تا به مدینه باز گردد یا جای دیگر برود.عمر بن سعد این پیشنهاد را به ابن زیاد فرستاد و او می خواست بپذیرد ولی شمر بن ذی الجوشن مانع شد و گفت اگر امام حسین(ع) را رها کنند نیرو خواهد گرفت و گرفتن بیعت از او ممکن نخواهد شد. ابن زیاد پس از شنیدن سخنان شمر نامه ای به عمر بن سعد نوشت و گفت امام حسین(ع) یا باید تسلیم شود و یا کشته شود. فاجعه کربلا از اینجا آغاز می‌گردد. امام حسین(ع) سر تسلیم فرود نیاورد و به یاران خود اختیار داد که شبانه او را ترک کنند و او را تنها بگذارند زیرا او تسلیم نخواهد شد و به قتل خواهد رسید و از این رو نمی خواهد که اصحاب به سرنوشت او دچار شوند. اما اصحاب و خویشان او همچنان وفادار ماندند و با دلیری بی مانندی از او دفاع کردند و جان خود را در راه او باختند. شرح شجاعت و جنگ سرسختانه سیدالشهداء(ع) و اصحابش را می توان در تاریخ طبری(وقایع سال 61 هجری) ملاحظه کرد. دفاع دلیرانه امام (ع) حیرت انگیز بود. شخصی به نام عبد اللّه بن عمار که شاهد عینی ماجرا بوده می گوید ندیدم مردی که فرزندان و اهل بیت و یارانش کشته شده باشند، قویتر و مطمئنتر و دلیرتر از حسین بن علی(ع) که پیادگان دشمن مانند گوسفند از پیش او می‌گریختند. این شجاعت را بازماندگان او نیز از خود نشان دادند و در برابر کسانی که ایشان را اسیر کردند و در مجلس ابن زیاد و یزید - با اینکه در حال اسارت بودند - قوت نفس بی مانندی از خود نشان دادند. نمونه کامل این قدرتِ اراده و تسلط بر نفس و عدم تسلیم، در وجود حضرت زینب (ع) متجلی شد که پایداری و سخنان تند و سخت او در برابر ابن زیاد معروف است. شهادت حضرت سید الشهداء(ع) و برادران و برادرزادگان و فرزندان و اصحاب بزرگوار او روز دهم ماه محرم سال شصت و یک هجری رخ داد. زنان و کودکان خاندان رسالت همه به اسارت کوفیان درآمدند.خیمه های آنها را آتش زدند و بر جنازه شهدا اسب تاختند و سرهای شهیدان را از تنها جدا و بر نیزه ها کردند. سر امام(ع) را سنان بن انس یا شمر بن ذی الجوشن از تن جدا کرده با سرهای شهدای دیگر به کوفه نزد عبید اللّه بن زیاد برد. اعراب بنی اسد بعد از پایان جنگ کربلا تن‌های بی‌سر شهدا را دفن کردند. درباره مدفن سر امام به یقین نمی توان اظهار عقیده کرد، در دمشق و مصر و کربلا مشاهدی به نام (رأس الحسین) زیارتگاه شیعیان است. حسین بن علی(ع) به حکم رسول الله(ص) و وصیت برادرش حسن(ع) از روز پنج شنبه 28 صفر سال 50 ه.ق. بعد از شهادت برادر به امامت رسید و حدود 11 سال این وظیفه خطیر را عهده دار بود. تربت پاکش زیارتگاه شیعیان جهان و ذکر مصیبات و گریه بر مظلومیتش پاک کننده گناهان است. مزار امام حسین(ع) را نخستین بار اعراب بنی اسد مشخص نمودند و پس از آن بارها دستخوش تبدیل و تغییر و تخریب و تعمیر گردید تا به سال 767ه.ق. در عهد سلطان اویس ایلخان بنای فعلی روضه مطهره حسینی ساخته شد. منابع تحقیق: 1. مقاتل الطالبیین، 51، 52 2. ارشاد، شیخ مفید، 2/24، 137 3. فصول المهمه، ابن صباغ مالکی، 170، 200 4. اعلام الوری باعلام الهدی، امین الاسلام طبرسی، 213، 251 5. خصائص نسائی، 122، 124 6. تاریخ بغداد، 2/204 7. ذخائر العقبی 8. محب الدین طبری 9. مستدرک الصحیحین، 2/290 10. تهذیب التهذیب، 2/354 [1]. اسد الغابة، 123، 349. [2]. صحیح ترمذی، 2/307.
ابو عبد الله حسین بن علی بن ابی طالب(ع)، امام سوم از ائمه اثنی عشر(ع) و پنجمین معصوم از چهارده معصوم(ع)است .فرزند دوم علی بن ابی طالب(ع) و حضرت فاطمه(ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه منوره به دنیا آمد. مدت حملش را شش ماه و ده روز نوشته اند. تفاوت سن او با برادر بزرگترش امام حسن(ع) کمتر از یک سال بود. پیامبر اکرم(ص) او را پسر و پاره تن خود، گل خوش بوی خویش و سید جوانان اهل بهشت خواند. او را بر دوش خود سوار می کرد و به سینه خود می چسبانید و دهان و گلوی او را می بوسید و محبوبترین انسانها نزد اهل آسمانهایش معرفی می کرد. ائمه اهل سنت به اسناد متعدد روایت کرده اند که رسول الله(ص) از شهادت و مشهد امام حسین(ع) خبر داد و نصرت او را واجب و قاتلانش را لعنت کرد.[1] حسین (ع) را از خود و خود را از حسین دانسته و فرمود: (خدایا دوست بدار هر که حسین را دوست بدارد.)[2] عمر شریفش، 57 سال بود که 7 سال آن در آغوش رسول اللّه(ص)، 30 سال در زمان امامت پدر و بقیه را در صحبت برادر یا در مقام امامت بود. کنیه اش ابوعبدالله و مشهورترین لقب پس از شهادتش سید الشهداء می باشد. از او شش پسر و سه دختر به وجود آمدند که سه پسرش در کربلا شهید شدند و یکی از پسرانش علی اوسط زین العابدین(ع) امام چهارم شیعیان است. قیام آن حضرت بر ضد یزید بن معاویه و امتناع از بیعت با یزید، که او را به هیچ وجه شایسته خلافت مسلمین نمی دانست و مقاومت بی مانند او و یارانش در برابر سپاه یزید و سر فرود نیاوردن او به ننگ تسلیم و استقبال او از شهادت در راه عقیده خود و در راه اسلام، برنامه حکومت آل ابی سفیان را که انقراض اسلام و باز گردانیدن آثار جاهلیت بود نابود کرد و او را از برجسته ترین چهره های دینی و سیاسی تاریخ اسلام نمود. ماربین فیلسوف آلمانی در کتاب سیاست اسلامی می گوید: (تاریخ کسی را سراغ ندارد که خود و عزیزترین کسان خود را برای احقاق حق به کام مرگ فرستد جز حسین کبیر آن یگانه مردی که دانست چگونه دولت عظیم و وسیع بنی امیه را متلاشی کند و ارکان سلطنت ایشان را فرو ریزد.حادثه طف سرّ بقای اسلام و موجب درخشندگی و تداوم تاریخ این شریعت مقدس گردیده است.) بنا به اخبار و روایات موجود امام حسین(ع) پس از وفات برادرش تا زمانی که معاویه زنده بود، در ظاهر مخالفتی با معاویه نکرد زیرا بر حسب ظاهر و بنا بر مصلحت با معاویه بیعت کرده بود و این بیعت اگر چه به معنی شناختن او به عنوان خلیفه مسلمین نبود اما به این معنی بود که امام در ظاهر مخالفتی با او ندارد و نمی خواهد بر ضد او قیام کند. امام این بیعت ظاهری و صوری را نمی خواست نقض کند و آن را به صلاح امت نمی دانست. هنگامی که معاویه در سال 56 ه.ق. تصمیم گرفت که پسرش یزید را جانشین خود سازد و در زمان حیات خود برای او از مردم بیعت بگیرد تا مخالفی برایش نماند، از جمله کسانی که بیعت ایشان بسیار مهم شمرده می شد، امام حسین(ع) و عبد الله بن زبیر و عبد اللّه بن عمر بودند. این اشخاص در موقعیتی قرار داشتند که محل توجه عموم و در نظر عامه شایسته وصول به مقام خلافت بودند. هیچ یک از این سه تن از پیشنهاد معاویه برای بیعت با یزید استقبال نکردند و به همین جهت معاویه در سفری که به مکه و مدینه نمود ابتدا روی خوشی به ایشان نشان نداد اما بعد در ظاهر ایشان را بگرمی پذیرفت و در باطن تهدید کرد که اگر در هنگام اعلام جانشینی یزید اظهار مخالفت کنند کشته خواهند شد. با این تهدید این سه تن خاموش ماندند بی آنکه اظهار موافقت یا مخالفتی کرده باشند. معاویه در سال شصت هجری از دنیا رفت و پسرش یزید تصمیم گرفت که از این سه تن که در نظر مردم مدعیان خلافت بودند برای خلافت خود بیعت بگیرد و به ولید بن عتبة بن ابی سفیان حاکم مدینه نوشت تا به زور از این سه تن بیعت بگیرد. ولید نتوانست از ایشان بیعت بگیرد و امام تصمیم گرفتند که از مدینه بیرون بروند و به مکه بروند به گفته طبری امام حسین(ع) شب یکشنبه دو روز مانده به آخر ماه رجب سال شصت هجری از مدینه بیرون شد و بسوی مکه به راه افتاد. فرزندان و برادران و اولاد برادران و تمام اهل بیتش با او همراهی کردند بجز محمد حنفیه که در مدینه ماند. جماعتی از شیعیان و هواخواهان حضرت علی(ع) در کوفه پس از شنیدن خبر مرگ معاویه در منزل سلیمان بن صرد خزاعی گرد آمدند و نامه ای به امام حسین(ع) نوشتند که در آن پس از اظهار خوشحالی از مرگ معاویه اظهار داشتند که امامی ندارند و منتظر قدوم او به کوفه هستند تا شاید خداوند به وسیله او مردم را به دور حق جمع کند.پس از این نامه، نامه‌های دیگری هم نوشتند و رسولانی فرستادند و امام را به حرکت به سوی کوفه ترغیب کردند. امام حسین(ع) در پاسخ نامه های ایشان نامه ای نوشت و پسر عم خود مسلم بن عقیل را فرستاد تا از وضع کوفه و احوال مردم آگاهی دهد و اگر اوضاع را مطابق نامه ها و پیغام هایشان یافت او را خبر دهد تا او نیز بسوی ایشان حرکت کند. چون مسلم بن عقیل به کوفه رسید، مردم زیادی در ابتدا با او بیعت کردند و والی کوفه از طرف یزید که نعمان بن بشیر نام داشت بر او سخت نگرفت. مسلم به امام حسین(ع) نامه نوشت و گفت که هر چه زودتر به سمت کوفه حرکت کند. هواداران بنی امیه نامه ای به یزید نوشتند و او را از ضعف و سستی نعمان بن بشیر در برابر مسلم و اتباع او آگاهی دادند. یزید پس از مشورت با سرجون که از موالی معاویه بود، عبید اللّه بن زیاد والی بصره را مأمور کوفه کرد و دستور داد که مسلم را تعقیب کند تا آنکه یا او را از شهر بیرون کند و یا به قتلش برساند. عبیدالله بن زیاد بی درنگ روانه کوفه گردید و به تنهایی وارد آن شهر شد و زمام حکومت را به دست گرفت و مردم را با وعده و وعید به خود جلب کرد. مسلم سرانجام در روز هشتم یا نهم ذی الحجه سال شصت در کوفه خروج کرد و دار الاماره را محاصره کرد. اما اشراف کوفه و رؤسای قبایل که دل با عبید الله داشتند، افراد طوایف خود را از پیروی از مسلم بر حذر داشتند و در این کار موفق شدند، چنانکه مسلم تنها ماند و به تفصیلی که در کتب تاریخ مذکور است گرفتار و کشته شد. امام حسین(ع) پیش از آنکه از خبر قتل مسلم آگاه گردد عازم خروج از مکه و حرکت به سوی کوفه گردید. عده ای از بزرگان قوم از جمله عبد اللّه بن عباس او را اندرز دادند که در مکه بماند و به کوفه که مردم آن قابل اطمینان نیستند نرود و حتی عبد اللّه بن عباس پیشنهاد کرد که بجای کوفه به یمن برود و از آنجا داعیان و مبلغان خود را به اطراف بفرستد ولی امام هیچ یک از این پیشنهادها را نپذیرفت و در حرکت بسوی کوفه جازم و مصمم ماند. ابن زیاد پس از قتل مسلم(ع) مرزهای عراق را با حجاز بست و فرستاده های دیگر امام را در کوفه گرفت و کشت و سپاهی را برای گرفتن و کشتن امام حسین(ع) و اصحاب او آماده ساخت.چون خبر شهادت مسلم(ع) و سایر فرستادگان در راه کوفه به گوش امام رسید روی به همراهان خود کرد و فرمود تا هر که می خواهد برگردد و او ایشان را از عهد و میثاقی که با او بسته بودند آزاد می‌کند. بسیاری از همراهان او پراکنده شدند و فقط یاران و اهل بیت او که از مکه با او همراه بودند باقی ماندند. در بطن عقبه، مردی عرب به او رسید و او را سوگند داد که برگردد زیرا این راهی که میرود بسوی شمشیرها و سر نیزه ها است. اگر مردمی که به او نامه نوشته بودند راه را برای او باز می کردند و امر را برای او آماده می ساختند رفتن او وجهی داشت اما اکنون که این وضع پیش آمده است رفتن او صلاح نیست. حضرت در پاسخ فرمود: (آنچه تو گفتی بر من پوشیده نیست ولی کسی نمی تواند بر امر خدا غالب شود). آنگاه از آن محل دور شد. در منزلی به نام (شراف)، حر بن یزید ریاحی با هزار نفر از سوی حصین بن نمیر تمیمی که مأمور حفاظت مرزهای عراق بود رسید و گفت مأمور است تا او را پیش عبید اللّه بن زیاد ببرد. بعد چهار تن از کوفه رسیدند و خبر آوردند که اشراف کوفه با گرفتن پول و رشوه به مخالفت با امام و موافقت با یزید برخاسته اند و مردم دیگر اگر چه دلهایشان با امام حسین(ع)است اما شمشیرهایشان بسوی او آخته است. نیز خبر آوردند که قیس بن مسهر فرستاده امام به قتل رسیده است. و در روزهای بعد قاصدی از ابن زیاد رسید که امام حسین(ع) را در تنگنا بگذارد و او را در فضایی باز که حصن و پناهگاه و آب نداشته باشد فرود بیاورد تا امر بعدی او برسد. امام بناچار روز پنجشنبه دوم محرم سال شصت و یک هجری در محلی به نام کربلا فرود آمد و فردای آن روز عمر بن سعد بن ابی وقاص با چهار هزار تن از سوی عبیدالله بن زیاد رسید و مأمور بود که از امام حسین(ع) برای یزید بیعت بگیرد. امام حسین(ع) پیشنهاد کرد که راه را برای او باز بگذارند تا به مدینه باز گردد یا جای دیگر برود.عمر بن سعد این پیشنهاد را به ابن زیاد فرستاد و او می خواست بپذیرد ولی شمر بن ذی الجوشن مانع شد و گفت اگر امام حسین(ع) را رها کنند نیرو خواهد گرفت و گرفتن بیعت از او ممکن نخواهد شد. ابن زیاد پس از شنیدن سخنان شمر نامه ای به عمر بن سعد نوشت و گفت امام حسین(ع) یا باید تسلیم شود و یا کشته شود. فاجعه کربلا از اینجا آغاز می‌گردد. امام حسین(ع) سر تسلیم فرود نیاورد و به یاران خود اختیار داد که شبانه او را ترک کنند و او را تنها بگذارند زیرا او تسلیم نخواهد شد و به قتل خواهد رسید و از این رو نمی خواهد که اصحاب به سرنوشت او دچار شوند. اما اصحاب و خویشان او همچنان وفادار ماندند و با دلیری بی مانندی از او دفاع کردند و جان خود را در راه او باختند. شرح شجاعت و جنگ سرسختانه سیدالشهداء(ع) و اصحابش را می توان در تاریخ طبری(وقایع سال 61 هجری) ملاحظه کرد. دفاع دلیرانه امام (ع) حیرت انگیز بود. شخصی به نام عبد اللّه بن عمار که شاهد عینی ماجرا بوده می گوید ندیدم مردی که فرزندان و اهل بیت و یارانش کشته شده باشند، قویتر و مطمئنتر و دلیرتر از حسین بن علی(ع) که پیادگان دشمن مانند گوسفند از پیش او می‌گریختند. این شجاعت را بازماندگان او نیز از خود نشان دادند و در برابر کسانی که ایشان را اسیر کردند و در مجلس ابن زیاد و یزید - با اینکه در حال اسارت بودند - قوت نفس بی مانندی از خود نشان دادند. نمونه کامل این قدرتِ اراده و تسلط بر نفس و عدم تسلیم، در وجود حضرت زینب (ع) متجلی شد که پایداری و سخنان تند و سخت او در برابر ابن زیاد معروف است. شهادت حضرت سید الشهداء(ع) و برادران و برادرزادگان و فرزندان و اصحاب بزرگوار او روز دهم ماه محرم سال شصت و یک هجری رخ داد. زنان و کودکان خاندان رسالت همه به اسارت کوفیان درآمدند.خیمه های آنها را آتش زدند و بر جنازه شهدا اسب تاختند و سرهای شهیدان را از تنها جدا و بر نیزه ها کردند. سر امام(ع) را سنان بن انس یا شمر بن ذی الجوشن از تن جدا کرده با سرهای شهدای دیگر به کوفه نزد عبید اللّه بن زیاد برد. اعراب بنی اسد بعد از پایان جنگ کربلا تن‌های بی‌سر شهدا را دفن کردند. درباره مدفن سر امام به یقین نمی توان اظهار عقیده کرد، در دمشق و مصر و کربلا مشاهدی به نام (رأس الحسین) زیارتگاه شیعیان است. حسین بن علی(ع) به حکم رسول الله(ص) و وصیت برادرش حسن(ع) از روز پنج شنبه 28 صفر سال 50 ه.ق. بعد از شهادت برادر به امامت رسید و حدود 11 سال این وظیفه خطیر را عهده دار بود. تربت پاکش زیارتگاه شیعیان جهان و ذکر مصیبات و گریه بر مظلومیتش پاک کننده گناهان است. مزار امام حسین(ع) را نخستین بار اعراب بنی اسد مشخص نمودند و پس از آن بارها دستخوش تبدیل و تغییر و تخریب و تعمیر گردید تا به سال 767ه.ق. در عهد سلطان اویس ایلخان بنای فعلی روضه مطهره حسینی ساخته شد. منابع تحقیق: 1. مقاتل الطالبیین، 51، 52 2. ارشاد، شیخ مفید، 2/24، 137 3. فصول المهمه، ابن صباغ مالکی، 170، 200 4. اعلام الوری باعلام الهدی، امین الاسلام طبرسی، 213، 251 5. خصائص نسائی، 122، 124 6. تاریخ بغداد، 2/204 7. ذخائر العقبی 8. محب الدین طبری 9. مستدرک الصحیحین، 2/290 10. تهذیب التهذیب، 2/354 [1]. اسد الغابة، 123، 349. [2]. صحیح ترمذی، 2/307.
پاسخ:
ابو عبد الله حسین بن علی بن ابی طالب(ع)، امام سوم از ائمه اثنی عشر(ع) و پنجمین معصوم از چهارده معصوم(ع)است .فرزند دوم علی بن ابی طالب(ع) و حضرت فاطمه(ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه منوره به دنیا آمد. مدت حملش را شش ماه و ده روز نوشته اند. تفاوت سن او با برادر بزرگترش امام حسن(ع) کمتر از یک سال بود.
پیامبر اکرم(ص) او را پسر و پاره تن خود، گل خوش بوی خویش و سید جوانان اهل بهشت خواند. او را بر دوش خود سوار می کرد و به سینه خود می چسبانید و دهان و گلوی او را می بوسید و محبوبترین انسانها نزد اهل آسمانهایش معرفی می کرد.
ائمه اهل سنت به اسناد متعدد روایت کرده اند که رسول الله(ص) از شهادت و مشهد امام حسین(ع) خبر داد و نصرت او را واجب و قاتلانش را لعنت کرد.[1] حسین (ع) را از خود و خود را از حسین دانسته و فرمود: (خدایا دوست بدار هر که حسین را دوست بدارد.)[2]
عمر شریفش، 57 سال بود که 7 سال آن در آغوش رسول اللّه(ص)، 30 سال در زمان امامت پدر و بقیه را در صحبت برادر یا در مقام امامت بود. کنیه اش ابوعبدالله و مشهورترین لقب پس از شهادتش سید الشهداء می باشد. از او شش پسر و سه دختر به وجود آمدند که سه پسرش در کربلا شهید شدند و یکی از پسرانش علی اوسط زین العابدین(ع) امام چهارم شیعیان است.
قیام آن حضرت بر ضد یزید بن معاویه و امتناع از بیعت با یزید، که او را به هیچ وجه شایسته خلافت مسلمین نمی دانست و مقاومت بی مانند او و یارانش در برابر سپاه یزید و سر فرود نیاوردن او به ننگ تسلیم و استقبال او از شهادت در راه عقیده خود و در راه اسلام، برنامه حکومت آل ابی سفیان را که انقراض اسلام و باز گردانیدن آثار جاهلیت بود نابود کرد و او را از برجسته ترین چهره های دینی و سیاسی تاریخ اسلام نمود.
ماربین فیلسوف آلمانی در کتاب سیاست اسلامی می گوید: (تاریخ کسی را سراغ ندارد که خود و عزیزترین کسان خود را برای احقاق حق به کام مرگ فرستد جز حسین کبیر آن یگانه مردی که دانست چگونه دولت عظیم و وسیع بنی امیه را متلاشی کند و ارکان سلطنت ایشان را فرو ریزد.حادثه طف سرّ بقای اسلام و موجب درخشندگی و تداوم تاریخ این شریعت مقدس گردیده است.)
بنا به اخبار و روایات موجود امام حسین(ع) پس از وفات برادرش تا زمانی که معاویه زنده بود، در ظاهر مخالفتی با معاویه نکرد زیرا بر حسب ظاهر و بنا بر مصلحت با معاویه بیعت کرده بود و این بیعت اگر چه به معنی شناختن او به عنوان خلیفه مسلمین نبود اما به این معنی بود که امام در ظاهر مخالفتی با او ندارد و نمی خواهد بر ضد او قیام کند. امام این بیعت ظاهری و صوری را نمی خواست نقض کند و آن را به صلاح امت نمی دانست.
هنگامی که معاویه در سال 56 ه.ق. تصمیم گرفت که پسرش یزید را جانشین خود سازد و در زمان حیات خود برای او از مردم بیعت بگیرد تا مخالفی برایش نماند، از جمله کسانی که بیعت ایشان بسیار مهم شمرده می شد، امام حسین(ع) و عبد الله بن زبیر و عبد اللّه بن عمر بودند. این اشخاص در موقعیتی قرار داشتند که محل توجه عموم و در نظر عامه شایسته وصول به مقام خلافت بودند.
هیچ یک از این سه تن از پیشنهاد معاویه برای بیعت با یزید استقبال نکردند و به همین جهت معاویه در سفری که به مکه و مدینه نمود ابتدا روی خوشی به ایشان نشان نداد اما بعد در ظاهر ایشان را بگرمی پذیرفت و در باطن تهدید کرد که اگر در هنگام اعلام جانشینی یزید اظهار مخالفت کنند کشته خواهند شد. با این تهدید این سه تن خاموش ماندند بی آنکه اظهار موافقت یا مخالفتی کرده باشند.
معاویه در سال شصت هجری از دنیا رفت و پسرش یزید تصمیم گرفت که از این سه تن که در نظر مردم مدعیان خلافت بودند برای خلافت خود بیعت بگیرد و به ولید بن عتبة بن ابی سفیان حاکم مدینه نوشت تا به زور از این سه تن بیعت بگیرد.
ولید نتوانست از ایشان بیعت بگیرد و امام تصمیم گرفتند که از مدینه بیرون بروند و به مکه بروند به گفته طبری امام حسین(ع) شب یکشنبه دو روز مانده به آخر ماه رجب سال شصت هجری از مدینه بیرون شد و بسوی مکه به راه افتاد. فرزندان و برادران و اولاد برادران و تمام اهل بیتش با او همراهی کردند بجز محمد حنفیه که در مدینه ماند.
جماعتی از شیعیان و هواخواهان حضرت علی(ع) در کوفه پس از شنیدن خبر مرگ معاویه در منزل سلیمان بن صرد خزاعی گرد آمدند و نامه ای به امام حسین(ع) نوشتند که در آن پس از اظهار خوشحالی از مرگ معاویه اظهار داشتند که امامی ندارند و منتظر قدوم او به کوفه هستند تا شاید خداوند به وسیله او مردم را به دور حق جمع کند.پس از این نامه، نامه‌های دیگری هم نوشتند و رسولانی فرستادند و امام را به حرکت به سوی کوفه ترغیب کردند.
امام حسین(ع) در پاسخ نامه های ایشان نامه ای نوشت و پسر عم خود مسلم بن عقیل را فرستاد تا از وضع کوفه و احوال مردم آگاهی دهد و اگر اوضاع را مطابق نامه ها و پیغام هایشان یافت او را خبر دهد تا او نیز بسوی ایشان حرکت کند.
چون مسلم بن عقیل به کوفه رسید، مردم زیادی در ابتدا با او بیعت کردند و والی کوفه از طرف یزید که نعمان بن بشیر نام داشت بر او سخت نگرفت. مسلم به امام حسین(ع) نامه نوشت و گفت که هر چه زودتر به سمت کوفه حرکت کند. هواداران بنی امیه نامه ای به یزید نوشتند و او را از ضعف و سستی نعمان بن بشیر در برابر مسلم و اتباع او آگاهی دادند. یزید پس از مشورت با سرجون که از موالی معاویه بود، عبید اللّه بن زیاد والی بصره را مأمور کوفه کرد و دستور داد که مسلم را تعقیب کند تا آنکه یا او را از شهر بیرون کند و یا به قتلش برساند.
عبیدالله بن زیاد بی درنگ روانه کوفه گردید و به تنهایی وارد آن شهر شد و زمام حکومت را به دست گرفت و مردم را با وعده و وعید به خود جلب کرد. مسلم سرانجام در روز هشتم یا نهم ذی الحجه سال شصت در کوفه خروج کرد و دار الاماره را محاصره کرد. اما اشراف کوفه و رؤسای قبایل که دل با عبید الله داشتند، افراد طوایف خود را از پیروی از مسلم بر حذر داشتند و در این کار موفق شدند، چنانکه مسلم تنها ماند و به تفصیلی که در کتب تاریخ مذکور است گرفتار و کشته شد.
امام حسین(ع) پیش از آنکه از خبر قتل مسلم آگاه گردد عازم خروج از مکه و حرکت به سوی کوفه گردید. عده ای از بزرگان قوم از جمله عبد اللّه بن عباس او را اندرز دادند که در مکه بماند و به کوفه که مردم آن قابل اطمینان نیستند نرود و حتی عبد اللّه بن عباس پیشنهاد کرد که بجای کوفه به یمن برود و از آنجا داعیان و مبلغان خود را به اطراف بفرستد ولی امام هیچ یک از این پیشنهادها را نپذیرفت و در حرکت بسوی کوفه جازم و مصمم ماند.
ابن زیاد پس از قتل مسلم(ع) مرزهای عراق را با حجاز بست و فرستاده های دیگر امام را در کوفه گرفت و کشت و سپاهی را برای گرفتن و کشتن امام حسین(ع) و اصحاب او آماده ساخت.چون خبر شهادت مسلم(ع) و سایر فرستادگان در راه کوفه به گوش امام رسید روی به همراهان خود کرد و فرمود تا هر که می خواهد برگردد و او ایشان را از عهد و میثاقی که با او بسته بودند آزاد می‌کند.
بسیاری از همراهان او پراکنده شدند و فقط یاران و اهل بیت او که از مکه با او همراه بودند باقی ماندند.
در بطن عقبه، مردی عرب به او رسید و او را سوگند داد که برگردد زیرا این راهی که میرود بسوی شمشیرها و سر نیزه ها است. اگر مردمی که به او نامه نوشته بودند راه را برای او باز می کردند و امر را برای او آماده می ساختند رفتن او وجهی داشت اما اکنون که این وضع پیش آمده است رفتن او صلاح نیست. حضرت در پاسخ فرمود: (آنچه تو گفتی بر من پوشیده نیست ولی کسی نمی تواند بر امر خدا غالب شود). آنگاه از آن محل دور شد.
در منزلی به نام (شراف)، حر بن یزید ریاحی با هزار نفر از سوی حصین بن نمیر تمیمی که مأمور حفاظت مرزهای عراق بود رسید و گفت مأمور است تا او را پیش عبید اللّه بن زیاد ببرد. بعد چهار تن از کوفه رسیدند و خبر آوردند که اشراف کوفه با گرفتن پول و رشوه به مخالفت با امام و موافقت با یزید برخاسته اند و مردم دیگر اگر چه دلهایشان با امام حسین(ع)است اما شمشیرهایشان بسوی او آخته است. نیز خبر آوردند که قیس بن مسهر فرستاده امام به قتل رسیده است. و در روزهای بعد قاصدی از ابن زیاد رسید که امام حسین(ع) را در تنگنا بگذارد و او را در فضایی باز که حصن و پناهگاه و آب نداشته باشد فرود بیاورد تا امر بعدی او برسد.
امام بناچار روز پنجشنبه دوم محرم سال شصت و یک هجری در محلی به نام کربلا فرود آمد و فردای آن روز عمر بن سعد بن ابی وقاص با چهار هزار تن از سوی عبیدالله بن زیاد رسید و مأمور بود که از امام حسین(ع) برای یزید بیعت بگیرد. امام حسین(ع) پیشنهاد کرد که راه را برای او باز بگذارند تا به مدینه باز گردد یا جای دیگر برود.عمر بن سعد این پیشنهاد را به ابن زیاد فرستاد و او می خواست بپذیرد ولی شمر بن ذی الجوشن مانع شد و گفت اگر امام حسین(ع) را رها کنند نیرو خواهد گرفت و گرفتن بیعت از او ممکن نخواهد شد.
ابن زیاد پس از شنیدن سخنان شمر نامه ای به عمر بن سعد نوشت و گفت امام حسین(ع) یا باید تسلیم شود و یا کشته شود. فاجعه کربلا از اینجا آغاز می‌گردد. امام حسین(ع) سر تسلیم فرود نیاورد و به یاران خود اختیار داد که شبانه او را ترک کنند و او را تنها بگذارند زیرا او تسلیم نخواهد شد و به قتل خواهد رسید و از این رو نمی خواهد که اصحاب به سرنوشت او دچار شوند. اما اصحاب و خویشان او همچنان وفادار ماندند و با دلیری بی مانندی از او دفاع کردند و جان خود را در راه او باختند. شرح شجاعت و جنگ سرسختانه سیدالشهداء(ع) و اصحابش را می توان در تاریخ طبری(وقایع سال 61 هجری) ملاحظه کرد.
دفاع دلیرانه امام (ع) حیرت انگیز بود. شخصی به نام عبد اللّه بن عمار که شاهد عینی ماجرا بوده می گوید ندیدم مردی که فرزندان و اهل بیت و یارانش کشته شده باشند، قویتر و مطمئنتر و دلیرتر از حسین بن علی(ع) که پیادگان دشمن مانند گوسفند از پیش او می‌گریختند. این شجاعت را بازماندگان او نیز از خود نشان دادند و در برابر کسانی که ایشان را اسیر کردند و در مجلس ابن زیاد و یزید - با اینکه در حال اسارت بودند - قوت نفس بی مانندی از خود نشان دادند. نمونه کامل این قدرتِ اراده و تسلط بر نفس و عدم تسلیم، در وجود حضرت زینب (ع) متجلی شد که پایداری و سخنان تند و سخت او در برابر ابن زیاد معروف است.
شهادت حضرت سید الشهداء(ع) و برادران و برادرزادگان و فرزندان و اصحاب بزرگوار او روز دهم ماه محرم سال شصت و یک هجری رخ داد. زنان و کودکان خاندان رسالت همه به اسارت کوفیان درآمدند.خیمه های آنها را آتش زدند و بر جنازه شهدا اسب تاختند و سرهای شهیدان را از تنها جدا و بر نیزه ها کردند. سر امام(ع) را سنان بن انس یا شمر بن ذی الجوشن از تن جدا کرده با سرهای شهدای دیگر به کوفه نزد عبید اللّه بن زیاد برد.
اعراب بنی اسد بعد از پایان جنگ کربلا تن‌های بی‌سر شهدا را دفن کردند. درباره مدفن سر امام به یقین نمی توان اظهار عقیده کرد، در دمشق و مصر و کربلا مشاهدی به نام (رأس الحسین) زیارتگاه شیعیان است.
حسین بن علی(ع) به حکم رسول الله(ص) و وصیت برادرش حسن(ع) از روز پنج شنبه 28 صفر سال 50 ه.ق. بعد از شهادت برادر به امامت رسید و حدود 11 سال این وظیفه خطیر را عهده دار بود. تربت پاکش زیارتگاه شیعیان جهان و ذکر مصیبات و گریه بر مظلومیتش پاک کننده گناهان است. مزار امام حسین(ع) را نخستین بار اعراب بنی اسد مشخص نمودند و پس از آن بارها دستخوش تبدیل و تغییر و تخریب و تعمیر گردید تا به سال 767ه.ق. در عهد سلطان اویس ایلخان بنای فعلی روضه مطهره حسینی ساخته شد.
منابع تحقیق:
1. مقاتل الطالبیین، 51، 52
2. ارشاد، شیخ مفید، 2/24، 137
3. فصول المهمه، ابن صباغ مالکی، 170، 200
4. اعلام الوری باعلام الهدی، امین الاسلام طبرسی، 213، 251
5. خصائص نسائی، 122، 124
6. تاریخ بغداد، 2/204
7. ذخائر العقبی
8. محب الدین طبری
9. مستدرک الصحیحین، 2/290
10. تهذیب التهذیب، 2/354
[1]. اسد الغابة، 123، 349.
[2]. صحیح ترمذی، 2/307.
- [سایر] تاریخچه کوتاهی از زندگی امام حسن مجتبی علیه‌السلام بیان کنید؟
- [سایر] تاریخچه کوتاهی از زندگی امام جعفر صادق علیه‌السلام بفرمایید؟
- [سایر] حضرت سکینه ،دختر امام حسین (ع) چند سال زندگی کرد ؟
- [سایر] آیا کوتاهی خواجه ربیع در حق امام حسین ع صحت دارد؟
- [سایر] لطفا در مورد زندگی نامه سیاسی امام حسین علیه السلام توضیح دهید؟
- [سایر] پیامدهای عملی قیام عاشورای امام حسین(علیه السلام) در زندگی اجتهادی ، عملی ، اقتصادی ، سیاسی و... چیست؟
- [سایر] سر کنیه اباعبدالله امام حسین -علیه السّلام- چیست؟ نام‌های دیگر امام حسین -علیه السّلام- کدامند؟
- [سایر] چند نمونه از سیره اخلاقی امام حسین(ع) را از زندگی ایشان بنویسید.
- [سایر] چرا امام حسین علیه السّلام را اباعبدالله می نامند؟ نام های دیگر امام حسین علیه السّلام کدامند؟
- [سایر] چرا به امام حسین (علیه السلام) اباعبدالله گفته می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلا به زیارت حضرت اباعبدالله(علیه السلام) مشرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر بواسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله سبحانی] خوردن خاک و گِل حرام است، ولی خوردن کمی از تربت پاک حضرت سیّدالشهداء امام حسین(علیه السلام) که از قبر شریف اخذ شود (کمتر از یک نخود) به قصد شفاء اشکال ندارد و همچنین گل داغستان و گل ارمنی که برای معالجه می خورند در صورتی که علاج منحصر به آن باشد جایز است.
- [آیت الله سبحانی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت اباعبدالله(علیه السلام)مشرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر به واسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت اباعبدالله عَلَیْهِ السَّلَام مشّرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر به واسطهی عذری نتواند آن امام را زیارت کند، چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] خوردن خاک و گل حرام است، ولی خوردن کمی از تربت پاک حضرت سیدالشهداء امام حسین(علیه السلام) (کمتر از یک نخود) به قصد شفاء اشکال ندارد و همچنین گل داغستان و گل ارمنی که برای معالجه می خورند در صورتی که علاج منحصر به آن باشد جایز است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه نذر کند به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت امام حسین(علیه السلام) مشرف شود، اگر به زیارت امام دیگری برود کافی نیست و هرگاه به واسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در آشامیدن آب، چند چیز مستحب است: اول آب را به طور مکیدن بیاشامد. دوم در روز، ایستاده آب بخورد. سوم پیش از آشامیدن آب (بِسْمِ الله) و بعد از آن (اَلْحَمْدُ لله) بگوید. چهارم به سه نفس آب بیاشامد. پنجم از روی میل آب بیاشامد. ششم بعد از آشامیدن آب، حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و اهل بیت بزرگوارش را یاد کند، و قاتلان آن حضرت را لعنت نماید.
- [آیت الله مظاهری] مکروه است که در گریه بر میّت صدا را خیلی بلند کنند. ______ 1) آیا تو بر پیمانی - که با آن ما را ترک کردی - وفاداری؟ پیمان بر شهادت به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال، او که یکتاست و شریکی برای او نیست و به اینکه محمد صلی الله علیه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سید پیامبران و خاتم آنان است و به اینکه علی علیه السلام امیر مومنان و سید امامان و امامی است که خداوند متعال، فرمانبرداری از او را بر همه عالمیان واجب فرموده است و به اینکه حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و قائم آل محمد - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهای خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پیشروان هدایت و نیکوکاری هستند. 2) هنگامی که دو فرشته نزدیک به خداوند (نکیر و منکر) که فرستادگان از جانب خدای متعالند، به سوی تو آمدند و از تو در مورد خدایت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبلهات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگین نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، پیامبر من و اسلام، دین من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امیر مومنان علی بن ابی طالب، امام من و حسن بن علی، امام من و حسین بن علی، امام من و زین العابدین، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسی کاظم، امام من و علی رضا، امام من و محمد جواد امام من و علی هادی، امام من و حسن عسکری، امام من و حجّت منتظَر، امام من میباشند، اینان - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفیعان من میباشند، در دنیا و آخرت به آنان دوستی میورزم و از دشمنان آنان دوری میجویم، سپس بدان ای فلان فرزند فلان. 3) بدرستی که خداوند متعال، بهترین پروردگار و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، بهترین پیامبر و امیر مومنان علی بن ابی طالب و فرزندان معصوم او یعنی دوازده امام، بهترین امامان هستند و آنچه را محمد صلی الله علیه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکیر در قبر حقّ است و برانگیخته شدن (برای روز قیامت)، حقّ است و رستاخیز، حقّ است و صراط، حقّ است و میزان (اعمال)، حقّ است و تطایر کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قیامت)، خواهد آمد و هیچ تردیدی در آن نیست و به تحقیق خداوند متعال کسانی را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگیخت. 4) خداوند تو را بر قول ثابت، پایدار فرماید و به راه مستقیم هدایت فرماید و بین تو و امامان تو در جایگاهی از رحمتش، شناخت ایجاد فرماید. 5) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را با برهانی از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست میکنیم)عفو تو را، عفو تو را. 6) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشایش خودت آرام فرما، رحمتی که بوسیله آن از مهربانی هر کس دیگری بی نیاز گردد.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله جوادی آملی] .اذان, هجده جمله است : (االله اکبر ) چهار مرتبه، (أشهد أن لا إله الاّ االله )، (أشهد أنّ محمداً رسول االله )، (حیّ علی الصلاة )، (حیّ علی الفلاح)، (حیّ علی خیر العمل )، (االله اکبر )، (لا إله الاّ االله )، هر کدام دو مرتبه، و اقامه , هفده جمله است : دو مرتبه (االله اکبر )، از اول اذان و یک مرتبه (لا إله الاّ االله ) از آخر آن , کم می شود و دو مرتبه (قد قامت الصلاة ) بعد از (حیّ علی خیر العمل) افزوده میشود.