امام زمان
امام مهدی به دوازدهمین امام معصوم شیعیان اطلاق می‌شود. از آن بزرگوار به مناسبت در بابهای خمس و حج یاد شده است.
در دوران غیبت؛ زندگی امام زمان(عج) عادیست یا ملکوتی و غیبی؟
تمام قرائن و شواهد نشان می دهد که زندگی حضرت مهدی (عج) در عالم ماده تحقق دارد. که در این جا به بعضی از آنها اشاره می کنیم: 1- تولد حضرت مهدی (عج): شیعه معتقد است که حضرت مهدی (عج) در سال 255 متولد شده و افزون بر شیعیان، بسیاری از دانشمندان نامدار اهل سنت نیز این مساله را پذیرفته اند و در کتاب هایشان متذکر شده اند، مانند محمد بن طلحة شافعی در مطالب السؤل؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه؛ ابن حجر شافعی در الصواعق المحرقه؛ و ابن خلکان در وفیات الاعیان. برخی از پژوهشگران بیش از صد نفر از دانشمندان اهل سنت را نام برده اند که در تألیفاتشان ولادت امام مهدی(عج) را متذکر شده اند.[1] تولد حضرت در عالم ماده، نشان می دهد که ایشان حیات مادی دارند. 2- احتمال وجود همسر و فرزند برای آن حضرت: از برخی احادیث و دعاهای معتبر استفاده می شود که حضرت مهدی (عج) دارای همسر و فرزند می باشند که این مطلب قرینه ای برای زندگی مادی حضرت می باشد: مفضل بن عمر گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که در مورد امام مهدی(عج) فرمود: (صاحب الزمان را دو غیبت است. یکی از آن دو به اندازه‌ای طولانی شود که برخی گویند: حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است اما کسی جز آنانی که امور حضرت را پی‌گیری می کنند، از مکان و فرزندان وی آگاه نیستند).[2] 3- بیان مکان زندگی حضرت در برخی روایات: در روایات محلی برای سکونت امام زمان (عج) ذکر شده است. امام باقر(ع) فرمود: (امام زمان را غیبتی است در بعضی از دره ها و اشاره کرد به منطقه ذی طوی)[3] حضرت مهدی(ع) به پسر مهزیار فرمود: (فرزند مهزیار! پدرم امام حسن(ع) از من پیمان گرفت و فرمان داد که برای سکونت کوهای سخت و سرزمین‌های خشک و دور دست را برگزینیم).[4] البته باید توجه کرد که این بیانات منافاتی با حضور حضرت در همه جا ندارد. چون حضرت در هر مقطعی از زمان در مکانی حضور دارند. 4- بیان وجود ملازم و همراه برای حضرت: امام باقر(ع) فرمود: صاحب زمان(ع) را عزلت و غیبتی است که در آن، غیبت، نیرومند است به سی نفری که با حضرت هستند وحشت و تنهایی را از وی دور می کنند (و به قوت وی می افزاید) و خوب جایگاهی است (مدینه) طیبه.)[5] 5- بیان زندگی شبیه زندگی حضرت یوسف: در روایاتی زندگی حضرت به زندگی حضرت یوسف تشبیه شده که معنای آن حضور حضرت در میان مردم و به صورت ناشناس است و این نشان دهنده زندگی طبیعی و مادی است: امام صادق(ع) فرمود: (صاحب الامر شباهتی نیز به حضرت یوسف پیامبر(ع) دارد جای انکار نیست که خداوند با حجت خود همان کاری را انجام دهد که با یوسف انجام داد. صاحب الزمان(ع)، آن مظلوم حق از دست داده، در میان مردم رفت و آمد می کند و در بازار قدم می نهد و گاهی بر فرش منزل‌های دوستان می نشیند، لیکن او را نمی شناسند تا زمانی که خداوند به وی اذن دهد تا وی خود را معرفی کند، آن گونه که یوسف(ع) اجازه داد هنگامی که برادرانش گفتند: تو یوسفی؟ گفت: آری من یوسفم).[6] 6- حضور هر ساله حضرت در حج در روایات آمده است که حضرت در موسم حج به انجام اعمال حج می‌پردازد؛ مردم ایشان را نمی‌شناسند؛ امّا وی مردم را می‌شناسد. حمیری گفته است: از محمد بن عثمان شنیدم که می‌گفت: سوگند به خدا! امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - هر سال در موسم حج حاضر می‌شود. وی بین مردم است و مردم او را می‌بینند امّا او را نمی‌شناسد.[7] از همه این روایات استفاده می‌شود که امام زمان(ع) در میان مردم است، با مردم حشر و نشر دارد و زندگی طبیعی و معمولی دارد. در مراسم مذهبی و مناسک حج شرکت می‌جوید، ولی شناخته شده نیست و این امری است که سابقه داشته و دارد. و بیان نظرات عجیب درباره زندگی ملکوتی و ... ظاهرا از ضعف ایمان ناشی شده که این گونه بخواهد عمر طولانی حضرت را توجیه کنند. در حالی که قدرت خدای متعال فراتر از این سخنان است. [1]. رک: الزام الناصب، علی یزدی حائری، ج 1، ص321 تا 340؛ دادگستر جهان، ابراهیمی امینی، ص 118 تا 120؛ سیرة پیشوایان، مهدیپیشوایی، ص 667. [2]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 162. [3]. نعمانی، کتاب الغیبه، ص 182. [4]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 266. [5]. بحار الانوار، ج 52، ص 153 و اصول کافی، ج 1، ص 340. [6]. نعمانی، کتاب الغیبه، ص 164. [7]. بحارالانوار، علّامه مجلسی، ج 52، ص 152، ح 4، مؤسسْ الوفأ، لبنان، 1403 ه’ ق.
تمام قرائن و شواهد نشان می دهد که زندگی حضرت مهدی (عج) در عالم ماده تحقق دارد. که در این جا به بعضی از آنها اشاره می کنیم: 1- تولد حضرت مهدی (عج): شیعه معتقد است که حضرت مهدی (عج) در سال 255 متولد شده و افزون بر شیعیان، بسیاری از دانشمندان نامدار اهل سنت نیز این مساله را پذیرفته اند و در کتاب هایشان متذکر شده اند، مانند محمد بن طلحة شافعی در مطالب السؤل؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه؛ ابن حجر شافعی در الصواعق المحرقه؛ و ابن خلکان در وفیات الاعیان. برخی از پژوهشگران بیش از صد نفر از دانشمندان اهل سنت را نام برده اند که در تألیفاتشان ولادت امام مهدی(عج) را متذکر شده اند.[1] تولد حضرت در عالم ماده، نشان می دهد که ایشان حیات مادی دارند. 2- احتمال وجود همسر و فرزند برای آن حضرت: از برخی احادیث و دعاهای معتبر استفاده می شود که حضرت مهدی (عج) دارای همسر و فرزند می باشند که این مطلب قرینه ای برای زندگی مادی حضرت می باشد: مفضل بن عمر گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که در مورد امام مهدی(عج) فرمود: (صاحب الزمان را دو غیبت است. یکی از آن دو به اندازه‌ای طولانی شود که برخی گویند: حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است اما کسی جز آنانی که امور حضرت را پی‌گیری می کنند، از مکان و فرزندان وی آگاه نیستند).[2] 3- بیان مکان زندگی حضرت در برخی روایات: در روایات محلی برای سکونت امام زمان (عج) ذکر شده است. امام باقر(ع) فرمود: (امام زمان را غیبتی است در بعضی از دره ها و اشاره کرد به منطقه ذی طوی)[3] حضرت مهدی(ع) به پسر مهزیار فرمود: (فرزند مهزیار! پدرم امام حسن(ع) از من پیمان گرفت و فرمان داد که برای سکونت کوهای سخت و سرزمین‌های خشک و دور دست را برگزینیم).[4] البته باید توجه کرد که این بیانات منافاتی با حضور حضرت در همه جا ندارد. چون حضرت در هر مقطعی از زمان در مکانی حضور دارند. 4- بیان وجود ملازم و همراه برای حضرت: امام باقر(ع) فرمود: صاحب زمان(ع) را عزلت و غیبتی است که در آن، غیبت، نیرومند است به سی نفری که با حضرت هستند وحشت و تنهایی را از وی دور می کنند (و به قوت وی می افزاید) و خوب جایگاهی است (مدینه) طیبه.)[5] 5- بیان زندگی شبیه زندگی حضرت یوسف: در روایاتی زندگی حضرت به زندگی حضرت یوسف تشبیه شده که معنای آن حضور حضرت در میان مردم و به صورت ناشناس است و این نشان دهنده زندگی طبیعی و مادی است: امام صادق(ع) فرمود: (صاحب الامر شباهتی نیز به حضرت یوسف پیامبر(ع) دارد جای انکار نیست که خداوند با حجت خود همان کاری را انجام دهد که با یوسف انجام داد. صاحب الزمان(ع)، آن مظلوم حق از دست داده، در میان مردم رفت و آمد می کند و در بازار قدم می نهد و گاهی بر فرش منزل‌های دوستان می نشیند، لیکن او را نمی شناسند تا زمانی که خداوند به وی اذن دهد تا وی خود را معرفی کند، آن گونه که یوسف(ع) اجازه داد هنگامی که برادرانش گفتند: تو یوسفی؟ گفت: آری من یوسفم).[6] 6- حضور هر ساله حضرت در حج در روایات آمده است که حضرت در موسم حج به انجام اعمال حج می‌پردازد؛ مردم ایشان را نمی‌شناسند؛ امّا وی مردم را می‌شناسد. حمیری گفته است: از محمد بن عثمان شنیدم که می‌گفت: سوگند به خدا! امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - هر سال در موسم حج حاضر می‌شود. وی بین مردم است و مردم او را می‌بینند امّا او را نمی‌شناسد.[7] از همه این روایات استفاده می‌شود که امام زمان(ع) در میان مردم است، با مردم حشر و نشر دارد و زندگی طبیعی و معمولی دارد. در مراسم مذهبی و مناسک حج شرکت می‌جوید، ولی شناخته شده نیست و این امری است که سابقه داشته و دارد. و بیان نظرات عجیب درباره زندگی ملکوتی و ... ظاهرا از ضعف ایمان ناشی شده که این گونه بخواهد عمر طولانی حضرت را توجیه کنند. در حالی که قدرت خدای متعال فراتر از این سخنان است. [1]. رک: الزام الناصب، علی یزدی حائری، ج 1، ص321 تا 340؛ دادگستر جهان، ابراهیمی امینی، ص 118 تا 120؛ سیرة پیشوایان، مهدیپیشوایی، ص 667. [2]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 162. [3]. نعمانی، کتاب الغیبه، ص 182. [4]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 266. [5]. بحار الانوار، ج 52، ص 153 و اصول کافی، ج 1، ص 340. [6]. نعمانی، کتاب الغیبه، ص 164. [7]. بحارالانوار، علّامه مجلسی، ج 52، ص 152، ح 4، مؤسسْ الوفأ، لبنان، 1403 ه’ ق.
پاسخ:
تمام قرائن و شواهد نشان می دهد که زندگی حضرت مهدی (عج) در عالم ماده تحقق دارد. که در این جا به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1- تولد حضرت مهدی (عج):
شیعه معتقد است که حضرت مهدی (عج) در سال 255 متولد شده و افزون بر شیعیان، بسیاری از دانشمندان نامدار اهل سنت نیز این مساله را پذیرفته اند و در کتاب هایشان متذکر شده اند، مانند محمد بن طلحة شافعی در مطالب السؤل؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه؛ ابن حجر شافعی در الصواعق المحرقه؛ و ابن خلکان در وفیات الاعیان. برخی از پژوهشگران بیش از صد نفر از دانشمندان اهل سنت را نام برده اند که در تألیفاتشان ولادت امام مهدی(عج) را متذکر شده اند.[1] تولد حضرت در عالم ماده، نشان می دهد که ایشان حیات مادی دارند.
2- احتمال وجود همسر و فرزند برای آن حضرت:
از برخی احادیث و دعاهای معتبر استفاده می شود که حضرت مهدی (عج) دارای همسر و فرزند می باشند که این مطلب قرینه ای برای زندگی مادی حضرت می باشد:
مفضل بن عمر گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که در مورد امام مهدی(عج) فرمود: (صاحب الزمان را دو غیبت است. یکی از آن دو به اندازه‌ای طولانی شود که برخی گویند: حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است اما کسی جز آنانی که امور حضرت را پی‌گیری می کنند، از مکان و فرزندان وی آگاه نیستند).[2]
3- بیان مکان زندگی حضرت در برخی روایات:
در روایات محلی برای سکونت امام زمان (عج) ذکر شده است.
امام باقر(ع) فرمود: (امام زمان را غیبتی است در بعضی از دره ها و اشاره کرد به منطقه ذی طوی)[3]
حضرت مهدی(ع) به پسر مهزیار فرمود: (فرزند مهزیار! پدرم امام حسن(ع) از من پیمان گرفت و فرمان داد که برای سکونت کوهای سخت و سرزمین‌های خشک و دور دست را برگزینیم).[4]
البته باید توجه کرد که این بیانات منافاتی با حضور حضرت در همه جا ندارد. چون حضرت در هر مقطعی از زمان در مکانی حضور دارند.
4- بیان وجود ملازم و همراه برای حضرت:
امام باقر(ع) فرمود: صاحب زمان(ع) را عزلت و غیبتی است که در آن، غیبت، نیرومند است به سی نفری که با حضرت هستند وحشت و تنهایی را از وی دور می کنند (و به قوت وی می افزاید) و خوب جایگاهی است (مدینه) طیبه.)[5]
5- بیان زندگی شبیه زندگی حضرت یوسف:
در روایاتی زندگی حضرت به زندگی حضرت یوسف تشبیه شده که معنای آن حضور حضرت در میان مردم و به صورت ناشناس است و این نشان دهنده زندگی طبیعی و مادی است:
امام صادق(ع) فرمود: (صاحب الامر شباهتی نیز به حضرت یوسف پیامبر(ع) دارد جای انکار نیست که خداوند با حجت خود همان کاری را انجام دهد که با یوسف انجام داد. صاحب الزمان(ع)، آن مظلوم حق از دست داده، در میان مردم رفت و آمد می کند و در بازار قدم می نهد و گاهی بر فرش منزل‌های دوستان می نشیند، لیکن او را نمی شناسند تا زمانی که خداوند به وی اذن دهد تا وی خود را معرفی کند، آن گونه که یوسف(ع) اجازه داد هنگامی که برادرانش گفتند: تو یوسفی؟ گفت: آری من یوسفم).[6]
6- حضور هر ساله حضرت در حج
در روایات آمده است که حضرت در موسم حج به انجام اعمال حج می‌پردازد؛ مردم ایشان را نمی‌شناسند؛ امّا وی مردم را می‌شناسد. حمیری گفته است: از محمد بن عثمان شنیدم که می‌گفت: سوگند به خدا! امام زمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - هر سال در موسم حج حاضر می‌شود. وی بین مردم است و مردم او را می‌بینند امّا او را نمی‌شناسد.[7]
از همه این روایات استفاده می‌شود که امام زمان(ع) در میان مردم است، با مردم حشر و نشر دارد و زندگی طبیعی و معمولی دارد. در مراسم مذهبی و مناسک حج شرکت می‌جوید، ولی شناخته شده نیست و این امری است که سابقه داشته و دارد. و بیان نظرات عجیب درباره زندگی ملکوتی و ... ظاهرا از ضعف ایمان ناشی شده که این گونه بخواهد عمر طولانی حضرت را توجیه کنند. در حالی که قدرت خدای متعال فراتر از این سخنان است.
[1]. رک: الزام الناصب، علی یزدی حائری، ج 1، ص321 تا 340؛ دادگستر جهان،
ابراهیمی امینی، ص 118 تا 120؛ سیرة پیشوایان، مهدیپیشوایی، ص 667.
[2]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 162.
[3]. نعمانی، کتاب الغیبه، ص 182.
[4]. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 266.
[5]. بحار الانوار، ج 52، ص 153 و اصول کافی، ج 1، ص 340.
[6]. نعمانی، کتاب الغیبه، ص 164.
[7]. بحارالانوار، علّامه مجلسی، ج 52، ص 152، ح 4، مؤسسْ الوفأ، لبنان، 1403 ه’ ق.
- [سایر] چرا امام زمان (عج) در عصر غیبت پنهان زندگی میکنند؟
- [سایر] آیا در دوران غیبت امکان ملاقات با امام زمان (عج) وجود دارد؟
- [سایر] چگونه در دوران غیبت، ارتباط با جهان غیب به وسیله امام زمان (عج) ادامه دارد؟
- [سایر] آیا امام زمان (عج) در زمان ظهور از امدادهای غیبی جهت غلبه بر دشمنان استفاده می‌کند؟
- [سایر] چگونه حضرت مهدی (عج) و اصحابشان از امدادهای غیبی برخوردار میشوند؟
- [سایر] فلسفه وجودی امام زمان(عج) در عصر غیبت چیست؟
- [سایر] محل غیبت امام مهدی(عج) کجاست؟
- [سایر] فلسفه وجودی امام زمان (عج) در عصر غیبت چیست؟
- [سایر] بهرهمندی از امام عصر (عج) در عصر غیبت چگونه است؟
- [سایر] فایده غیبت طولانی امام زمان (عج) چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانان باید در مورد اشخاص مجهول که ملبس به لباس علما و طلاب هستند تحقیق نمایند اگر به مقامی دیگر غیر از مقام علما و مجتهدین که نواب حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه می باشند ارتباط داشته باشند از آنها کناره گرفته و از ضلالت و اضلال آن ها بپرهیزند.
- [آیت الله جوادی آملی] .دریافت کننده خمس، امام ( ع)و در غیبت آن , فقیه جامع الشرایط و حاکم شرع است و مکلف , بدون اجازه از آنان نمی تواند آن را به موارد مصرف برساند . به تعبیر دیگر , همه خمس , اعم از سهم امام ( ع) و سهم سادات, در اختیار منصب امامت (شخصیت حقوقی) است. در زمان غیبت حضرت ولیّ عصر (عج) ،فقیه جامع الشرایط, جانشین شخصیت حقوقیِ امامت است، بنابراین در زمان غیبت باید تمام خمس را به فقیه جامع الشرای ط تحویل داد و هرگونه دخل و ت صرف در خمس (سهم امام( ع) و سهم سادات) باید با اجازه او باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [امام خمینی] "اشهد ان علیا ولی الله" جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعداز "اشهد ان محمدا رسول الله" به قصد قربت گفته شود. ترجمه اذان و اقامه "الله اکبر" یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند."اشهد ان لا اله الا الله" یعنی شهادت می دهم که غیر خدایی که یکتا و بی همتا است، خدای دیگری سزاوار پرستش نیست. "اشهد ان محمدا رسول الله" یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه و آله و سلم، پیغمبر و فرستاده خدا است. "اشهد ان علیا امیر المؤمنین ولی الله" یعنی شهادت می دهم که حضرت علی علیه الصلاة و السلام، امیر المؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. "حی علی الصلاه"یعنی بشتاب برای نماز. "حی علی الفلاح" یعنی بشتاب برای رستگاری. "حی علی خیرالعمل" یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. "قد قامت الصلاه" یعنی به تحقیق نماز برپا شد. "لا اله الا الله" یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بی همتا است.
- [آیت الله نوری همدانی] اشهدً انّ علیاً ولیً اللهِ جزء اذان و اقامه نیست ولی خوب است بعد از اشهدً انّ محمداً رسولُ اللهِ ، به قصد قربت گفته شود . و چون در امثال زمان ما ، شعا ر تشیع محسوب می شود در هر جا که اظهار این شعار مستحسن و لازم باشد ، گفتن آن هم مستحسن و لازم است . ترجمه اذان و اقامه اللهَ اکبرً یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند اشهدً ان لا الهَ الاّ اللهً یعنی شهادت می دهم که غیر خدائی که یکتا و بی همتا است خدای دیگر سزاوار پرستش نیست . اشَهدً انّ محمداً رسولُ اللهِ یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی علیه و آله و سلم پیغمبر و فرستادة خداست . اشهدً ان علیاً امیر المؤمنینَ ولیّ الله یعنی شهادت می دهم که حضرت علی (علیه الصلاهَ و السلام ) امیر المؤمنین ولی خدا بر همة خلق است حیّ علیَ الصلاهِ یعنی بشتاب برای نماز . حیّ علی الفلاحِ یعنی بشتاب برای رستگاری . حیّ علی خیرِ العملِ یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است . قَد قامتِ الصلاهُ یعنی بتحقیق نماز بر پا شد . لا الهَ الاّ اللهُ یعنی خدائی سزاوار پرستش نیست مگر خدائی که یکتا و بی همتا است .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اشهد ان علیا ولی اللّه جزو اذان و اقامه نیست؛ ولی خوب است بعد از اشهد ان محمدا رسول اللّه به قصد قربت گفته شود. ترجمه اذان و اقامه اللّه اکبر: یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. اشهد ان لا اله الا اللّه: یعنی شهادت می دهم که خدائی سزاوار پرستش نیست جز خدائی که یکتا و بی همتا است. اشهد ان محمدا رسول اللّه: یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبداللّه (ص) پیغمبر و فرستاده خدا است. اشهد ان علیا امیر المؤمنین ولی اللّه: یعنی شهادت می دهم که حضرت علی علیه الصلاه و السلام امیر مؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حی علی الصلاه: یعنی بشتاب برای نماز. حی علی الفلاح: یعنی بشتاب برای رستگاری. حی علی خیر العمل: یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قد قامت الصلاه: یعنی به تحقیق نماز بر پا شد. لا اله الا اللّه: یعنی خدائی سزاوار پرستش نیست مگر خدائی که یکتا و بی همتا است.