مومن انسانی است که دین در جان و دلش نشسته و اعمالش رنگ خدایی یافته و آن ها را مطابق خواست الهی انجام می دهد. روایات متعددی در این باره بیان شده است که هر کدام از زاویه ای، بعضی از خصائص مومن را بیان کرده و صاحب آن ویژگی ها را مومن خوانده است که تعدادی از این احادیث شریف تقدیم می شود:
(پیامبر خدا (ص) را از نشانه مؤمن و منافق پرسیدند، فرمود: همّت مؤمن نماز و روزه و عبادت است، ولی همّت منافق مانند چهار پایان خوردن و آشامیدن!)[1]
(کسی خدمت حضرت علی (ع) عرض کرد: ای أمیر مؤمنان نشانه مؤمن در این زمان چیست؟ فرمود: به دوست خدا نگریسته و از او تبعیّت کند، و به دشمن خدا نظر کرده و از او تبرّی و بیزاری جوید هر چند که او دوست و خویش او باشد. عرض کرد: بخدا سوگند که راست گفتی ای أمیر مؤمنان! این را گفت و از دیده پنهان شد. حضرت فرمود: او برادرم خضر علیه السّلام بود!.)[2]
(از علی (ع) نقل شده است: مؤمن دارای سه نشانه است: راستگوئی، یقین، و کوتاهی آرزو.)[3]
راوی می گوید: از امام رضا (ع) شنیدم که می فرمود: مؤمن، مؤمن نیست مگر اینکه سه خصلت در او وجود داشته باشد: خصلتی از پروردگارش و خصلتی از پیامبرش و خصلتی از امامش. امّا خصلتی که از پروردگار باید داشته باشد راز داری است، خداوند فرموده: (دانای غیب است و هیچ کس را از غیب خود آگاه نمی کند مگر پیامبری را که مورد رضایت او باشد). و امّا خصلتی را که از پیامبر باید داشته باشد خوشرفتاری با مردم است، زیرا خداوند پیامبرش را به خوشرفتاری با مردم دستور داده و فرموده: (راه عفو را در پیش گیر و به نیکوکاری فرمان ده). و امّا خصلتی که از امام باید داشته باشد شکیبائی در سختی و گرفتاری است.[4]
(طاوس یمانی می‌گوید: از علی بن الحسین(ع) شنیدم که فرمود: نشانه های مؤمن پنج چیز است، گفتم: آنها کدامند؟ فرمود: خداترسی در خلوت، و صدقه دادن در حال تنگدستی، و شکیبایی در مصیبت، و بردباری در حال غضب، و راستگویی در حال ترس.)[5]
(امام صادق(ع) فرموده اند: آن کسی که از کار نیک خود مسرور شود و از کار بد خود شرمنده و غمین گردد، مؤمن است.)[6]
(امام باقر(ع) فرموده اند: آن کسی مؤمن است که چون شاد و خرم شود، شادی و خرمی او را بسوی گناه نکشاند. و چون در خشم و ستیز شود، از گفتار حق بیرون نرود. و چون صاحب قدرت شود، دست تعدی و تجاوز دراز نکند.)[7]
[1]. الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، ص 463.
[2]. الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج1، ص: 259.
[3]. الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، ص 460.
[4]. الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، ص 460.
[5]. الخصال، ج1، ص: 269.
[6]. الکافی، ج2، ص: 233.
[7]. الکافی، ج2، ص: 233.
