توبیخ
سرزنش سخن توبیخ آمیز گفتن به کسى و بازخواست کردن او در برابر لغزشى است که از او سر زده است. سرزنش از الفاظی است که در فقه کاربرد دارد.
اگر آدم خوبی باشیم و حق کسی را نخوریم، آیا خدا به خاطر نماز و روزه ما را توبیخ می کند؟
اولا بزرگ ترین حقی که به عهده انسان است، حق خداست. لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ (13 لقمان) به خدا شرک نیاور، بی گمان شرک، ستم بزرگی است. انسان همه چیزش را از خدا گرفته، و ناسپاسی در مقابل کسی که وجود انسان از اوست و نعمت های بی شمار به انسان داده است، عمل زشت بزرگی است. ثانیا آن گونه ظلم بزرگ ناسپاسی در مقابل خدا ، کوچک شمرده شده است، نشان می دهد که ادعای رعایت حقوق دیگران در تصور بعضی، سخن چندان دقیقی نیست. و گویی تنها از بالای دیوار مردم بالا رفتن زشت شمرده شده است و ترک کردن آن، مساوی با خوبی پنداشته شده است. حال آنکه در نگاه اخلاق دینی حقوق دیگران بسیار گسترده است. مثلا اسلام معتقد است در اموال هر کس، سهمی برای فقرا وجود دارد. آیا سهم فقرا را کامل داده ایم؟ آیا کسی در همسایگی ما شب با شکم گرسنه سر به بالین نگذاشته است؟ یا حق دیگران صرفا مباحث مالی نیست. اگر سخنی گفته ایم که دیگری به ناحق رنجیده خاطر شده، یا در جمعی که استهزاء یا غیبت شده، از او دفاع نکرده ایم و ... همه به معنای کوتاهی در رعایت حقوق دیگران است. و از منظر اسلامی دایره حقوق برادر دینی آنچنان گسترده است که کمتر کسی می تواند کارنامه موفق در آن داشته باشد. و زندگی شهری امروز نیز ما را به بلیه هایی مبتلا کرده است که بسیار بعید است موفق به رعایت کامل حقوق دیگران شویم. از فرهنگ رانندگی گرفته تا فرهنگ آپارتمان نشینی و ... همه به گونه ای است که انسان ها حتی به صورت ناخواسته ممکن است انواع مزاحمت ها را ایجاد کرده باشند. ثالثا انسانی که دستش کوتاه بوده و حق خوری نکرده است، نباید خودش را منزه بداند. اگر کسی در حوزه توانایی هایش خود را آنچنان تربیت کرد که کوچکترین ظلمی به دیگران نداشت، آن وقت می تواند امیدوار باشد که در گردش ایام و تحولات روزگار، دستش به تعدی دراز نمی شود. و الا هر کس ممکن است روزی در جایگاهی قرار بگیرد که امکان دست درازی گسترده به حقوق دیگران برایش مهیا شود. و الا بدون آزمون الهی مانند ابلیسی خواهیم بود که نماز چند هزار ساله می گذارد، اما امتحان الهی باطن ها را آشکار خواهد ساخت. رابعا نماز و روز ابزارهای تربیتی هستند و کسی نمی تواند ادعا کند بدون بهره گیری از این ابزارها توانسته به اخلاق نیک و عالی نائل شده باشد. بنابراین به نظر می رسد سخن مطرح شده، تنها نوعی از فریبکاری نفس اماره باشد که برای کاستن از عذاب وجدان در تضییع حقوق الهی مطرح می شود. و حداقل امر مورد نیاز برای کسب مغفرت و رحمت الهی این است که انسان به خطای خود اذعان داشته باشد و عمل زشتش را نیک جلوه ندهد. کما اینکه قرآن می فرماید : وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَیِّئًا عَسَی اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (102 توبه ) و گروه دیگری (نیز) هستند که به گناهان خود اعتراف کردند ، کارهای شایسته و ناشایسته را به هم آمیختند ، امید است که خداوند توبه ی آن را بپذیرد ، بی گمان خداوند آمرزنده ی مهربان است .
اولا بزرگ ترین حقی که به عهده انسان است، حق خداست. لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ (13 لقمان) به خدا شرک نیاور، بی گمان شرک، ستم بزرگی است. انسان همه چیزش را از خدا گرفته، و ناسپاسی در مقابل کسی که وجود انسان از اوست و نعمت های بی شمار به انسان داده است، عمل زشت بزرگی است. ثانیا آن گونه ظلم بزرگ ناسپاسی در مقابل خدا ، کوچک شمرده شده است، نشان می دهد که ادعای رعایت حقوق دیگران در تصور بعضی، سخن چندان دقیقی نیست. و گویی تنها از بالای دیوار مردم بالا رفتن زشت شمرده شده است و ترک کردن آن، مساوی با خوبی پنداشته شده است. حال آنکه در نگاه اخلاق دینی حقوق دیگران بسیار گسترده است. مثلا اسلام معتقد است در اموال هر کس، سهمی برای فقرا وجود دارد. آیا سهم فقرا را کامل داده ایم؟ آیا کسی در همسایگی ما شب با شکم گرسنه سر به بالین نگذاشته است؟ یا حق دیگران صرفا مباحث مالی نیست. اگر سخنی گفته ایم که دیگری به ناحق رنجیده خاطر شده، یا در جمعی که استهزاء یا غیبت شده، از او دفاع نکرده ایم و ... همه به معنای کوتاهی در رعایت حقوق دیگران است. و از منظر اسلامی دایره حقوق برادر دینی آنچنان گسترده است که کمتر کسی می تواند کارنامه موفق در آن داشته باشد. و زندگی شهری امروز نیز ما را به بلیه هایی مبتلا کرده است که بسیار بعید است موفق به رعایت کامل حقوق دیگران شویم. از فرهنگ رانندگی گرفته تا فرهنگ آپارتمان نشینی و ... همه به گونه ای است که انسان ها حتی به صورت ناخواسته ممکن است انواع مزاحمت ها را ایجاد کرده باشند. ثالثا انسانی که دستش کوتاه بوده و حق خوری نکرده است، نباید خودش را منزه بداند. اگر کسی در حوزه توانایی هایش خود را آنچنان تربیت کرد که کوچکترین ظلمی به دیگران نداشت، آن وقت می تواند امیدوار باشد که در گردش ایام و تحولات روزگار، دستش به تعدی دراز نمی شود. و الا هر کس ممکن است روزی در جایگاهی قرار بگیرد که امکان دست درازی گسترده به حقوق دیگران برایش مهیا شود. و الا بدون آزمون الهی مانند ابلیسی خواهیم بود که نماز چند هزار ساله می گذارد، اما امتحان الهی باطن ها را آشکار خواهد ساخت. رابعا نماز و روز ابزارهای تربیتی هستند و کسی نمی تواند ادعا کند بدون بهره گیری از این ابزارها توانسته به اخلاق نیک و عالی نائل شده باشد. بنابراین به نظر می رسد سخن مطرح شده، تنها نوعی از فریبکاری نفس اماره باشد که برای کاستن از عذاب وجدان در تضییع حقوق الهی مطرح می شود. و حداقل امر مورد نیاز برای کسب مغفرت و رحمت الهی این است که انسان به خطای خود اذعان داشته باشد و عمل زشتش را نیک جلوه ندهد. کما اینکه قرآن می فرماید : وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَیِّئًا عَسَی اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (102 توبه ) و گروه دیگری (نیز) هستند که به گناهان خود اعتراف کردند ، کارهای شایسته و ناشایسته را به هم آمیختند ، امید است که خداوند توبه ی آن را بپذیرد ، بی گمان خداوند آمرزنده ی مهربان است .
پاسخ:
اولا بزرگ ترین حقی که به عهده انسان است، حق خداست.
لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ (13 لقمان) به خدا شرک نیاور، بی گمان شرک، ستم بزرگی است.
انسان همه چیزش را از خدا گرفته، و ناسپاسی در مقابل کسی که وجود انسان از اوست و نعمت های بی شمار به انسان داده است، عمل زشت بزرگی است.
ثانیا آن گونه ظلم بزرگ ناسپاسی در مقابل خدا ، کوچک شمرده شده است، نشان می دهد که ادعای رعایت حقوق دیگران در تصور بعضی، سخن چندان دقیقی نیست. و گویی تنها از بالای دیوار مردم بالا رفتن زشت شمرده شده است و ترک کردن آن، مساوی با خوبی پنداشته شده است. حال آنکه در نگاه اخلاق دینی حقوق دیگران بسیار گسترده است. مثلا اسلام معتقد است در اموال هر کس، سهمی برای فقرا وجود دارد. آیا سهم فقرا را کامل داده ایم؟ آیا کسی در همسایگی ما شب با شکم گرسنه سر به بالین نگذاشته است؟ یا حق دیگران صرفا مباحث مالی نیست. اگر سخنی گفته ایم که دیگری به ناحق رنجیده خاطر شده، یا در جمعی که استهزاء یا غیبت شده، از او دفاع نکرده ایم و ... همه به معنای کوتاهی در رعایت حقوق دیگران است. و از منظر اسلامی دایره حقوق برادر دینی آنچنان گسترده است که کمتر کسی می تواند کارنامه موفق در آن داشته باشد. و زندگی شهری امروز نیز ما را به بلیه هایی مبتلا کرده است که بسیار بعید است موفق به رعایت کامل حقوق دیگران شویم. از فرهنگ رانندگی گرفته تا فرهنگ آپارتمان نشینی و ... همه به گونه ای است که انسان ها حتی به صورت ناخواسته ممکن است انواع مزاحمت ها را ایجاد کرده باشند.
ثالثا انسانی که دستش کوتاه بوده و حق خوری نکرده است، نباید خودش را منزه بداند. اگر کسی در حوزه توانایی هایش خود را آنچنان تربیت کرد که کوچکترین ظلمی به دیگران نداشت، آن وقت می تواند امیدوار باشد که در گردش ایام و تحولات روزگار، دستش به تعدی دراز نمی شود. و الا هر کس ممکن است روزی در جایگاهی قرار بگیرد که امکان دست درازی گسترده به حقوق دیگران برایش مهیا شود. و الا بدون آزمون الهی مانند ابلیسی خواهیم بود که نماز چند هزار ساله می گذارد، اما امتحان الهی باطن ها را آشکار خواهد ساخت.
رابعا نماز و روز ابزارهای تربیتی هستند و کسی نمی تواند ادعا کند بدون بهره گیری از این ابزارها توانسته به اخلاق نیک و عالی نائل شده باشد. بنابراین به نظر می رسد سخن مطرح شده، تنها نوعی از فریبکاری نفس اماره باشد که برای کاستن از عذاب وجدان در تضییع حقوق الهی مطرح می شود. و حداقل امر مورد نیاز برای کسب مغفرت و رحمت الهی این است که انسان به خطای خود اذعان داشته باشد و عمل زشتش را نیک جلوه ندهد. کما اینکه قرآن می فرماید :
وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَیِّئًا عَسَی اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (102 توبه ) و گروه دیگری (نیز) هستند که به گناهان خود اعتراف کردند ، کارهای شایسته و ناشایسته را به هم آمیختند ، امید است که خداوند توبه ی آن را بپذیرد ، بی گمان خداوند آمرزنده ی مهربان است .
- [سایر] تروریست هایی که خود را شهید می دانند و به خاطر خدا آدم می کشند، به بهشت می روند؟
- [آیت الله مظاهری] جواب : توبه جدی کنید، خداوند می آمرزد. گناه هر چه فراوان و هرچه بزرگ، اگر پشیمان شدید و خجالت زده از خدا شدید و تصمیم گرفتید که آدم خوبی شوید، خداوند می آمرزد.
- [سایر] آیا با عدالت خداوند سازگار است که به خاطر خطای حضرت آدم، تمام نسل او با محرومیت از بهشت دچار این همه مشکلات شوند؟
- [سایر] سلام حاج آقا. خسته نباشید . من یکم کاهل نماز شدم چیکار کنم؟ یه سوال داشتم نمیدونم درسته یا نه اگه آدم نمازو هم به خاطر خدا و هم به خاطر حاجتروایی (حاجت های دنیوی) بخونه خدا ناراحت نمیشه البته از مورد دوم نه مورد اول (اینکه من ِ بنده بد به خاطر حاجتام باهاش دردو دل میکنم) میخواستم بدونم اگه ناراحت میشه از پافشاری رو حاجتمام دست وردارم ببخشید مزاحمتون شدم حاج آقا خیلی دعام کنید خداحافظ شما
- [سایر] آیا یحیی بن زید که قیام کرد و کشته شد آدم خوبی است؟ زیارت او درسته؟
- [سایر] یکی از راههایی که آدم بفهمد روزه و نماز او قبول شده چیست؟
- [سایر] من هیچ خواستگاری ندارم به نظر شما ادم بدی هستم حرف های شما در برنامه تون منو ناراحت کرده اگر میتونستم ازدواج مکردم مریض که نبودم خوب حال روز خوبی ندارم به غیر از ازدواج باید چی کار کنم خدا گفته هر کی ازدواج کنه ایمانش کامل مشه کسی که نمیتونه ادم خوبی نیست کاش پسر بودم الان مفهمم مردم چرا پسرها رو بیشتر دوست دارن فقط دلم مخواد بمیرم همین از پدر ومادرم خجالت مکشم
- [سایر] باسلام وعرضه خسته نباشید. می خواستم بدونم با کسی که نماز نمیخواند اما به این اعتقاد دارد که خدا از رگ گردن به آدم نزدیک تر است واینکه در کارش حلال و حرام را میداندو اینکه گفته به خاطر کسی نماز خوان نمیشود می‌توان ازدواج کرد. لطفا پاسخ دهید. با تشکر.
- [سایر] مطابق مطالب امام خمینی درباره وضوء، ما به خاطر گناه آدم آلوده شده ایم؟
- [سایر] با سلام میخواهم بدانم که اگر کسی در حق آدم، بدی کند و آدم او را به خدا واگذار کند، خدا جزای آن شخص را میدهد؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از اذان صبح به خاطر آورد، باید روزه آن روز را قضا نماید و اگر بعد از چند روز به خاطر آورد، باید روزه تمام روزهایی را که یقین دارد جنب بوده قضا نماید، پس اگر نمیداند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا کند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نماز را به خوبی نمیداند ولی می‌تواند یاد بگیرد چنانچه وقت نماز وسعت دارد باید یاد بگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آدم سفیهی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می کند، همچنین کسی که حاکم شرع او را به خاطر ورشکست شدن از تصرف در اموالش جلوگیری کرده، نذرهای مربوط به اموالشان صحیح نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] روزه مستحبی اولاد اگر اسباب اذیت پدر و مادر یا جد به خاطر شفقت بر اولاد شود جایز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که برای بجا آوردن روزه میّتی اجیر شده، روزه مستحبّی بگیرد، اشکال ندارد؛ ولی کسی که روزه قضای رمضان به ذمّه دارد، نمیتواند روزه مستحبّی بگیرد و اگر روزه واجب غیر معیّن دیگری نیز به ذمّه داشته باشد، بنابر احتیاط واجب همین حکم را دارد و چنانچه فراموش کند و روزه مستحبّی بگیرد، در صورتی که پیش از ظهر به خاطر آورد، روزه مستحبّی او به هم میخورد و می‌تواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند و اگر بعد از ظهر متوجّه شود، روزه او باطل است و اگر بعد از مغرب به خاطر آورد، روزه او صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبی بگیرد، و در بین روز پدر او را نهی کند به نحوی که از روزه گرفتنش به خاطر شفقت بر وی اذیت شود باید افطار نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] انسان نمی تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولی اگر بقدری ضعف پیدا کند که تحمل آن بسیار مشکل شود، می تواند روزه را بخورد و همچنین اگر خوف بیماری داشته باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان نمازی را که خوانده احتیاطا دوباره بخواند و در بین نماز به خاطر آورد که نمازی را که باید پیش از آن بخواند نخوانده است، نمیتواند نیّت را به آن نماز برگرداند، مثلاً اگر هنگامی که نماز عصر را احتیاطا میخواند به خاطر آورد که نماز ظهر را نخوانده است، نمیتواند نیّت را به نماز ظهر برگرداند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن در بین نماز یا روزه حائض شود، نماز یا روزه او باطل است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر شود، یا حکم ضروری دین، یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند، مثلاً واجببودن نماز و روزه را انکار کند، در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است مرتد می‌شود.