رابطه
رابطه، از اصطلاحات علم منطق بوده و عامل پیوند موضوع و محمول، و مقدم و تالی می‌باشد.
نظر اسلام در رابطه با تحصیل علوم مختلف چیست؟
آیات وروایات فراوانی در مدح علم و عالم در متون اسلامی آمده است دراین آیات وروایات علم به صورت مطلق مورد ستایش واقع شده ومقید به علم خاصی نشده بنا بر این هر چیزی که دارای واقعیتی است وعلم محسوب میشود فرا گرفتن آن مورد ترغیب وسفارش دین اسلام است بنا بر این خواندن علوم یاد شده با علاقه نه تنها بلا اشکال است که به ان سفارش نیز شده است لکن نکته ای که حایز اهمیت است این است که تمامی علوم باید درمسیر عبودیت خداوند قرار گیرد به مطالب ذیل در این زمینه توجه کنید : بر اساس تئوری اسلامیت علوم آیت‌الله جوادی آملی ، عقل به عنوان یکی از منابع اصیل اسلام با نقل ( آیات و روایات ) ارتباط دارد و باید در حوزه های مختلف فعالیت های علمی نقل را مورد ملاحظه قرار داد. در توضیح این نظریه توجه به مطالب ذیل حائز اهمیت است : 1- ایشان عنصر محوری (دینی بودن علم) را رویکرد الاهی عالم به معلوم می‌داند؛ یعنی فیزیک و شیمی وقتی اسلامی است که فیزیکدان و شیمیدان متوجه باشند که این قوانین فیزیکی و شیمیایی را چه کسی آفریده و برای چه آفریده است؟ و گرنه ساخت یک سفینه و هواپیما به لحاظ تکنولوژی، اسلامی و غیر اسلامی ندارد.علم درباره هر چیز که بحث می‌کند، می‌گوید: این پدیده پیش‌تر چه بود، اکنون چیست و سپس چه میشود. ولی قرآن وقتی خطوط کلی علوم تجربی را طرح می‌کند، آغاز و انجامی برای آن بیان می‌کند. می‌گوید: خدا این کارها را برای نیل به هدف و قیامت انجام داده است. در هیچ مسئله علمی نمی‌توان یافت که قرآن برای آن دیواری رسم نکرده و آغاز و انجامی بیان نکرده باشد، یا برای آن مبدا و معادی بیان نکرده و نگفته باشد که اوست که برای هدفی آفرید. مبداء و منتها، آغاز و انجام، توحید و معاد که از علوم گرفته شد، شکاف را به همراه دارد. یعنی جهل میشود و نور نیست و همچنین [است] آنچه در حوزه‌ها آموخته میشود. 2- با توجه به نکته فوق ضعف این سخن که برخی می‌گویند علم یا عقلی یا دینی و یا تجربی است، روشن میشود. چرا ملاک دینی بودن یک علم، ابزار کشف آن نیست تا علوم عقلی و تجربی، غیر دینی پنداشته شود. اگر دین را در نقل ( آیات و روایات )خلاصه کنیم و عقل را بیرون از حوزه دین بدانیم، مشکلات فراوانی ایجاد میشود که چالش بین علوم و دین یکی از همین مشکلات است. در حالی که بین عقل و نقل در این که هر دو منبع دین هستند هیچ تفاوتی وجود ندارد. 3- با توجه به معیار و ملاک فوق در دینی بودن علوم ، معیارهای دیگر در دینی بودن یک علم کافی نیست. مانند نقلی بودن ابزار کاوش در یک علم ( مانند فقه ) ، جهت دهی اسلام در کشف موضوعات یک علم (مانند فلسفه ) که هر کدام بخشی از گستره وسیع علوم دینی را شامل میشود و مسلمان بودن عالم (مثل شیمی و علوم تجربی) که گرچه عالم مسلمان است اما علمش اسلامی نیست؛ چرا که در تلاش علمی خود، مسلمان گونه عمل نمی‌کند؛ یعنی نسبت به رویکرد الاهی پیش گفته غافل است. 4- بیش از آنکه به فکر اسلامی کردن گزاره‌های یک علم نظیر روانشناسی باشیم گر چه در جای خود مطلوب است دراندیشه اسلامی نمودن تفکر روانشناس باشیم؛ چرا که اساسا هیچ گاه دین به دنبال بیان تمام جزئیات علوم نبوده تا چنین تطبیقی صورت گیرد و حداکثر برخی خطوط کلی را بیان کرده است. . ( ر.ک : وحدت حوزه و دانشگاه ، حجت الاسلام حسن عابدی ، خبرگزاری رسا ؛ عبدالله جوادی آملی: معرفت‌شناسی در قرآن، ج 1، مرکز نشر اسرأ، زمستان 1378.) (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100115852)
آیات وروایات فراوانی در مدح علم و عالم در متون اسلامی آمده است دراین آیات وروایات علم به صورت مطلق مورد ستایش واقع شده ومقید به علم خاصی نشده بنا بر این هر چیزی که دارای واقعیتی است وعلم محسوب میشود فرا گرفتن آن مورد ترغیب وسفارش دین اسلام است بنا بر این خواندن علوم یاد شده با علاقه نه تنها بلا اشکال است که به ان سفارش نیز شده است لکن نکته ای که حایز اهمیت است این است که تمامی علوم باید درمسیر عبودیت خداوند قرار گیرد به مطالب ذیل در این زمینه توجه کنید : بر اساس تئوری اسلامیت علوم آیت‌الله جوادی آملی ، عقل به عنوان یکی از منابع اصیل اسلام با نقل ( آیات و روایات ) ارتباط دارد و باید در حوزه های مختلف فعالیت های علمی نقل را مورد ملاحظه قرار داد. در توضیح این نظریه توجه به مطالب ذیل حائز اهمیت است : 1- ایشان عنصر محوری (دینی بودن علم) را رویکرد الاهی عالم به معلوم می‌داند؛ یعنی فیزیک و شیمی وقتی اسلامی است که فیزیکدان و شیمیدان متوجه باشند که این قوانین فیزیکی و شیمیایی را چه کسی آفریده و برای چه آفریده است؟ و گرنه ساخت یک سفینه و هواپیما به لحاظ تکنولوژی، اسلامی و غیر اسلامی ندارد.علم درباره هر چیز که بحث می‌کند، می‌گوید: این پدیده پیش‌تر چه بود، اکنون چیست و سپس چه میشود. ولی قرآن وقتی خطوط کلی علوم تجربی را طرح می‌کند، آغاز و انجامی برای آن بیان می‌کند. می‌گوید: خدا این کارها را برای نیل به هدف و قیامت انجام داده است. در هیچ مسئله علمی نمی‌توان یافت که قرآن برای آن دیواری رسم نکرده و آغاز و انجامی بیان نکرده باشد، یا برای آن مبدا و معادی بیان نکرده و نگفته باشد که اوست که برای هدفی آفرید. مبداء و منتها، آغاز و انجام، توحید و معاد که از علوم گرفته شد، شکاف را به همراه دارد. یعنی جهل میشود و نور نیست و همچنین [است] آنچه در حوزه‌ها آموخته میشود. 2- با توجه به نکته فوق ضعف این سخن که برخی می‌گویند علم یا عقلی یا دینی و یا تجربی است، روشن میشود. چرا ملاک دینی بودن یک علم، ابزار کشف آن نیست تا علوم عقلی و تجربی، غیر دینی پنداشته شود. اگر دین را در نقل ( آیات و روایات )خلاصه کنیم و عقل را بیرون از حوزه دین بدانیم، مشکلات فراوانی ایجاد میشود که چالش بین علوم و دین یکی از همین مشکلات است. در حالی که بین عقل و نقل در این که هر دو منبع دین هستند هیچ تفاوتی وجود ندارد. 3- با توجه به معیار و ملاک فوق در دینی بودن علوم ، معیارهای دیگر در دینی بودن یک علم کافی نیست. مانند نقلی بودن ابزار کاوش در یک علم ( مانند فقه ) ، جهت دهی اسلام در کشف موضوعات یک علم (مانند فلسفه ) که هر کدام بخشی از گستره وسیع علوم دینی را شامل میشود و مسلمان بودن عالم (مثل شیمی و علوم تجربی) که گرچه عالم مسلمان است اما علمش اسلامی نیست؛ چرا که در تلاش علمی خود، مسلمان گونه عمل نمی‌کند؛ یعنی نسبت به رویکرد الاهی پیش گفته غافل است. 4- بیش از آنکه به فکر اسلامی کردن گزاره‌های یک علم نظیر روانشناسی باشیم گر چه در جای خود مطلوب است دراندیشه اسلامی نمودن تفکر روانشناس باشیم؛ چرا که اساسا هیچ گاه دین به دنبال بیان تمام جزئیات علوم نبوده تا چنین تطبیقی صورت گیرد و حداکثر برخی خطوط کلی را بیان کرده است. . ( ر.ک : وحدت حوزه و دانشگاه ، حجت الاسلام حسن عابدی ، خبرگزاری رسا ؛ عبدالله جوادی آملی: معرفت‌شناسی در قرآن، ج 1، مرکز نشر اسرأ، زمستان 1378.) (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100115852)
پاسخ:
آیات وروایات فراوانی در مدح علم و عالم در متون اسلامی آمده است دراین آیات وروایات علم به صورت مطلق مورد ستایش واقع شده ومقید به علم خاصی نشده بنا بر این هر چیزی که دارای واقعیتی است وعلم محسوب میشود فرا گرفتن آن مورد ترغیب وسفارش دین اسلام است بنا بر این خواندن علوم یاد شده با علاقه نه تنها بلا اشکال است که به ان سفارش نیز شده است لکن نکته ای که حایز اهمیت است این است که تمامی علوم باید درمسیر عبودیت خداوند قرار گیرد به مطالب ذیل در این زمینه توجه کنید :
بر اساس تئوری اسلامیت علوم آیت‌الله جوادی آملی ، عقل به عنوان یکی از منابع اصیل اسلام با نقل ( آیات و روایات ) ارتباط دارد و باید در حوزه های مختلف فعالیت های علمی نقل را مورد ملاحظه قرار داد. در توضیح این نظریه توجه به مطالب ذیل حائز اهمیت است :
1- ایشان عنصر محوری (دینی بودن علم) را رویکرد الاهی عالم به معلوم می‌داند؛ یعنی فیزیک و شیمی وقتی اسلامی است که فیزیکدان و شیمیدان متوجه باشند که این قوانین فیزیکی و شیمیایی را چه کسی آفریده و برای چه آفریده است؟ و گرنه ساخت یک سفینه و هواپیما به لحاظ تکنولوژی، اسلامی و غیر اسلامی ندارد.علم درباره هر چیز که بحث می‌کند، می‌گوید: این پدیده پیش‌تر چه بود، اکنون چیست و سپس چه میشود. ولی قرآن وقتی خطوط کلی علوم تجربی را طرح می‌کند، آغاز و انجامی برای آن بیان می‌کند. می‌گوید: خدا این کارها را برای نیل به هدف و قیامت انجام داده است. در هیچ مسئله علمی نمی‌توان یافت که قرآن برای آن دیواری رسم نکرده و آغاز و انجامی بیان نکرده باشد، یا برای آن مبدا و معادی بیان نکرده و نگفته باشد که اوست که برای هدفی آفرید. مبداء و منتها، آغاز و انجام، توحید و معاد که از علوم گرفته شد، شکاف را به همراه دارد. یعنی جهل میشود و نور نیست و همچنین [است] آنچه در حوزه‌ها آموخته میشود.
2- با توجه به نکته فوق ضعف این سخن که برخی می‌گویند علم یا عقلی یا دینی و یا تجربی است، روشن میشود. چرا ملاک دینی بودن یک علم، ابزار کشف آن نیست تا علوم عقلی و تجربی، غیر دینی پنداشته شود. اگر دین را در نقل ( آیات و روایات )خلاصه کنیم و عقل را بیرون از حوزه دین بدانیم، مشکلات فراوانی ایجاد میشود که چالش بین علوم و دین یکی از همین مشکلات است. در حالی که بین عقل و نقل در این که هر دو منبع دین هستند هیچ تفاوتی وجود ندارد.
3- با توجه به معیار و ملاک فوق در دینی بودن علوم ، معیارهای دیگر در دینی بودن یک علم کافی نیست. مانند نقلی بودن ابزار کاوش در یک علم ( مانند فقه ) ، جهت دهی اسلام در کشف موضوعات یک علم (مانند فلسفه ) که هر کدام بخشی از گستره وسیع علوم دینی را شامل میشود و مسلمان بودن عالم (مثل شیمی و علوم تجربی) که گرچه عالم مسلمان است اما علمش اسلامی نیست؛ چرا که در تلاش علمی خود، مسلمان گونه عمل نمی‌کند؛ یعنی نسبت به رویکرد الاهی پیش گفته غافل است.
4- بیش از آنکه به فکر اسلامی کردن گزاره‌های یک علم نظیر روانشناسی باشیم گر چه در جای خود مطلوب است دراندیشه اسلامی نمودن تفکر روانشناس باشیم؛ چرا که اساسا هیچ گاه دین به دنبال بیان تمام جزئیات علوم نبوده تا چنین تطبیقی صورت گیرد و حداکثر برخی خطوط کلی را بیان کرده است.
. ( ر.ک : وحدت حوزه و دانشگاه ، حجت الاسلام حسن عابدی ، خبرگزاری رسا ؛
عبدالله جوادی آملی: معرفت‌شناسی در قرآن، ج 1، مرکز نشر اسرأ، زمستان 1378.) (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100115852)
- [آیت الله بهجت] اگر کسی به علوم دینی علاقه زیادی داشته باشد ولی به دلایلی در دانشگاه به تحصیل مشغول شده است، آیا ادامه تحصیل او در دانشگاه واجب است یا می تواند با انصراف از دانشگاه، علوم دینی را تحصیل نماید؟
- [سایر] نظر اسلام در رابطه با کشورهای کفر چیست ؟
- [سایر] نظر اسلام در رابطه با چند همسری چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] نظر به مواضع خصمانه دول غربی نسبت به سرزمینهای اسلامی لطفاً به دو سؤال زیر پاسخ فرمایید: 1- رفتن به جهت ادامه تحصیل به کشورهای غربی چه حکمی دارد؟ 2- آیا در جواب این سؤال با این فرض که شخص قصد کند پس از اتمام تحصیل دانش خود را در خدمت اسلام قرار دهد تغییر حاصل می شود؟ باید دقت کرد که حضور نخبگان مسلمان در این کشورها سبب عزتمند شدن این دول به سبب کارهای علمی ایشان میشود، چه این کارها در حوزه علوم کاربردی باشد چه در حوزه علوم محض.
- [سایر] رابطه گرایش مذهبی و تمایل به برقراری ارتباط با جنس مخالف از نظر اسلام چگونه است؟
- [سایر] رابطه ی اسلام و دموکراسی را از نظر شهید علامه مطهری (رحمت الله علیه) بیان نمایید.
- [سایر] رابطه ی اسلام و دموکراسی را از نظر آیت الله مصباح یزدی(دامت برکاته) بیان نمایید.
- [آیت الله بهجت] آیا فراگیری و تحصیل علوم دینی در شرایط کنونی جامعه، واجب کفایی است یا واجب عینی؟
- [آیت الله بهجت] آیا زن می تواند علوم اسلامی را تحصیل نماید و به مقام اجتهاد برسد؟
- [سایر] نظر اسلام درباره شطرنج چیست و شطرنج و امامان چه رابطه ای داشتند؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . تحصیل اعتقاد به اصول دین و مبانی اسلام بر هر مسلمان، واجب است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بر مسلمانان واجب است در صورتی که در مدارس و دانشگاه ها و دانشکده های علوم و صنایع مورد احتیاج عموم، طبق آداب و سنن و رعایت احکام اسلام به تعداد کافی نباشد، خودشان مستقیماً به تأسیس این گونه مدارس و دانشگاه ها بر اساس تعالیم مقدسه اسلام و اجرای برنامه های دینی، اقدام نمایند و مهما امکن طوری ترتیب بدهند که از تمام طبقات هر کس استعدادش بیشتر است بتواند به تحصیل ادامه دهد.
- [آیت الله مظاهری] تعلیم و تحصیل و به کارگیری رمل و اسطرلاب و علم طلسم و احضار ارواح و اجنّه و فرشته و خواب مغناطیسی و شعبده و کلّیه علوم غریبه حرام است، گرچه برای تفحّص و تجسّس نباشد.
- [آیت الله اردبیلی] یادگرفتن و یاددادن علوم و صنایعی که مورد نیاز مردم است و موجب عظمت و قدرت مسلمانان در برابر کفّار می‌باشد، بر همه افراد واجب کفایی است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر قرار داد رابطه چه سیاسی و چه تجاری بین یکی از دول اسلامی و اجانب، مخالف مصلحت اسلام و مسلمانان باشد، جایز نیست این گونه رابطه، و اگر دولتی اقدام به آن نمود، بر سایر دول اسلامی واجب است آن را الزام کنند به قطع رابطه به هر نحو ممکن است.
- [امام خمینی] اگر عقد رابطه چه سیاسی و چه تجاری بین یکی از دول اسلامی و اجانب، مخالف مصلحت اسلام و مسلمانان باشد، جایز نیست این گونه رابطه، و اگر دولتی اقدام به آن نمود، بر سایر دول اسلامی واجب است آن را الزام کنند به قطع رابطه به هر نحو ممکن است.
- [آیت الله اردبیلی] معاشرت و رابطه با غیر مسلمانان نیز باید مطابق با مقرّرات اسلام تنظیم گردد، بنابر این باید از کارهایی همچون تخلّف از قراردادها، پیمانها و وعدهها، غَشّ در معامله، کم فروشی، خیانت در امانت، اجحاف و نظایر آن خودداری شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] روابط تجاری و سیاسی با بعض دول که آلت دست دول بزرگ جائر هستند از قبیل دولت اسرائیل، جایز نیست. و بر مسلمانان لازم است که به هر نحو ممکن با این نحو روابط مخالفت کنند، و بازرگانانی که با اسرائیل و عمال اسرائیل روابط تجاری دارند، خائن به اسلام و مسلمانان و کمک کار به هدم احکام اسلام هستند، و بر مسلمانان لازم است با این خیانت کاران چه دولت و چه تجار قطع رابطه کنند، و آنها را ملزم به قطع رابطه با این نحو دولت ها کنند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنان چه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد، می شود به او زکات داد. ولی احتیاط برای اهل علم نگرفتن زکات است مگر در صورتی که از تحصیل مخارج عاجز باشند ولکن جایز است اشتغال به تحصیل علم هر چند باعث عجز از تحصیل نفقه بشود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . یاد گرفتن و یاددادن علوم و صنایعی که مورد احتیاج عموم است و هم چنین علوم و صنایعی که سبب قوت و شوکت جامعه مسلمین، و برتری قوای دفاعی آنها بر کفار می شود، بر همه واجب مؤکد است به وجوب کفایی و باید مسلمانان بنحوی قوی شوند که قطع طمع کفار را از بلاد و نوامیس و اعراض و اموال و معادن و ثروت خود بنمایند.