خطاب قرآن به زنان چگونه بوده است؟

قرآن‌پژوهان، خطاب‌های قرآن را به دو دسته تقسیم نموده‌اند: 1. خطاب ویژه مرد یا زن، (مانند: (وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ...) (بقره (2)، آیه 233.) و (کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتالُ...)) (همان، آیه 216.) 2. خطاب مشترک، (مانند: (وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامی‌ فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی‌ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ ذلِکَ أَدْنی‌ أَلاَّ تَعُولُوا * وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْ‌ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً) (نساء (4)، آیه 3 و 4.)و (وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلی‌ بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیماً) (همان، آیه 32.)) خطاب‌های مشترک در قرآن دو گونه است: گاهی با عنوان فراگیری مانند واژه (ناس)، (انسان) و (مَنْ) موصول عموم انسان‌ها را خطاب می‌کند، (مانند: (یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ) (بقره (2)، آیه 21.) و (یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثِیراً وَ نِساءً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً) (نساء (4)، آیه 1.) و...) و گاهی در ظاهر از لفظ مذکر استفاده می‌کند؛ ولی اعم از زن و مرد را خطاب می‌نماید (مثل: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) (نساء (4)، آیه 136.)، (یا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ) (نساء (4)، آیه 47.)، (لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ) (احزاب (33)، آیه 21.) و...) درباره شیوه اخیر باید به نکاتی توجه کرد: یک. خطاب‌های قرآن در مورد مرد و زن یکسان است؛ گرچه صیغه‌های آن مذکر است. این مسأله به جهت قاعده ادبی (تغلیب) است.
در زبان‌هایی مانند عربی که برای مرد و زن، دو گونه فعل وجود دارد (مذکر و مؤنث)، در مواردی که جمع مورد نظر باشد، صیغه مذکر به کار می‌رود. بنابراین (یا ایها الذین آمنوا) هم شامل زنان می‌شود و هم مردان. از این رو تاکنون هیچ مفسر و یا آشنا به زبان و ادبیات، نگفته است که مجموعه خطاب‌های قرآن اختصاص به مردان دارد. دو. این‌گونه سخن گفتن در میان انسان‌ها معمول است و اختصاصی به قرآن ندارد؛ به خصوص در مقام قانون‌گذاری از الفاظ و ضمایر مذکر استفاده می‌شود، ولی معنای عموم اراده می‌گردد. سه. سخن گفتن قرآن با زنان، برخاسته از نگرش آن به ارزش‌های انسانی و رعایت حرمت زنان است. طبیعی است که مؤدبانه و عفیفانه سخن گفتن با زنان، یکی از راه‌های حفظ حرمت آنان است. این به معنای عقب‌نگه‌داشتن نیمی از انسان‌ها نیست؛ زیرا این‌گونه سخن گفتن، نشانگر نوعی احترام و ارج نهادن به مقام شامخ آنان است؛ چنان که همین شیوه برای احترام به بزرگ‌تر در میان انسان‌ها معمول است. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 2/100110590)