دنیا و آخرت با هم تضاد ندارند ؛ بلکه تفاوت و نوعی ارتباط دارند . در اینجا با تحلیلی کوتاه و در حد اختصار، به تفاوت‌ها و نوع ارتباط میان دنیا و آخرت، از دیدگاه آیات قرآن، اشاره می‌شود .
تفاوت‌ها
1 . ثبات و تغییر ؛ در دنیا حرکت و تغییر هست: جوان پیر می‌شود ؛ نو، کهنه می‌گردد ؛ کهنه‌ها از بین می‌روند ؛ گیاهان پژمرده می‌شوند و... اما در جهان آخرت، این‌گونه تغییر و تحول وجود ندارد و ثبات و بقا حاکم است ر .ک: نساء (4 )، آیه 77 ؛ یونس (10 )، آیه 24 ؛ نحل (16 )، آیه 96 ؛ کهف(18 )، آیه 46 ؛ مریم (19 )، آیه 76 ؛ طه (20 )، آیه 73 ؛ غافر (40 )، آیه 39 ؛ حدید (57 )، آیه 20 و... . .
2 . آمیختگی و خلوص ؛ در زندگی دنیایی، خوشی با رنج، حیات با مرگ، لذت با محنت، اندوه با شادی و اضطراب با آرامش آمیخته است . اما در آخرت چنین نیست ؛ بلکه دسته‌ای از مردم همیشه و از هر جهت متنعّم، شاد و آسوده‌اند و گروهی دیگر همواره معذّب، غمگین و ناراحت‌اند ر .ک: آل عمران(3 )، آیه 15 ؛ نساء (4 )، آیه 77 ؛ اعراف (7 )، آیه 32 ؛ یوسف(12 )، آیه 109 ؛ رعد(13 )، آیه 34 ؛ نحل (16 )، آیه 30 ؛ طه(20 )، آیه 127 ؛ زمر (39 )، آیه 26 ؛ قلم (68 )، آیه 33 و ... . .
3 . اصل و فرع ؛ دنیا در برابر آخرت مانند (وسیله و هدف)، (کشت و درو) و (اصل و فرع) است ؛ یعنی، زندگی دنیایی مقدمه آخرت و وسیله‌ای برای کسب سعادت ابدی است . در این دنیا باید تخم پاشید و در آنجا درو کرد . زندگی دنیایی، فرعی و غیراصیل و زندگی اخروی، نهایی و اصیل است آل عمران (3 )، آیه 185 ؛ قصص (28 )، آیه 77 ؛ عنکبوت (29 )، آیه 64 ؛ محمد (47 )، آیه 36 ؛ حدید (57 )، آیه 20 ؛ فجر(89 )، آیه 24 و... . .
هست بی‌رنگی اصول رنگ‌هاصلح‌ها باشد اصول جنگ‌ها
آن جهان است اصل این پر غم وثاق‌وصل باشد اصل هر هجر و فراق
زانک ما فرعیم و چار اضداد اصل‌خوی خود در فرع کرد ایجاد اصل
مثنوی معنوی، دفتر ششم، ابیات 59، 60 و 62 .
ارتباط دنیا و آخرت
با وجود تفاوت‌هایی که میان دنیا و آخرت وجود دارد، پیوند و ارتباط تکوینی و خاصی نیز بین آن دو هست . اما در فهم این ارتباط، باید تعمق بیشتری کرد ؛ چرا که برخی گمان کرده‌اند: نعمت‌های دنیایی موجب سعادت اخروی است ؛ از این رو، میان نعمت‌های دنیا و نعمت‌های آخرت، قائل به ارتباطاند .
از دیدگاه قرآن، رابطه بین دنیا و آخرت، از قبیل رابطه بین پدیده‌های دنیا با یکدیگر نیست که هر کس در اینجا نیرومندتر، زیباتر و شادتر باشد، در آخرت نیز همان گونه باشد انعام (6 )، آیه 94 ؛ طه (20 )، آیه 124 و 126 ؛ مؤمنون (23 )، آیه 101 ؛ شعرا (26 )، آیه 88 ؛ لقمان (31 )، آیه 33 ؛ مجادله (58 )، آیه 17 و... . .
برخی نیز پنداشته‌اند: کسانی به سعادت اخروی می‌رسند که از نعمت‌های دنیوی بهره‌مند نبوده و کسانی دچار عذاب‌های اخروی می‌شوند که از نعمت‌های دنیایی بهره‌مند بوده‌اند . این، پنداری ناروا است ؛ زیرا از نظر قرآن، نعمت‌های دنیایی وسیله آزمایش انسان است و بهره‌مندی یا محرومیت از آنها، به تنهایی نشانه نزدیکی یا دوری از حضرت حق - که موجب سعادت یا شقاوت می‌شود نیست آل عمران (3 )، آیه 179 ؛ مائده (5 )، آیه 48 ؛ اعراف (7 )، آیه 168 ؛ انفال (8 )، آیه 28 ؛ کهف (18 )، آیه 7 ؛ تغابن(64 )، آیه 15 ؛ فجر (89 )، آیه 15 و 16 و... . ؛ بلکه از منظر آیات قرآن، عامل سعادت اخروی (ایمان و عمل صالح) بقره (2 )، آیات 25 و 38 و 277 و... ؛ آل‌عمران (3 )، آیات 15 و 57 و 179 و... ؛ نساء (4 )، آیات 13 و 146 و 162 و... ؛ حدید(57 )، آیه 12 ؛ تغابن(64 )، آیه 9 ؛ بروج(85 )، آیه 11 ؛ بیّنه (98 )، آیه 7 و8 و... . و عامل شقاوت ابدی (کفر و گناه) معرفی شده است بقره (2 )، آیات 24 و 104 و 162 ؛ مائده (5 )، آیه 10 و 86 ؛ انعام (6 )، آیه 49 ؛ توبه (9 )، آیه 3 ؛ یونس (10 )، آیه 4 ؛ رعد (13 )، آیه 5 ؛ فرقان (25 )، آیه 11 ؛ ص 38 ) آیه 55 و... . . برای آشنایی تفصیلی از تفاوت‌ها و نوع رابطه دنیا و آخرت ر .ک: محمدتقی مصباح یزدی، آموزش عقاید، ج 3، صص 100 - 119 .
در حقیقت از دیدگاه قرآن، یک نوع رابطه حقیقی و تکوینی، میان دنیا و آخرت وجود دارد ؛ هرچند برای ما ناشناخته و برای علوم تجربی غیرقابل تبیین باشد . حال عدم معرفت و قدرت تبیین، دلیلی بر نبود چنین پیوندی و انکار آن نخواهد بود ؛ زیرا محدوده روابط تکوینی و حقیقی، فراتر از روابط ناشناخته و تجربه‌ناپذیر است .
از نظرگاه قرآن، قیامت، باطن نظام هستی و دنیا است؛ از این رو، آخرت هم اکنون هست، ولی در پشت پرده و در زیر حجاب و حجاب‌ها است . بعداً پدید نمی‌آید ؛ بلکه بعداً با کنار رفتن موانع و برداشته شدن حجاب‌ها، آن حقیقت ظاهر و بارز می‌شود اعراف (7 )، آیه 187 ؛ احزاب (33 )، آیه 63 ؛ ملک (67 )، آیه 25 و 27 و... . .
از دیدگاه آیات، انسانها هم اکنون در صراط خود به سوی اهداف خویش در حرکت‌اند ؛ بر روی صراط خود می‌لغزند و با افت و خیزها به حرکت خود ادامه می‌دهند . این حقیقت و باطن، به دلیل حجاب‌ها از ما پوشیده است ؛ ولی اگر کسی بصیرت یابد و با طیّ منازل و تحمل رنج‌ها و ریاضت‌ها، قیامت برای او قیام کند، هم اکنون شاهد آن خواهد بود تکاثر (102 )، آیات 1-6 و... . .
هرچه ما دادیم، دیدیم این زمان‌این جهان پرده‌ست و عین است آن جهان
مثنوی معنوی، دفتر ششم، بیت 3530 .
