این گونه سؤالات،بیشتر ناشی از این تصور است که عالم برزخ فقط به خاطر انسان خلق شده است، در حالی که عالم برزخ یکی از مراتب هستی است که بدون آن، پیدایش عالم طبیعت - در قوس نزول - و نیز بازگشت موجودات عالم طبیعت به سوی خدا - در قوس صعود - ممکن نیست. و همان فلسفه ای که برای پیدایش کل هستی مطرح است؛ در مورد این مرتبه از مراتب هستی نیز مطرح می شود.شیخ اشراق نیز که اول بار عالم برزخ را اثبات عقلی کرد، بر اساس همین مطلب بود؛ یعنی وی قاعده ی فلسفی ای به نام (امکان اشرف) ابداع کرد که مطابق آن اثبات می شود: اگر بین دو مرتبه از مراتب هستی، مرتبه ی سومی متصور باشد، آن مرتبه بالضروره موجود است؛ و گرنه فیض وجود، از مرتبه ی مافوق به مرتبه ی مادون نمی رسید.(1)
علامه طباطبائی معتقد است: برزخ به عنوان فاصله ای میان دنیا و قیامت، انسان را آماده می کند تا از مرحله دنیایی وارد مرحله اخروی شود. ایشان می فرمایند: دنیا دار عمل، و برزخ دار آماده شدن برای حساب و جزاء، و آخرت دار حساب و جزاء است.(2)
همچنین ایشان در جای دیگری می نویسند: حال انسان در زندگی برزخی بسیار شبیه است به حال کسی که برای رسیدگی اعمالی که از وی سر زده به یک سازمان قضایی احضار شود و مورد بازجویی و بازپرسی قرار گرفته به تنظیم و تکمیل پرونده اش بپردازند، آنگاه در انتظار محاکمه در بازداشت بسر برد.(3)
و شاید یکی از دلایل دیگر وجود عالم برزخ این باشد که با مرگ یک نفر پرونده اعمال او به طور کامل بسته نمی شود. مثلا کسی که وقفی انجام داده یا سنت حسنه ای به جا گذاشته یا فرزند صالحی تربیت کرده یا کتاب خوبی تالیف کرده و یا ... تا صدها سال بعد از مرگش پرونده اعمالش هم چنان مفتوح است و آثار و نتایج عملش همچنان ادامه دارد. همین طور کسی که امتی را به انحراف کشانده و بدعتی را پایه گزاری کرده و ... تا صدها سال عمل او امتداد دارد و همچنان پرونده اعمالش باز است.
این مساله با توجه به اعتقاد به رجعت نیز خود را نشان می دهد. ما معتقدیم که عده زیادی به دنیا باز می گردند و نزاع حق و باطل ادامه می یابد و معنای بازگشت این افراد به دنیا این است که پرونده آنها همچنان مفتوح خواهد بود.
و شاید یکی از دلایل دیگر برپایی عالم برزخ این باشد که عده ای در آن عالم استعدادهای خود را تکمیل می کنند. مثل آنچه در روایت مورد اشاره قرار گرفته است که: هر کس از دوستان و پیروان ما بمیرد و هنوز قرآن را به طور کامل فرانگرفته باشد در قبرش به او تعلیم می دهند تا خداوند بدین وسیله درجاتش را بالا برد چرا که درجات بهشت به اندازه آیات قرآن است به او گفته می شود بخوان و بالا رو او می خوانند "و از درجات بهشت" بالا می رود.(4)
پی نوشتها:
1. زندگی پس از مرگ، حسین سوزنچی،ج4، ص75
2. ترجمه تفسیر المیزان، ج11، ص 9.
3.شیعه در اسلام، ص 163.
4. اصول کافی، ج 2 ،ص 606 ،باب فضل حامل القرآن، حدیث 10.
منبع:سایت انوار طاها
