آیا بین زندگی دنیا و آخرت ارتباطی وجود دارد؟

برای پاسخ به این پرسش ابتدا لازم است (حیات دنیا) معنا شود تا اگر ارتباط یا تقابل (و تضادّی) بین دنیا و آخرت هست، معلوم گردد که مراد چیست؟
با مراجعه به آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) در می یابیم که دنیا نقطه ی مقابل آخرت است. عباراتی چون: (زندگانی دنیا جز متاع فریبنده نیست.)[1]، (متاع زندگی دنیا در مقابل آخرت جز اندکی بیش نیست.)[2]، (این زندگانی دنیا چیزی جز لهو و بازی نیست و زندگی حقیقی در آخرت است.)[3]، (دنیا محل گذر است و آخرت قرارگاه همه ی انسان هاست.)[4] و (مَثَل دنیا و آخرت به سان مشرق و مغرب است که نزدیکی به هر یک عین دوری از دیگری است.)[5] نشان می دهد که دنیا و آخرت در مقابل هم اند و جمع شدنی نیستند.
از طرف دیگر، دسته ای از آیات و روایات، دنیا را محل تجارت و معامله با خدا و محلی برای رشد و تعالی به مقامات عالیه ی انسانی می دانند، به گونه ای که رسیدن به نعمات اخروی و جنّت لقا میسّر نیست، مگر از همین دنیا. چنانچه پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
(الدنیا مزرعة الاخرة؛[6] دنیا مزرعه ی آخرت است).
و نیز حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام)می فرماید:
(ان الدنیا... مسجد احبّاءالله... و متجر اولیاء الله...؛[7] دنیا سجده گاه دوستان خدا و جایگاه تجارت دوستان خداست.
پس آیات و روایات دو دسته اند: دسته ای دنیا را نقطه ی مقابل آخرت معرفی می کنند که بار منفی هم دارد و دسته ی دیگر آن را راه رسیدن به مقامات انسانی و بهشت موعود معرفی می کنند که بار ارزشی دارد.[8] حال باید دید با توجه به این اختلاف ظاهری، مراد از (دنیا) چیست؟
اولا باید گفت مراد از دنیا، زمین و آسمان و درختان و دریا و خاک نیست؛ چرا که این ها مظاهر حق و آیات الهی اند و همین ها هستند که همواره تسبیح گوی حق اند؛[9] هم چنین مراد از دنیا در این جا فاصله ی زمانی بین تولد و مرگ انسان نیست؛ چرا که این معنای از دنیا یکی از مراحل حیات انسانی و مخلوقی از مخلوقات الهی است (و نشئه ی نازله ی وجود است که متصف به مدح و ذمّ نمی شود) واین معنای دنیا در سوره ی مبارکه ی واقعه به (نشأة اولی) تعبیر شده است.
ثانیاً مراد از (حیات دنیا) در این جا، دنیایی است که مذمّت و مدح می شود؛ گاهی از آن به بدی یاد می کنند و گاهی آن را می ستایند؛ پس باید گفت دنیا بر دو قسم است: دنیای مذموم و دنیای ممدوح.
پی نوشتها:
[1]. سوره ی آل عمران، آیه ی 185 و سوره ی حدید، آیه ی 20.
[2]. سوره ی توبه، آیه ی 38.
[3]. سوره ی عنکبوت، آیه ی 64.
[4]. نهج البلاغه، خطبه ی 203.
[5]. همان، حکمت 103.
[6]. ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللآلی، ج 1، ص 267.
[7]. نهج البلاغه، حکمت 131.
[8]. ر.ک،: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 16، ص 583.
[9]. ر.ک: عبدالله جوادی آملی، معاد در قرآن، ج 4، ص 58، و محمد تقی مصباح یزدی، راهیان کوی دوست، ص 132.
منبع: مرگ، واقعیت ناشناخته، محسن میرزاپور، نشر انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1383).