مراتب ایمان چیست؟

در این گونه آیات منظور از گرایش از کفر به ایمان، ایمان حقیقی است که با ترک کفر و اعتقاد واقعی و راستین به مبانی اسلام و دین و پی بردن به باطل بودن و بی پایه بودن کفر حاصل می گردد .
بنا بر این منظور آیه این است که رو آوردن با دل و جان و حقیقت خود به حقیقت ایمان و دوری از کفر و ترک لوازم آن موجب تغییر هویت و شخصیت انسان می گردد و به همین خاطر نوع برخورد و معامله و رفتار با او نیز دگرگون می گردد و با او مانند فرد مومن معتقد رفتار می گردد .
برای آگاهی بیشتر توجه شما را به توضیحی در باره ایمان و خصوصیت و لوازم آن جلب می نماییم :
اعتقاد یک امر قلبی بوده و عبارت است از: ایمان به خدا و رسول و ائمه(ع) و آنچه که به نام (مجموعه دین) و برنامه سعادت بشر در قرآن و روایات اسلامی آمده است. به طور کلّی ایمان سه شاخه دارد چنانکه در روایات آمده:
1- اعتقاد قلبی؛
2- اقرار به زبان (یعنی گفتن شهادتین و اقرار به خدا و پیامبر و ائمه و آنچه بر پیامبر نازل شده)؛ 3- عمل به ارکان؛ یعنی، انجام واجبات و ترک محرّمات و بنابراین مؤمن کامل کسی است که هر سه جنبه را دارا باشد. ب) در مقام عمل (مثل خواندن نماز) فرضاً اگر انسان نمی‌داند پوشیدن لباس غصبی حرام است ویا اگر لباس غصبی باشد نماز باطل است؛ چنانچه نماز خواند و بعداً متوجه شد، آن نماز صحیح است. شروطی که برای لباس ومکان نمازگزار گفته شده، شرایط صحت است؛ یعنی، اگر کسی عمداً و از روی آگاهی آنها را رعایت نکند، نماز باطل می‌شود. اما مستحبات دیگر (مثل نماز جماعت و ...) کمال نماز است که اگر کسی عمداً آنها را رعایت نکند، نمازش باطل نمی‌شود
از دیدگاه قرآن (ایمان) عبارت است از علم و معرفت یقینی توأم با تسلیم و خضوع در برابر حق. در (یقین) چهار شرط هست و با آنها، ظن، شک و جهل، از قلمرو یقین خارج می‌شود؛ چرا که در ظن و شک، جزم به ثبوت وجود ندارد، ولی یقین غیر قابل زوال است. قرآن کریم از ضرورتی که حاصل شرایط چهارگانه (یقین) است، با عباراتی از قبیل (لا رَیْبَ فِیهِ) و مانند آن یاد کرده است.مانند: بقره (2)، آیه 2؛ آل عمران (3)، آیه 9. در این خصوص نگا: معرفت‌شناسی در قرآن، ج‌3 ص 255 و 256. از دیدگاه قرآن (یقین) دارای مراتبی است که به حسب آن (ایمان) نیز دارای مراتب می‌گردد: علم‌الیقین، عین الیقین و حق الیقین. (علم الیقین) در مرحله معرفت مفهومی و ذهنی است: مانند آنکه آدمی به جهنم و بهشت، در حد ادراک عقلی واقف گردد و خصایص آنها را در حد فهم مفهوم دریابد.
(عین الیقین) یافتن حقایق خارجی و مشاهده همان معرفت مفهومی و ذهنی است؛ مثل آنکه وقتی ملحد را در قیامت به جهنم بردند، وی دیگر خود جهنم را می‌بیند یا هنگامی که مؤمن را به بهشت بردند، او خود بهشت را مشاهده می‌کند. (حق الیقین) آن است که انسان نه تنها شاهد حق باشد، بلکه عین شهود قرار گیرد و فانی از غیر و باقی بالله شود.
از خود چیزی نداشته باشد و در معرفت الهی غرق شود.نگا: تکاثر (102)، آیه 5 و 6؛ حاقه (69)، آیه 51 و نیز: مراحل اخلاق در قرآن، ج‌11 (تفسیر موضوعی)، ص‌351 - 356. در قرآن کریم به بعضی از مقامات یا درجات مؤمنان، اشاره شده است: 1. مقام تسلیم‌؛ یعنی، واگذاری تمام ساحت‌های وجودی خود، به اختیار خداوند.مانند: بقره (2)، آیه 128 و نگا: تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج‌1، ص‌383 و 384. 2. مقام ابرار؛ یعنی، گذشتن از آن چیزی که به آن نیازمندیم و بخشیدن آن به دیگران.مطففین (83)، آیه 18 - 22 و نگا: المیزان، ج‌1، 430. 3. مقام تقوا؛ یعنی، خوف از خدا و کناره‌گیری از گناه، [ البته به شرط اینکه ]مقصود از آن ترس و این کناره‌گیری خداوند باشد.تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج‌1، ص‌205 - 219. 4. مقام اخلاص‌؛ یعنی، انسان قلبش را مخصوص حق کند تا احدی جز مقلب القلوب در حرم دل او راه نیابد.لقمان (31)، آیه 32، بینه (98)، آیه 5؛ کهف (18)، آیه 110 و نگا: اوصاف الاشراف، ص‌65؛ تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج‌11، ص‌253 - 258. امّا نشانه‌ها و آثار این یقین و ایمان واقعی را باید در اعمال و کردار خویش جست و جو کنیم؛ چنان که حضرت علی(علیه السلام) می‌فرماید: (عقیده مؤمن در کردارش دیده می‌شود). ما این آثار و نشانه‌ها را در دو قلمرو فردی و اجتماعی شمارش می‌کنیم: یک. آثار فردی‌: 1. لذت معنوی و انبساط روحی، 2. تغییر نگرش به امور معنوی و مادی، 3. آرامش روحی، 4. رضامندی از حق و خود مقصرانگاری، 5. احساس عزّت و غلبه،در خصوص این پنج مورد نگا: کیش پارسایان، ص‌37 - 45. 6. توکل بر خدا،انفال (8)، آیه 2. 7. محافظت بر ادای فرایض، به خصوص نماز،مومنون (23)، آیه 9. 8. عفت و پاک‌دامنی،همان، آیه 5. 9. خشوع در نماز،همان، آیه‌2. 10. روی گردانی از امور لغو و بیهوده،همان، آیه 3. 11. افزایش ایمان، هنگام شنیدن آیات الهی.انفال (8)، آیه 2. دو. آثار اجتماعی: 1. تحکیم وحدت، 2. استقرار عدالت اجتماعی، 3. حسن مقابله با فساد و انحراف،در خصوص این سه مورد نگا: کیش پارسایان، ص‌45 - 49. 4. تأمین نیازهای مادی دیگران،توبه (9)، آیه 71؛ انفال (8)، آیه 3. 5. تواضع در برابر مردم،فرقان (25)، آیه 63. 6. پیشی گرفتن در امور خیر،مؤمنون (23)،آیه 59. 7. عدم طمع دوستی با کافران،مجادله (58)، آیه 22. 8. کوشش در امانت‌داری،مؤمنون (23)، آیه 8. 9. وفای به تعهدها و قرار دادها.همان. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 7/100110005)