منظور از مقام محمود که در سوره اسراء، آیه 79 و همچنین زیارت عاشورا آمده، به چه معناست؟
1. مقام محمود، مقام شفاعت است و این مقام، در مرحله نخست، ویژه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و بعد اهل بیت(علیهم السلام) او است. روایات فراوانی وجود دارد که مقام محمود را به مقام شفاعت، تفسیر کرده است. امام صادق(علیه السلام) درباره مقام محمود می فرماید: مقام و مرتبه ای است که همه پیشینیان و متأخران، غبطه آن را می خورند[1].
در حدیث دیگری چنین آمده است: وقتی علی بن ابی طالب(علیه السلام)، آیه (فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً )[2] را تلاوت کرد، پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)، به علی(علیه السلام)فرمود: (همانا پروردگار متعال، شفاعت را به من بخشید تا در حق اهل توحید از امتم، شفاعت کنم و آن را درباره دشمنان تو و دشمنان فرزندان تو، ممنوع ساخت)[3].
همچنین فرمود: مقام پسندیده، مقامی است که من در آن برای امتم شفاعت می کنم[4].
در این زمینه، در آثار دانشمندان اهل سنت، روایات زیادی از پیامبر(صلی الله علیه وآله)، نقل شده که در آنها، مقام محمود، به شفاعت، تفسیر و تأویل شده است[5].
مفسران به پیروی از این احادیث، معتقدند که (منظور از این مقام والا و ارجمند، منزلت شفاعت و بالاتر از مقام شفاعت است)[6].
2. گرچه مقام محمود، ویژه پیامبر و آل اوست، ولی در مراحل پایین تر، عالمان راستین، شهدا و مؤمنین هم می توانند این مقام را دارا شوند و به اذن خدا، از بعضی افراد، شفاعت کنند. امیرالمومنین(علیه السلام) در مورد اهل محشر می فرماید: (جمع می شوند در موطنی که در آن جا، مقام حضرت محمد(صلی الله علیه وآله)است. آن گاه، پیامبر به گونه ای خداوند را ستایش می کند که هیچ کس قبل از او ستایش نکرده است و بعد از آن، ستایش می کند هر مؤمن و مؤمنه ای، و ابتدا می کند به صدیقین و شهدا و بعد از آن صالحان; در این هنگام تمامی اهل آسمان و زمین، پیامبر را ستایش می کنند ; چنان که در قرآن آمده است : (عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً) ; (پس خوشا به حال کسی که برای او در این روز، بهره و نصیبی باشد و وای به حال کسی که در این روز، بهره و نصیبی نداشته باشد)[7].
پی نوشت ها
[1]. نورالثقلین، ج 3، ص 206 .
[2]. اسراء (17 )، آیه 79 .
[3]. همان، ص 207 ; تفسیر برهان، ج 2، ص 438 .
[4]. نورالثقلین، ج 3، ص 392 .
[5]. در المنثور، ج 5، ص 324 .
[6]. تفسیر موضوعی قرآن، ج 5، (معاد در قرآن ) .
[7]. نورالثقلین، ج 3، ص 205 .
