آیا ولایت فقیه با جمهوریت نظام تضاد ندارد؟
سه مبنا در تضاد (جمهوریت) با (ولایت فقیه) وجود دارد:
یکم. مبنای اصلیِ تهافت و تضاد میان جمهوریت و ولایت فقیه، این است که گمان کرده‌اند لازمه جمهوری بودن یک حکومت، حق رأی داشتن مردم است و لازمه ولایت داشتن فقیه، مهجوریت مردم، نبود رشد و بلوغ اجتماعی آنان و فقدان حق رأی است.
پاسخ این است که ولایت در قرآن و روایات، در موارد مختلفی استعمال میشود؛ از جمله:
1. ولایت بر مهجورین که تصدی امور مردگان، سفیهان، صغیران و دیوانگان است. در این معنا از ولایت، مولّی علیهم به نوعی عاجز و قاصر از امور خود می‌باشند و لذا شخصی (ولیّ)، تصدی امور آنان را بر عهده می‌گیرد.
2. ولایت زعامت که تصدی امور حکومتی است. مولّی علیهم در این ولایت عموماً بالغ، رشید و عاقل می‌باشند؛ (إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ
مراد از (جمهوری) در جمهوری اسلامی ایران، معنای دوم است و مردم در آن، حق رأی و دخالت در تعیین سرنوشت و نحوه حکومت دارند. در جمهوری اسلامی ایران، هم شکل حکومت و قانون اساسی آن، با رأی مردم تعیین شده است و هم انتخاب رهبر از سوی خبرگان به طور غیرمستقیم از طریق مردم صورت می‌گیرد و هم مردم به طور مستقیم در انتخاب مسؤول قوه مجریه و نمایندگان قوه مقننه دخالت دارند.
دوم. مبنای نصبِ فقیه از سوی شارع، ولایت را برای او ثابت می‌کند؛ بدون اینکه رأی مردم در آن دخالتی داشته باشد و رأی آنان صوری است. در حالی که در جمهوریت دخالت رأی مردم حقیقی است، نه صوری.
پاسخ این است که:
1. طبق مبنای نصب، اگر در زمانی بیش از یک فقیه جامع شرایط وجود داشته باشد، اعمال ولایت همه آنان باعث هرج و مرج میشود و لذا انتخاب رهبر از سوی مردم، تأثیر واقعی دارد؛ یعنی، ساز و کار موجود در قانون اساسی برای تعیین رهبر (مجلس خبرگان)، یکی از راه‌های تشخیص ولی منصوب است.
2. در فرض وحدت فقیه جامع شرایط نیز ولی منصوب از سوی خداوند، با پذیرش و مقبولیت مردمی اعمال ولایت می‌کند؛ نه به صورت تحمیلی.
البته در قانون اساسی شرایط خاصی برای ولی فقیه (فقاهت، عدالت و درایت) ذکر شده است و تعیین شرایط حاکم به وسیله قانون، منافاتی با معنای (جمهوریت) حکومت ندارد.
سوّم. اختیارات پیش‌بینی شده در قانون اساسی برای ولی فقیه، فراجمهوری است؛ یعنی، در هیچ یک از نظام‌های جمهوری برای رئیس حکومت چنین قدرتی در نظر گرفته نشده است.
پاسخ: چنین گمانه‌ای هرگز واقعیت ندارد؛ بلکه بر عکس ولایت مطلقه در نظام جمهوری اسلامی ایران، قدرتی محدودتر از رئیس حکومت در دیگر نظام‌های سیاسی دنیا دارد. برای آگاهی بیشتر در این زمینه به جدول‌های ذیل توجه نمایید:
جدول شماره 1: عناوین وظایف و اختیارات مقامات عالیه اجرایی کشورهای ایران، انگلستان، فرانسه و امریکا در زمینه اجرایی:اسداللهی، مسعود، و طاهری، قهرمان، ولایت فقیه و دموکراسی، ص 170.
جمهوری اسلامی انگلستان فرانسه آمریکا ایران
ولی‌فقیه رئیس‌جمهور پادشاه نخست‌وزیر رئیس‌جمهور نخست‌وزیر رئیس‌جمهور
نام کشورها و مقامات
عناوین عالیه اجرایی
ردیف
1 ریاست قوه مجریه - * - * * - *
2 مسؤولیت اجرای قانون اساسی - * - - * - -
3 انتخاب نخست وزیر یا معاون - * * - * - -
4 عزل‌ونصب وزرا و قبول استعفای آنها - * * * * - *
5 ریاست هیئت وزیران - * - * * - *
6 عزل و نصب مقامات عمده قوه مجریه - * - * * - *
7 تعیین سفرا و نمایندگان دیپلماتیک - * - * * - *
8 پذیرش استوارنامه‌های سفرا - * * - * - * و نمایندگان کشورهای خارجی
جدول شماره 2: عناوین وظایف و اختیارات مقامات عالی اجرایی چهار کشور در زمینه نظامی و قضایی‌همان، 173.
جمهوری اسلامی انگلستان فرانسه آمریکا ایران
ولی‌فقیه رئیس‌جمهور پادشاه نخست‌وزیر رئیس‌جمهور نخست‌وزیر رئیس‌جمهور
نام کشورها و مقامات
عناوین عالیه اجرایی
ردیف
1 فرماندهی کل نیروهای مسلح * - * - * - *
2 اعلان جنگ و صلح * - * - * - *
3 عزل و نصب مقامات عالیرتبه * - * - * - * کشوری و لشکری
4 ریاست شورای عالی دفاع یا - * - * * - * شورای عالی امنیت ملی
5 تعیین عالی‌ترین مقام قضایی * - * - * - *
6 عفو و تخفیف مجازات محکومین * - * - * - *
جدول شماره 3: عناوین وظایف و اختیارات مقامات عالیه اجرایی کشورهای ایران، انگلستان، فرانسه و امریکا در زمینه قانون‌گذاری‌همان، 175.
جمهوری اسلامی انگلستان فرانسه آمریکا ایران
ولی‌فقیه رئیس‌جمهور پادشاه نخست‌وزیر رئیس‌جمهور نخست‌وزیر رئیس‌جمهور
نام کشورها و مقامات
عناوین عالیه اجرایی
ردیف
1 وتوی تعلیقی - - * - * - *
2 امضای قوانین، آیین‌نامه‌ها، عهدنامه‌ها - * - * * - * و قراردادهای بین‌المللی
3 ارسال پیام به پارلمان و یا - * * - * - * تقاضای تشکیل جلسات پارلمانی
4 مذاکره مستقیم با نمایندگان - * - * * - *
5 انحلال پارلمان - - * - * - -
6 پیشنهاد تجدیدنظر در قانون اساسی * - - - * - -
جدول شماره 4: سایر وظایف و اختیارات مقامات عالی اجرایی کشور: همان، 177.
جمهوری اسلامی انگلستان فرانسه آمریکا ایران
ولی‌فقیه رئیس‌جمهور پادشاه نخست‌وزیر رئیس‌جمهور نخست‌وزیر رئیس‌جمهور
نام کشورها و مقامات
عناوین عالیه اجرایی
ردیف
1 تعیین سیاست‌های کلی کشور * - - * * - *
2 اظهارنظر در سیاست داخلی کشور * * - * * * *
3 تعیین‌خط مشی و سیاست کلی هیئت دولت - * - * - * *
4 تضمین استقلال و تمامیت ارضی و * - * - * - * اتخاذ تدابیر مقتضی در مورد اضطراری
5 شناسایی دولت‌ها - * * - * - *
6 رجوع به آرای عمومی‌یا دستورهمه‌پرسی * - - - * - -
7 تنظیم روابط قوای سه‌گانه * - - - * - -
8 اعطای نشان‌های دولتی - * * - * - *
9 توزیع عناوین و مدال‌های نظامی * - * - * - * (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 70/500015)
