مبانی فقهی جهاد ابتدایی از دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟
دانشجوی گرامی ضمن تشکر از تماس شما با این مرکز ، در پاسخ به سوال شما ابتدا لازم است اشاره نماییم که در زمینه جواز یا عدم جواز جهاد ابتدایی در عصر غیبت شاهد پیدایش دو دسته از فقها و دیدگاه ها هستیم که در این میان حضرت آیت الله العظمی خامنه ای جزء افرادی هستند که جهاد ابتدایی را در دوران غیبت جایز دانسته و در نتیجه به عنوان یکی از وظایف ولی فقیه معرفی می کنند ، این در حالی است که بسیاری از فقها که اکثر آنان را شامل می شود بر خلاف این دیدگاه ، جهاد ابتدایی را جزء اختصاصات امام معصوم و مربوط به دوره حضور می دانند به طوری که حتی حضرت امام خمینی ره و یا صاحب جواهر که اعتقاد راسخی به ولایت مطلقه فقیه و اختیارات ویژه آن دارند در بحث جهاد ابتدایی آن را از مختصات دوران حضور معرفی می کنند .
از طرفی بر اساس شواهد و قرائنی که وجود دارد معظم له ، بحث جهاد ابتدایی را در مجموعه دروس خارج فقه خود مطرح کرده و مبانی و استدلال های خویش را در این زمینه مطرح فرموده اند . اما متاسفانه در حال حاضر متن این دروس انتشار نیافته است و به همین دلیل امکان اظهار نظر دقیق در باره مفاد و محتوای کامل دیدگاه های معظم له وجود نداشته و تنها بحثی که در این زمینه وجود دارد عباراتی است که در پاسخ به یک استفتاء در کتاب اجوبه الاستفتائات ، ذکر شده است که به این شرح می باشد: ((بعید نیست که حکم به جهاد ابتدائی توسط فقیه جامع الشرائطی که متصدّی ولایت امر مسلمین است، در صورتی که مصلحت آن را اقتضا کند، جایز باشد، بلکه این نظر اقوی است.) (رساله اجوبه الاستفتائات ، سوال 1048)
بنابر این تا زمانی که متن این دروس انتشار نیافته است نمی توان دقیقا در مورد مبانی این دیدگاه از نظر حضرت آیت الله خامنه ای اظهار نظر نماییم . اما با توجه به مطالب موجود در دو زمینه می توان اظهار نظر نمود:
1 - شواهدی مختصر از مبنای مقام معظم رهبری در این زمینه که این شاهد عبارت است از بخشی از سخنان یکی از مستمعان درس خارج فقه حضرت آیت الله خامنه ای که در آن به این بحث اشاره ای می نماید و ما به منظور خالی نبودن عریضه آن را نقل می کنیم : (بحث جهاد از آن بحث‌هایی نیست که خیلی تفصیل یافته باشد. متأسفانه فقهای شیعه هیچ‌گاه متصدی امور سیاسی-اجتماعی نبودند ولذا طبیعتاً به مواردی مثل جهاد که جنبه‌های سیاسی-اجتماعی دارد، کمتر توجه شده است.
رهبر انقلاب توجه ویژه‌ای به این موضوع داشتند. مثلاً یکی از مباحث مربوط به ولایت فقیه که در کتاب‌الجهاد هم آن را بحث می‌کنند، این است که آیا (جهاد ابتدایی) در زمان غیبت هم ممکن است؟ یعنی آیا جهاد ابتدایی مشروط به حضور امام معصوم علیه‌السلام است یا نه؟ این‌که هر فقیه عادلی می‌تواند این کار را انجام دهد، مخالفینی دارد. حتی امام رحمه‌الله که به ولایت مطلقه قائل بودند و در (کتاب‌البیع) و (تحریر‌الوسیله) تصریح کرده‌اند که ولیّ‌فقیه از تمام اختیارات حکومتی امام معصوم علیه‌السلام برخوردار است (مگر مواردی که استثناء شده باشد و دلیلی بر استثناء آن وجود داشته باشد) در کتاب تحریر‌الوسیله می‌فرمایند که یکی از موارد استثناء، جهاد ابتدایی است و در این تأمل وجود دارد که فقیه در زمان غیبت بتواند (جهاد ابتدایی) بکند. از طرفی فقیه برجسته‌ای مثل مرحوم صاحب‌جواهر با جواز (جهاد ابتدایی) در زمان غیبت مخالف بوده و یکی از استدلال‌های مهم ایشان عدم امکان وقوع این مسئله است. یعنی اصلاً چنین چیزی واقع نخواهد شد که فقیهی در زمان غیبت لشگر یا سلاح و تجهیزاتی داشته باشد و امکان جنگ و فرماندهی برای او پدید بیاید! اما به یاد دارم که رهبر انقلاب در همین درس خارج، این احتمال را رد کردند و با دلایلی اثبات کردند که جهاد ابتدایی در زمان غیبت و توسط فقیه عادل و باکفایت ممکن است و این را نظر أقوی دانستند.)(پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، http://farsi.khamenei.ir/others-memory?id=21665 )
2 – در مورد مبانی کسانی که اعتقاد دارند جهاد ابتدایی در دوران غیبت جایز می باشد و اختصاص به حضور امام معصوم ندارد همچون شیخ مفید ، شیخ ابوصلاح حلبی ، سلار ، مرحوم آیت الله خوئی و ... که این مبانی در دسترس ما می باشند و تحقیقاتی نیز پیرامون آنها صورت گرفته است که از جمله آنها مقاله ای است با عنوان (جهاد ابتدایی در عصر غیبت) نوشته آیت الله محمد مومن که در شماره 26 فصلنامه فقه اهل بیت چاپ شده و متن کامل آن از طریق پایگاه اطلاع رسانی حوزه به نشانی http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/86068 قابل دسترسی می باشد که با مطالعه آنها تا حدود زیادی می توان به این مبانی دست یافت .
