ادیان
این رده تنها حاوی زیرردهٔ زیر است.
راز پیدایش فرقه های مختلف در اسلام و دیگر ادیان چیست؟
راز پیدایش فرقه های مختلف در اسلام و دیگر ادیان چیست؟ تقریبا تمامی ادیان در درون خود، فرقه ها، شاخه ها و گرایش های گوناگون و متفاوتی دارند. این مسئله علل مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از: 1. ضعف فکری اصولاً محدودیت فکری برخی از انسان ها و ناتوانی آنان در حلّ قطعی همه مسائل اعتقادی، از جمله مهم ترین علل اختلافات است. در مواردی که مسئله به روشنی قابل حلّ نیست، هر کس به حدس و گمانی می رسد؛ در این صورت اختلاف نظرها آشکار می شود و کم کم به پیدایش فرقه ها می انجامد. در جهان اسلام نیز با توجه به این که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مدت کوتاه رسالتش، فرصت بیان تفصیلی همه مطالب را برای مردم نیافت؛ از این رو، لازم بود جانشینی که معصوم باشد، کار را به عنوان امامت مسلمین و تبیین معارف قرآن و سنت نبوی ادامه دهد، لیکن پیروی یکپارچه امت از امامان معصوم (علیهم السلام) نیز شرط حفظ وحدت است و فقدان آن بر اثر عوامل دیگری که برخی از آنها در پی می آید مانع تأثیرگذاری این مسئله در حد مطلوب شد [1] 2. تعصبات قومی و قبیله ای پس از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله)، مسلمانان به جای اینکه در مراسم خاک سپاری شرکت کنند، هر گروه از انصار و مهاجران مدعی شد که حق خلافت از آن او است. بنابر شواهد تاریخی، هیچ یک از انصار و مهاجران، در تعیین جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) از قرآن و سنت رسول خدا یا از مصلحت امت سخن نگفت، بلکه سخن هر گروه در این بود که جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله) حق خویش است، نه دیگری، چون در میان انصار دو قبیله اوس و خزرج از درون به رقابت برخاستند، به دلیل همین اختلاف داخلی، مهاجران غالب شدند[2]. این مسئله به سرعت اختلافی بنیادین در اندیشه سیاسی و کلامی مسلمین پدید آورد. 3. منافع مادی از منابع تاریخی و روایی معلوم می شود گروهی با جعل مطالب و اخبار غلوّ آمیز و انتشار آن، توجّه عده ای را به خود جلب کرده و از موهبت ها و بذل و بخشش های مادی بهره مند می شدند؛ مانند مغیره بن سعید که در تمام عمر خود، در تلاش بود تا مرام جدیدی احداث کرده و گروهی متشکل پدید آورد تا به اهداف مادی و دنیایی خود برسد.[3]برخی نیز می خواستند در محیط اسلامی، راهی برای مباح کردن گناهان و ترک واجبات و فراهم ساختن بساط عیش و عشرت توأم با توجیه شرعی پیدا کنند. برخی از مورخان ملل و نحل یکی از علل پیدایش غلاة را همین امر دانسته اند[4]. 4. انگیزه های سیاسی سیاست بازانی که بیشتر به اهداف غلط خود می اندیشند، برای نیل به مقصود، از حربه های گوناگونی استفاده می کنند. یکی از حربه های قوی و کارآمد، ایجاد فرقه ها و نحله های گوناگون مذهبی است. اینان گاه با به وجود آوردن چنین فرقه هایی، یک سلسله مسائل و آموزه های دور از ذهن و عقل را وارد جریان مخالف خود می کردند تا به آن آسیب وارد نموده و آن را در مقابل چشم دیگران نامیمون جلوه دهند. مانند برخی از اخبار در مورد ائمه (علیه السلام) که به دور از حقیقت و واقعیت است [5]. همچنین گفته شده است که فرقه کیسانیه (پیروان مختاربن ابی عبیده ثقفی ) برای تضعیف دیدگاه و حرکت مختار از سوی مخالفانش پدیدار شد[6] . 5. تلاقی ملل با گسترش حوزه جغرافیایی اسلام و فتوحات زیاد مسلمانان، به تدریج پیروان ادیان و عقاید دیگر وارد حوزه اسلامی شدند. گروهی از افراد تازه مسلمان، به طرح مسائل و مشکلات خود برای مسلمانان پرداختند و کسانی که بر دین خود باقی مانده بودند، در این مسائل با مسلمانان مجادله می کردند. در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت عباسیان، به دلیل ترجمه فلسفه یونان، مجادلات و مشکلات فکری در بین مسلمانان شدت بیشتری گرفت و باعث پدیداری برخی از فرقه ها شد. بر اساس گزارش دکتر حسین عطوان، قدریه دیدگاه های خود را از تأثیرپذیری یهودیان و مسیحیان مسلمان شده شامی صورت می دادند. [7] پی نوشت ها [1] عبدالجواد کلیددار، تاریخ کربلا و حائر حسین (علیه السلام) ، اصفهان، کلیددار. [2] میلر، و.م، تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران، ترجمه علی نخستین، تهران : انتشارات حیات ابدی، 1981. [3] محمدرضا زیبایی نژاد، تاریخ و کلام مسیحیت، قم : معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، تابستان 1375. [4] علی ربانی گلپایگانی، تحلیل و نقد پلورالیسم دینی، تهران : مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378. [5] احمد، واعظی، تحول فهم دین، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. [6] عبداللّه جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم : اسراء، 1376 ش. [7] عبداللّه نصری، تکاپوگر اندیشه ها (زندگی، آثار و اندیشه های استاد محمد تقی جعفری)، تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1376.
راز پیدایش فرقه های مختلف در اسلام و دیگر ادیان چیست؟ تقریبا تمامی ادیان در درون خود، فرقه ها، شاخه ها و گرایش های گوناگون و متفاوتی دارند. این مسئله علل مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از: 1. ضعف فکری اصولاً محدودیت فکری برخی از انسان ها و ناتوانی آنان در حلّ قطعی همه مسائل اعتقادی، از جمله مهم ترین علل اختلافات است. در مواردی که مسئله به روشنی قابل حلّ نیست، هر کس به حدس و گمانی می رسد؛ در این صورت اختلاف نظرها آشکار می شود و کم کم به پیدایش فرقه ها می انجامد. در جهان اسلام نیز با توجه به این که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مدت کوتاه رسالتش، فرصت بیان تفصیلی همه مطالب را برای مردم نیافت؛ از این رو، لازم بود جانشینی که معصوم باشد، کار را به عنوان امامت مسلمین و تبیین معارف قرآن و سنت نبوی ادامه دهد، لیکن پیروی یکپارچه امت از امامان معصوم (علیهم السلام) نیز شرط حفظ وحدت است و فقدان آن بر اثر عوامل دیگری که برخی از آنها در پی می آید مانع تأثیرگذاری این مسئله در حد مطلوب شد [1] 2. تعصبات قومی و قبیله ای پس از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله)، مسلمانان به جای اینکه در مراسم خاک سپاری شرکت کنند، هر گروه از انصار و مهاجران مدعی شد که حق خلافت از آن او است. بنابر شواهد تاریخی، هیچ یک از انصار و مهاجران، در تعیین جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) از قرآن و سنت رسول خدا یا از مصلحت امت سخن نگفت، بلکه سخن هر گروه در این بود که جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله) حق خویش است، نه دیگری، چون در میان انصار دو قبیله اوس و خزرج از درون به رقابت برخاستند، به دلیل همین اختلاف داخلی، مهاجران غالب شدند[2]. این مسئله به سرعت اختلافی بنیادین در اندیشه سیاسی و کلامی مسلمین پدید آورد. 3. منافع مادی از منابع تاریخی و روایی معلوم می شود گروهی با جعل مطالب و اخبار غلوّ آمیز و انتشار آن، توجّه عده ای را به خود جلب کرده و از موهبت ها و بذل و بخشش های مادی بهره مند می شدند؛ مانند مغیره بن سعید که در تمام عمر خود، در تلاش بود تا مرام جدیدی احداث کرده و گروهی متشکل پدید آورد تا به اهداف مادی و دنیایی خود برسد.[3]برخی نیز می خواستند در محیط اسلامی، راهی برای مباح کردن گناهان و ترک واجبات و فراهم ساختن بساط عیش و عشرت توأم با توجیه شرعی پیدا کنند. برخی از مورخان ملل و نحل یکی از علل پیدایش غلاة را همین امر دانسته اند[4]. 4. انگیزه های سیاسی سیاست بازانی که بیشتر به اهداف غلط خود می اندیشند، برای نیل به مقصود، از حربه های گوناگونی استفاده می کنند. یکی از حربه های قوی و کارآمد، ایجاد فرقه ها و نحله های گوناگون مذهبی است. اینان گاه با به وجود آوردن چنین فرقه هایی، یک سلسله مسائل و آموزه های دور از ذهن و عقل را وارد جریان مخالف خود می کردند تا به آن آسیب وارد نموده و آن را در مقابل چشم دیگران نامیمون جلوه دهند. مانند برخی از اخبار در مورد ائمه (علیه السلام) که به دور از حقیقت و واقعیت است [5]. همچنین گفته شده است که فرقه کیسانیه (پیروان مختاربن ابی عبیده ثقفی ) برای تضعیف دیدگاه و حرکت مختار از سوی مخالفانش پدیدار شد[6] . 5. تلاقی ملل با گسترش حوزه جغرافیایی اسلام و فتوحات زیاد مسلمانان، به تدریج پیروان ادیان و عقاید دیگر وارد حوزه اسلامی شدند. گروهی از افراد تازه مسلمان، به طرح مسائل و مشکلات خود برای مسلمانان پرداختند و کسانی که بر دین خود باقی مانده بودند، در این مسائل با مسلمانان مجادله می کردند. در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت عباسیان، به دلیل ترجمه فلسفه یونان، مجادلات و مشکلات فکری در بین مسلمانان شدت بیشتری گرفت و باعث پدیداری برخی از فرقه ها شد. بر اساس گزارش دکتر حسین عطوان، قدریه دیدگاه های خود را از تأثیرپذیری یهودیان و مسیحیان مسلمان شده شامی صورت می دادند. [7] پی نوشت ها [1] عبدالجواد کلیددار، تاریخ کربلا و حائر حسین (علیه السلام) ، اصفهان، کلیددار. [2] میلر، و.م، تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران، ترجمه علی نخستین، تهران : انتشارات حیات ابدی، 1981. [3] محمدرضا زیبایی نژاد، تاریخ و کلام مسیحیت، قم : معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، تابستان 1375. [4] علی ربانی گلپایگانی، تحلیل و نقد پلورالیسم دینی، تهران : مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378. [5] احمد، واعظی، تحول فهم دین، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. [6] عبداللّه جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم : اسراء، 1376 ش. [7] عبداللّه نصری، تکاپوگر اندیشه ها (زندگی، آثار و اندیشه های استاد محمد تقی جعفری)، تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1376.
پاسخ:
راز پیدایش فرقه های مختلف در اسلام و دیگر ادیان چیست؟
تقریبا تمامی ادیان در درون خود، فرقه ها، شاخه ها و گرایش های گوناگون و متفاوتی دارند. این مسئله علل مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
1. ضعف فکری
اصولاً محدودیت فکری برخی از انسان ها و ناتوانی آنان در حلّ قطعی همه مسائل اعتقادی، از جمله مهم ترین علل اختلافات است. در مواردی که مسئله به روشنی قابل حلّ نیست، هر کس به حدس و گمانی می رسد؛ در این صورت اختلاف نظرها آشکار می شود و کم کم به پیدایش فرقه ها می انجامد. در جهان اسلام نیز با توجه به این که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مدت کوتاه رسالتش، فرصت بیان تفصیلی همه مطالب را برای مردم نیافت؛ از این رو، لازم بود جانشینی که معصوم باشد، کار را به عنوان امامت مسلمین و تبیین معارف قرآن و سنت نبوی ادامه دهد، لیکن پیروی یکپارچه امت از امامان معصوم (علیهم السلام) نیز شرط حفظ وحدت است و فقدان آن بر اثر عوامل دیگری که برخی از آنها در پی می آید مانع تأثیرگذاری این مسئله در حد مطلوب شد [1]
2. تعصبات قومی و قبیله ای
پس از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله)، مسلمانان به جای اینکه در مراسم خاک سپاری شرکت کنند، هر گروه از انصار و مهاجران مدعی شد که حق خلافت از آن او است. بنابر شواهد تاریخی، هیچ یک از انصار و مهاجران، در تعیین جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) از قرآن و سنت رسول خدا یا از مصلحت امت سخن نگفت، بلکه سخن هر گروه در این بود که جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله) حق خویش است، نه دیگری، چون در میان انصار دو قبیله اوس و خزرج از درون به رقابت برخاستند، به دلیل همین اختلاف داخلی، مهاجران غالب شدند[2]. این مسئله به سرعت اختلافی بنیادین در اندیشه سیاسی و کلامی مسلمین پدید آورد.
3. منافع مادی
از منابع تاریخی و روایی معلوم می شود گروهی با جعل مطالب و اخبار غلوّ آمیز و انتشار آن، توجّه عده ای را به خود جلب کرده و از موهبت ها و بذل و بخشش های مادی بهره مند می شدند؛ مانند مغیره بن سعید که در تمام عمر خود، در تلاش بود تا مرام جدیدی احداث کرده و گروهی متشکل پدید آورد تا به اهداف مادی و دنیایی خود برسد.[3]برخی نیز می خواستند در محیط اسلامی، راهی برای مباح کردن گناهان و ترک واجبات و فراهم ساختن بساط عیش و عشرت توأم با توجیه شرعی پیدا کنند. برخی از مورخان ملل و نحل یکی از علل پیدایش غلاة را همین امر دانسته اند[4].
4. انگیزه های سیاسی
سیاست بازانی که بیشتر به اهداف غلط خود می اندیشند، برای نیل به مقصود، از حربه های گوناگونی استفاده می کنند. یکی از حربه های قوی و کارآمد، ایجاد فرقه ها و نحله های گوناگون مذهبی است. اینان گاه با به وجود آوردن چنین فرقه هایی، یک سلسله مسائل و آموزه های دور از ذهن و عقل را وارد جریان مخالف خود می کردند تا به آن آسیب وارد نموده و آن را در مقابل چشم دیگران نامیمون جلوه دهند. مانند برخی از اخبار در مورد ائمه (علیه السلام) که به دور از حقیقت و واقعیت است [5]. همچنین گفته شده است که فرقه کیسانیه (پیروان مختاربن ابی عبیده ثقفی ) برای تضعیف دیدگاه و حرکت مختار از سوی مخالفانش پدیدار شد[6] .
5. تلاقی ملل
با گسترش حوزه جغرافیایی اسلام و فتوحات زیاد مسلمانان، به تدریج پیروان ادیان و عقاید دیگر وارد حوزه اسلامی شدند. گروهی از افراد تازه مسلمان، به طرح مسائل و مشکلات خود برای مسلمانان پرداختند و کسانی که بر دین خود باقی مانده بودند، در این مسائل با مسلمانان مجادله می کردند. در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت عباسیان، به دلیل ترجمه فلسفه یونان، مجادلات و مشکلات فکری در بین مسلمانان شدت بیشتری گرفت و باعث پدیداری برخی از فرقه ها شد. بر اساس گزارش دکتر حسین عطوان، قدریه دیدگاه های خود را از تأثیرپذیری یهودیان و مسیحیان مسلمان شده شامی صورت می دادند. [7]
پی نوشت ها
[1] عبدالجواد کلیددار، تاریخ کربلا و حائر حسین (علیه السلام) ، اصفهان، کلیددار.
[2] میلر، و.م، تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران، ترجمه علی نخستین، تهران : انتشارات حیات ابدی، 1981.
[3] محمدرضا زیبایی نژاد، تاریخ و کلام مسیحیت، قم : معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، تابستان 1375.
[4] علی ربانی گلپایگانی، تحلیل و نقد پلورالیسم دینی، تهران : مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378.
[5] احمد، واعظی، تحول فهم دین، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
[6] عبداللّه جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم : اسراء، 1376 ش.
[7] عبداللّه نصری، تکاپوگر اندیشه ها (زندگی، آثار و اندیشه های استاد محمد تقی جعفری)، تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1376.
- [سایر] علت پیدایش فرقه اسماعلیه چه بود؟
- [سایر] پیدایش فرقه نصیریه و بزرگان آنها را بنویسید؟
- [سایر] چگونگی پیدایش وهابیت و دلیل خطرناک بودن این فرقه چیست؟
- [سایر] آیا بحثهای کلامی که مبنای پیدایش فرقه بوده است به معنای بدعتگذاری در دین است؟
- [سایر] لطفاً چگونگی پیدایش فرقه زیدیه و سرگذشت زید و راجع به برخی از دانشمندان این مذهب توضیح دهید؟
- [سایر] لطفاً چگونگی پیدایش فرقه زیدیه و سرگذشت زید و راجع به برخی از دانشمندان این مذهب توضیح دهید؟
- [سایر] برای فرقه شناسی در ادیان الهی و غیر الهی مطالعه چه کتاب هایی پیشنهاد می شود؟
- [سایر] دیدگاه اسلام و قرآن درباره حقانیت ادیان و پلورالیسم دینی چیست؟ آیا اسلام پیروان دیگر ادیان را اهل دوزخ می‌داند؟
- [سایر] در مورد فرقه معنویت گرای اکنکا و رابطه آن با دیگر ادیان چگونه است، اگر ممکن است توضیح کامل بدهید؟
- [سایر] علل پیدایش فرقههای مختلف در بین مسلمانان، چیست؟
- [آیت الله وحید خراسانی] زن مسلمان نمی تواند به عقد کافر در اید و مرد مسلمان هم نمی تواند با زنهای کافره غیر اهل کتاب ازدواج کند ولی متعه کردن زنهای اهل کتاب یعنی یهود و نصاری مانعی ندارد و بنابر احتیاط مستحب ازدواج دایم با انها ننماید ولی نمی تواند با زن های اهل کتاب بدون رضایت زن مسلمان خود ازدواج دایم یا موقت نماید و بعضی از فرقه ها از قبیل خوارج و غلات و نواصب که خودرا مسلمان می دانند و در حکم کفارند مرد و زن مسلمان نمی توانند با انها به طور دایم یا موقت ازدواج نمایند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر یا معاد یا از فرقه هائی بوده باشد که در مسأله (2406) گفته شد و یا حکم ضروری دین؛ یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام می دانند مثل واجب بودن نماز و روزه؛ در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است انکار کند مرتد می شود و احکامی که در مسائل آینده ذکر می شود بر او مترتب است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تمام فرقه های اسلامی پاکند، مگر آنها که با ائمه معصومین(علیهم السلام)عداوت و دشمنی دارند و خوارج و غلات، یعنی غلوکنندگان در حق ائمه(علیهم السلام).
- [آیت الله مکارم شیرازی] کافر یعنی کسی که خدا، یا پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) را قبول ندارد، یا برای خدا شریکی قرار می دهد بنابر احتیاط نجس است، هرچند به یکی از ادیان آسمانی، مانند آیین یهود و نصاری ایمان داشته باشد.
- [آیت الله بروجردی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [آیت الله خوئی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلًا نمیتواند زن مسلمان بگیرد و باید در قبرستان مسلمانان دفن نشود.
- [آیت الله مظاهری] اگر کافر به هر لغتی شهادتین بگوید مسلمان می‌شود و بعد از مسلمان شدن احکام اسلام بر او بار می‌شود گرچه ندانیم قلباً مسلمان شده یا نه، ولی اگر بدانیم قلباً مسلمان نشده است مسلمان نیست و احکام اسلام را ندارد و همچنین است هرگاه شهادتین نگوید ولی قلباً به معنای او ایمان داشته باشد. 8 - تبعیّت
- [آیت الله فاضل لنکرانی] دفن مسلمان درقبرستان کفار ودفن کافردرقبرستان مسلمانان جائز نیست.
- [آیت الله بهجت] مسلمان از کافر ارث می‌برد، ولی کافر اگرچه پدر یا پسر میت باشد از مسلمان ارث نمیبرد. ولی اگر میت مسلمان پسر کافری دارد و او پسری مسلمان دارد، آن پسر مسلمان از جدّ خود ارث می‌برد، و همچنین اگر پسر میت مسلمان، کافر باشد ولی عموی میت یا برادر میت مسلمان باشد ارث به آنها می‌رسد، و در صورت کافر بودن این دو، پسران مسلمان عمو و برادر ارث میبرند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، چنانچه سابقاً کافر بوده، نجس است و چنانچه سابقاً مسلمان بوده پاک است و سایر احکام مسلمان را داراست و چنانچه حالت سابقه او معلوم نباشد، پاک می‌باشد ولی احکام دیگر مسلمان را ندارد مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود، مگر آن که در سرزمین اسلام باشد که ظاهراً تمام احکام مسلمان شامل او نیز می‌شود.