فرقه شیخیه
شیخ احمد احسائی ملقب به شیخ، پایه گذار فرقه شیخیه در ایران است. در این مقاله اجمالا با زندگی‌نامه و سرانجام فرقه او آشنا می‌شویم.
فرقه شیخیه چه اشکالاتی در اعتقادات خود دارند و با این که 12 امامی هستند مشکل اعتقاد امامت آنان چیست؟
فرقه شیخیه چه اشکالاتی در اعتقادات خود دارند و با این که 12 امامی هستند مشکل اعتقاد امامت آنان چیست؟ شیخیگری، نوعی انشعاب از تشیع است که در قرن دوازدهم هجری پدید آمد. بنیان‌گذار آن شیخ احمد احسائی است. وی که در زمان فتحعلی شاه در کربلا می زیست، ذاتاً مرد تیزهوش و زبان‌داری بوده و شاگردان زیادی هم داشت که در ایران و عراق و جنوب عربستان بسیار معروف شدند. شیخ احمد احسائی، از آنجا که هم به تشیع دلبستگی داشت و هم به فلسفه یونان و نمی توانست از یکی بریده و به دیگری بپیوندد، راهی تازه و چاره ای نو اندیشید و سرانجام تغییرات و دگرگونی هایی در تشیع پدید آورد و آن را در قالب‌هایی عنوان نمود که باعث خشم شیعیان گردید. بعضی از دیدگاه‌های منسوب به او و طرفدارانش چنین است: 1. آفریننده این جهان امامان بوده و روزی دهنده و گرداننده نیز آنها هستند و خدا رشته کارها را به دست آنان سپرده است. 2. پیامبر(ص) چون به معراج رفت در گذشتن از کره آب، (عنصر آبی) و در گذشتن از کره باد، (عنصر هوایی) و در گذشتن از کره آتش (عنصر آتشی) خود را انداخت تا بتواند از تن و چارچوب مادی به درآید و رها گردد و قادر باشد از کره های آسمانی بگذرد.3. انسان در معاد با جسم و عنصر ظاهر نمی شود؛ بلکه در قالب (هور قلیائی) دوباره جان می گیرد. 4. انسان دو جسم و دو جسد دارد: الف. نخست جسدی است که از عناصر زمانی آب، خاک، هوا و آتش ترکیب شده است. گاهی مانند لباس آن را می پوشد و گاهی درمی آورد. هیچ‌گونه لذت و رنج، طاعت و معصیت به او نسبت داده نمی شود ؛ در هنگام مرگ این لباس را وا می گذارد. ب. جسد هور قلیائی یا برزخی، همان طینت انسان و واسط بین عالم ملک و ملکوت است و پس از مرگ در قبر مرده، باقی می ماند. اما هنگام نفخ صور اول (نفخ اماته) روح از آن جدا می شود و هنگام صور دوم (نفخ احیاء) دوباره روح به آن باز می گردد. پس روح انسان در قیامت با همین جسد هور قلیائی، بازخواهد گشت و حساب پس خواهد داد و داخل بهشت یا دوزخ خواهد شد.(ر.ک: رضا برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص 174 و 175)5. اصول دین چهار اصل است: توحید، نبوت، امامت و اعتقاد به (رکن رابع).6. واژه (امام) به مفهوم پیشوای شیعه کامل و (رکن رابع) است. زمین هرگز از وجود امام و حجّت خالی نیست تا آنکه خود امام (یعنی حضرت صاحب(عج )) ظاهر شود. از این رو به کار بردن اصطلاح امام و حجّت، بر (شیعی کامل)، اشکالی ندارد و مهم آن است که در هر عصری و زمانی، عادلانی خواهند آمد که وظیفه شان دفاع از دین و ارشاد خلایق است.7. مقصود از امام زمان(ر.ک: مدرس چهاردهی، شیخیگری، بابیگری، کتابفروشی فروغی تهران، بی‌تا ؛ مجموع کتاب و تاریخ جامع بهائیت (نوماسونی )، بهرام انواسیبابی، انتشارات سخن، تهران، چاپ پنجم 1374 صص 24 - 68، فصل دوم ) در روایات، حضرت صاحب الامر(عج ) نیست؛ بلکه مقصود (شیعه کل) و یا (رکن رابع) است که همان حجت های خداوند بر خلق و واسطه هایی میان امام غایب و خلق هستند برخی برآنند که منشأ اکثر آرای نادرست و غلوآمیز شیخیه؛ سید کاظم رشتی شاگرد شیخ احمد احسایی است و شیخ به آنها اعتقاد نداشته است.(سید محسن الامین، اعیان الشیعه، ج 2، ص 590) شیخیه کرمانپس از وفات سید کاظم رشتی در سال 1259 و تعیین نکردن جانشین به علت نزدیک دانستن ظهور امام زمان با محقق نشدن وعده او شیخیان دچار حیرت و سردرگمی شدند. در این میان چند نفری ادعای جانشینی سید را کردند و سید علی محمد باب نیز مدعی شد که او همان امام غائبی است که سید کاظم رشتی نوید او را داده بود. یکی دیگر از این جانشینان، آقا سید احمد فرزند سید کاظم بود که 36 سال در این مقام بود و در سال 1295 به دست فردی کشته شد. بعد از ظهور باب، هیچ یک از رهبران شیخیه نتوانستند با او مبارزه کرده و عقائد شیخیه را سر و سامان بخشند تا اینکه حاج محمد کریم‌خان کرمانی توانست پیشوائی شیخیه را به عهده بگیرد و با سید باب و پیروان او مبارزه کند. حاج محمد کریم خان (1225- 1288ق) فرزند ظهیر الدولة پسر عمو و داماد فتحعلیشاه و حکمران کرمان و بلوچستان بود. کریم‌خان از شاگردان سید کاظم رشتی و مریدان وی بود. پس از درگذشت وی، طبق وصیتش اکثریت شیخیه به فرزند وی حاج محمد خان گرویدند. شیخیه کرمان در مسائل فقهی روش اخباری‌گری را برگزیده و با اجتهاد به شدت مخالفت ورزیدند.وزرات اطلاعات فعالیت های این فرقه را زیر نظر دارد و اینگونه نیست که با آن برخوردی نکند . هر چند این فرقه یکی از ریشه های پیدایش فرقه بابیت و بهائیت محسوب می گردد , اما فعالیت این فرقه بسیار محدود است و همچون فرقه بهائیت و بابیت که توسط صهیونیست ها حمایت می شوند از سوی عوامل خارجی حمایت خاصی نمی شوند.
فرقه شیخیه چه اشکالاتی در اعتقادات خود دارند و با این که 12 امامی هستند مشکل اعتقاد امامت آنان چیست؟ شیخیگری، نوعی انشعاب از تشیع است که در قرن دوازدهم هجری پدید آمد. بنیان‌گذار آن شیخ احمد احسائی است. وی که در زمان فتحعلی شاه در کربلا می زیست، ذاتاً مرد تیزهوش و زبان‌داری بوده و شاگردان زیادی هم داشت که در ایران و عراق و جنوب عربستان بسیار معروف شدند. شیخ احمد احسائی، از آنجا که هم به تشیع دلبستگی داشت و هم به فلسفه یونان و نمی توانست از یکی بریده و به دیگری بپیوندد، راهی تازه و چاره ای نو اندیشید و سرانجام تغییرات و دگرگونی هایی در تشیع پدید آورد و آن را در قالب‌هایی عنوان نمود که باعث خشم شیعیان گردید. بعضی از دیدگاه‌های منسوب به او و طرفدارانش چنین است: 1. آفریننده این جهان امامان بوده و روزی دهنده و گرداننده نیز آنها هستند و خدا رشته کارها را به دست آنان سپرده است. 2. پیامبر(ص) چون به معراج رفت در گذشتن از کره آب، (عنصر آبی) و در گذشتن از کره باد، (عنصر هوایی) و در گذشتن از کره آتش (عنصر آتشی) خود را انداخت تا بتواند از تن و چارچوب مادی به درآید و رها گردد و قادر باشد از کره های آسمانی بگذرد.3. انسان در معاد با جسم و عنصر ظاهر نمی شود؛ بلکه در قالب (هور قلیائی) دوباره جان می گیرد. 4. انسان دو جسم و دو جسد دارد: الف. نخست جسدی است که از عناصر زمانی آب، خاک، هوا و آتش ترکیب شده است. گاهی مانند لباس آن را می پوشد و گاهی درمی آورد. هیچ‌گونه لذت و رنج، طاعت و معصیت به او نسبت داده نمی شود ؛ در هنگام مرگ این لباس را وا می گذارد. ب. جسد هور قلیائی یا برزخی، همان طینت انسان و واسط بین عالم ملک و ملکوت است و پس از مرگ در قبر مرده، باقی می ماند. اما هنگام نفخ صور اول (نفخ اماته) روح از آن جدا می شود و هنگام صور دوم (نفخ احیاء) دوباره روح به آن باز می گردد. پس روح انسان در قیامت با همین جسد هور قلیائی، بازخواهد گشت و حساب پس خواهد داد و داخل بهشت یا دوزخ خواهد شد.(ر.ک: رضا برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص 174 و 175)5. اصول دین چهار اصل است: توحید، نبوت، امامت و اعتقاد به (رکن رابع).6. واژه (امام) به مفهوم پیشوای شیعه کامل و (رکن رابع) است. زمین هرگز از وجود امام و حجّت خالی نیست تا آنکه خود امام (یعنی حضرت صاحب(عج )) ظاهر شود. از این رو به کار بردن اصطلاح امام و حجّت، بر (شیعی کامل)، اشکالی ندارد و مهم آن است که در هر عصری و زمانی، عادلانی خواهند آمد که وظیفه شان دفاع از دین و ارشاد خلایق است.7. مقصود از امام زمان(ر.ک: مدرس چهاردهی، شیخیگری، بابیگری، کتابفروشی فروغی تهران، بی‌تا ؛ مجموع کتاب و تاریخ جامع بهائیت (نوماسونی )، بهرام انواسیبابی، انتشارات سخن، تهران، چاپ پنجم 1374 صص 24 - 68، فصل دوم ) در روایات، حضرت صاحب الامر(عج ) نیست؛ بلکه مقصود (شیعه کل) و یا (رکن رابع) است که همان حجت های خداوند بر خلق و واسطه هایی میان امام غایب و خلق هستند برخی برآنند که منشأ اکثر آرای نادرست و غلوآمیز شیخیه؛ سید کاظم رشتی شاگرد شیخ احمد احسایی است و شیخ به آنها اعتقاد نداشته است.(سید محسن الامین، اعیان الشیعه، ج 2، ص 590) شیخیه کرمانپس از وفات سید کاظم رشتی در سال 1259 و تعیین نکردن جانشین به علت نزدیک دانستن ظهور امام زمان با محقق نشدن وعده او شیخیان دچار حیرت و سردرگمی شدند. در این میان چند نفری ادعای جانشینی سید را کردند و سید علی محمد باب نیز مدعی شد که او همان امام غائبی است که سید کاظم رشتی نوید او را داده بود. یکی دیگر از این جانشینان، آقا سید احمد فرزند سید کاظم بود که 36 سال در این مقام بود و در سال 1295 به دست فردی کشته شد. بعد از ظهور باب، هیچ یک از رهبران شیخیه نتوانستند با او مبارزه کرده و عقائد شیخیه را سر و سامان بخشند تا اینکه حاج محمد کریم‌خان کرمانی توانست پیشوائی شیخیه را به عهده بگیرد و با سید باب و پیروان او مبارزه کند. حاج محمد کریم خان (1225- 1288ق) فرزند ظهیر الدولة پسر عمو و داماد فتحعلیشاه و حکمران کرمان و بلوچستان بود. کریم‌خان از شاگردان سید کاظم رشتی و مریدان وی بود. پس از درگذشت وی، طبق وصیتش اکثریت شیخیه به فرزند وی حاج محمد خان گرویدند. شیخیه کرمان در مسائل فقهی روش اخباری‌گری را برگزیده و با اجتهاد به شدت مخالفت ورزیدند.وزرات اطلاعات فعالیت های این فرقه را زیر نظر دارد و اینگونه نیست که با آن برخوردی نکند . هر چند این فرقه یکی از ریشه های پیدایش فرقه بابیت و بهائیت محسوب می گردد , اما فعالیت این فرقه بسیار محدود است و همچون فرقه بهائیت و بابیت که توسط صهیونیست ها حمایت می شوند از سوی عوامل خارجی حمایت خاصی نمی شوند.
عنوان سوال:
فرقه شیخیه چه اشکالاتی در اعتقادات خود دارند و با این که 12 امامی هستند مشکل اعتقاد امامت آنان چیست؟
پاسخ:
فرقه شیخیه چه اشکالاتی در اعتقادات خود دارند و با این که 12 امامی هستند مشکل اعتقاد امامت آنان چیست؟
شیخیگری، نوعی انشعاب از تشیع است که در قرن دوازدهم هجری پدید آمد. بنیان‌گذار آن شیخ احمد احسائی است. وی که در زمان فتحعلی شاه در کربلا می زیست، ذاتاً مرد تیزهوش و زبان‌داری بوده و شاگردان زیادی هم داشت که در ایران و عراق و جنوب عربستان بسیار معروف شدند. شیخ احمد احسائی، از آنجا که هم به تشیع دلبستگی داشت و هم به فلسفه یونان و نمی توانست از یکی بریده و به دیگری بپیوندد، راهی تازه و چاره ای نو اندیشید و سرانجام تغییرات و دگرگونی هایی در تشیع پدید آورد و آن را در قالب‌هایی عنوان نمود که باعث خشم شیعیان گردید. بعضی از دیدگاه‌های منسوب به او و طرفدارانش چنین است: 1. آفریننده این جهان امامان بوده و روزی دهنده و گرداننده نیز آنها هستند و خدا رشته کارها را به دست آنان سپرده است. 2. پیامبر(ص) چون به معراج رفت در گذشتن از کره آب، (عنصر آبی) و در گذشتن از کره باد، (عنصر هوایی) و در گذشتن از کره آتش (عنصر آتشی) خود را انداخت تا بتواند از تن و چارچوب مادی به درآید و رها گردد و قادر باشد از کره های آسمانی بگذرد.3. انسان در معاد با جسم و عنصر ظاهر نمی شود؛ بلکه در قالب (هور قلیائی) دوباره جان می گیرد. 4. انسان دو جسم و دو جسد دارد: الف. نخست جسدی است که از عناصر زمانی آب، خاک، هوا و آتش ترکیب شده است. گاهی مانند لباس آن را می پوشد و گاهی درمی آورد. هیچ‌گونه لذت و رنج، طاعت و معصیت به او نسبت داده نمی شود ؛ در هنگام مرگ این لباس را وا می گذارد. ب. جسد هور قلیائی یا برزخی، همان طینت انسان و واسط بین عالم ملک و ملکوت است و پس از مرگ در قبر مرده، باقی می ماند. اما هنگام نفخ صور اول (نفخ اماته) روح از آن جدا می شود و هنگام صور دوم (نفخ احیاء) دوباره روح به آن باز می گردد. پس روح انسان در قیامت با همین جسد هور قلیائی، بازخواهد گشت و حساب پس خواهد داد و داخل بهشت یا دوزخ خواهد شد.(ر.ک: رضا برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص 174 و 175)5. اصول دین چهار اصل است: توحید، نبوت، امامت و اعتقاد به (رکن رابع).6. واژه (امام) به مفهوم پیشوای شیعه کامل و (رکن رابع) است. زمین هرگز از وجود امام و حجّت خالی نیست تا آنکه خود امام (یعنی حضرت صاحب(عج )) ظاهر شود. از این رو به کار بردن اصطلاح امام و حجّت، بر (شیعی کامل)، اشکالی ندارد و مهم آن است که در هر عصری و زمانی، عادلانی خواهند آمد که وظیفه شان دفاع از دین و ارشاد خلایق است.7. مقصود از امام زمان(ر.ک: مدرس چهاردهی، شیخیگری، بابیگری، کتابفروشی فروغی تهران، بی‌تا ؛ مجموع کتاب و تاریخ جامع بهائیت (نوماسونی )، بهرام انواسیبابی، انتشارات سخن، تهران، چاپ پنجم 1374 صص 24 - 68، فصل دوم ) در روایات، حضرت صاحب الامر(عج ) نیست؛ بلکه مقصود (شیعه کل) و یا (رکن رابع) است که همان حجت های خداوند بر خلق و واسطه هایی میان امام غایب و خلق هستند برخی برآنند که منشأ اکثر آرای نادرست و غلوآمیز شیخیه؛ سید کاظم رشتی شاگرد شیخ احمد احسایی است و شیخ به آنها اعتقاد نداشته است.(سید محسن الامین، اعیان الشیعه، ج 2، ص 590) شیخیه کرمانپس از وفات سید کاظم رشتی در سال 1259 و تعیین نکردن جانشین به علت نزدیک دانستن ظهور امام زمان با محقق نشدن وعده او شیخیان دچار حیرت و سردرگمی شدند. در این میان چند نفری ادعای جانشینی سید را کردند و سید علی محمد باب نیز مدعی شد که او همان امام غائبی است که سید کاظم رشتی نوید او را داده بود. یکی دیگر از این جانشینان، آقا سید احمد فرزند سید کاظم بود که 36 سال در این مقام بود و در سال 1295 به دست فردی کشته شد. بعد از ظهور باب، هیچ یک از رهبران شیخیه نتوانستند با او مبارزه کرده و عقائد شیخیه را سر و سامان بخشند تا اینکه حاج محمد کریم‌خان کرمانی توانست پیشوائی شیخیه را به عهده بگیرد و با سید باب و پیروان او مبارزه کند. حاج محمد کریم خان (1225- 1288ق) فرزند ظهیر الدولة پسر عمو و داماد فتحعلیشاه و حکمران کرمان و بلوچستان بود. کریم‌خان از شاگردان سید کاظم رشتی و مریدان وی بود. پس از درگذشت وی، طبق وصیتش اکثریت شیخیه به فرزند وی حاج محمد خان گرویدند. شیخیه کرمان در مسائل فقهی روش اخباری‌گری را برگزیده و با اجتهاد به شدت مخالفت ورزیدند.وزرات اطلاعات فعالیت های این فرقه را زیر نظر دارد و اینگونه نیست که با آن برخوردی نکند . هر چند این فرقه یکی از ریشه های پیدایش فرقه بابیت و بهائیت محسوب می گردد , اما فعالیت این فرقه بسیار محدود است و همچون فرقه بهائیت و بابیت که توسط صهیونیست ها حمایت می شوند از سوی عوامل خارجی حمایت خاصی نمی شوند.
- [سایر] چه اشکالاتی نسبت به اعتقاد شیخیه درباره کیفیت وجود امام زمان در عصر غیبت وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] درباره فرقه اخباریها و شیخیه و موسسین این فرقه ها، نظرجنابعالی چیست؟
- [سایر] درباره فرقه(شیخیه) توضیح دهید؟
- [سایر] آیا فرقه شیخیه به امام زمان (عج) عقیده دارند؟
- [سایر] چه نقدهای کلی بر فرقه شیخیه وارد است؟
- [سایر] در مورد فرقه شیخیه توضیحاتی بفرمایید و انحرافات آنها را بیان کنید؟
- [سایر] فرقه اهل حق، اعتقادات صحیحی دارند؟
- [آیت الله بهجت] کسانی که شش امامی یا هفت امامی اند، یا فرقه های صوفیه و... آیا پاک هستند؟
- [سایر] فرقه شیخیه را توضیح دهید. تاریخچه آنها چه می باشد؟ چه عقایدی دارند؟ بنیان گذارا آن چه کسی است؟
- [آیت الله بهجت] فرقه هایی از قبیل صوفیه و دراویش حتی شیخیه با وجود افکار خاص و اعمال خاص، نجس اند یا پاک؟
- [آیت الله بهجت] امام جماعت باید شیعه دوازده امامی، عاقل، عادل و حلالزاده باشد و نماز را بهطور صحیح بخواند و بنابر احتیاط باید بالغ باشد و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد.
- [آیت الله بهجت] صاحب مسجد و امام راتب (امامی که برای امامت آن مسجد معین شده) و صاحب منزل یا مستأجر آن در صورت واجد شرایط بودن، از دیگران در امامت برای جماعت مقدّم هستند و مستحب است کسی را که فقیهتر یا قرائتش از دیگران بهتر یا مسنتر یا هاشمی است، امام جماعت قرار دهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر یا امام نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزهاش باطل نمی‌‌شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . امام جماعت باید بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل و حلال زاده باشد، و نماز را به طور صحیح بخواند، و نیز اگر مأموم مرد است امام هم باید مرد باشد. و در غیر نماز میت امامت زن بر زن ها کراهت دارد. و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را می فهمد به بچه ممیز دیگر مانعی ندارد.
- [امام خمینی] امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند، و نیز اگر ماموم مرد است امام او هم باید مرد باشد. و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را می فهمد به بچه ممیز دیگر جایز نیست. و احتیاط واجب آن است که امام زن نیز مرد باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] امام جماعت باید (بالغ) و (عاقل) و (عادل) و (حلال زاده) و (شیعه دوازده امامی) باشد و قرائت را صحیح بخواند و اگر مأموم مرد است امام هم باید مرد باشد، ولی امامت زن برای زن مانعی ندارد و هر انسانی حلال زاده است خواه مسلمان یا غیر مسلمان، مگر این که خلاف آن ثابت شود.
- [آیت الله اردبیلی] امام جماعت باید عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل و حلالزاده و بنابر احتیاط بالغ باشد و نماز را به نحو صحیح بخواند و نیز اگر مأموم مرد باشد، امام او نیز باید مرد باشد و احتیاط واجب آن است که امام زنان نیز مرد باشد و اقتدا کردن بچّه ممّیز که خوب و بد را میفهمد به بچّه ممّیز دیگر بنابر احتیاط صحیح نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را بطور صحیح بخواند، و نیز اگر مأموم مرد است، امام او هم باید مرد باشد واقتدا کردن بچه ممیّز که خوب و بد را میفهمد به بچه ممیّز دیگر اشکال ندارد و لکن اقتدا کردن شخص بالغ به بچه ممیّز اشکال دارد.
- [آیت الله خوئی] امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلالزاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند، و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را میفهمد به بچه ممیز دیگر مانعی ندارد اگرچه آثار جماعت بر او مترتب نمی‌‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و نیز امام جماعت باید مرد باشد حتی برای زنان بنابر احتیاط واجب و اقتدا کردن بچّه ممیّز که خوب و بد را می فهمد به بچّه ممیّز دیگر مانعی ندارد.