کسی که تو زندگیش هدف نداره چیکار کنه؟ به خدا حوصله ادامه زندگی را ندارم کاش ...
خوشحالیم شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم.در مورد احساس به بن بست رسیدن و سرگردانی و گاهی پوچ‌گرایی و حالات پیش آمده برای شما بایدخدمتتان بیان داریم که این مشکل، کم و بیش در بسیاری از جوانان هم سن و سال شما وجود دارد. جوانانی که مانند شما در پی اهداف و آرمان‌های بلند و ارزشمندی هستند، با مشکل مضاعفی رو به رو می‌شوند؛ زیرا - علاوه بر مشکلات روحی ناشی از دوران جوانی و محرومیت‌ها و فشارهای دوران تحصیل - از اینکه بین وضع موجود و آرمان مطلوبشان، فاصله زیادی احساس می‌کنند، رنج جانکاهی آنان را می‌آزارد. در عین حال باید دانست زندگی، مجموعه‌ای از شادی و رنج، کامروایی و ناکامی، تلخی و شیرینی و خلاصه میدان جنگی است که هرکس در آن، سهمی از پیروزی و شکست دارد. همه اینها به شکل‌های گوناگون، در زندگی هر فرد وجود دارد و در ایام جوانی و تحصیلی، این فشارها شدیدتر است.
این حالت و احساس علل و عوامل مختلفی می‌تواند داشته باشد که اهم آنها عبارت است از:
1. نداشتن فلسفه درست و اساسی در زندگی؛
2. فقدان ایده‌آل و آرمان عالی و معنوی،
3. مسائل و مشکلات تربیتی و خانوادگی؛
4. تجربه متعدد ناکامی و شکست در زندگی؛
5. تعارضات فکری و ناتوانی در حل آنها؛
6. بحران هویت.
در مورد هدف زندگی باید بیان داریم که همانطور که می دانید جهان‌بینی و انسان‌شناسی در معرفی هدف از زندگی انسانها موثر است.باید توجه داشت که تفاوت جهان‌بینی‌ها و انسان‌شناسی‌ها تأثیر مستقیم و غیرقابل انکاری بر ارائه اهدافی مختلف و متفاوت از زندگی دارد. در تفکر کسی که جهان هستی را منحصر در عالم ماده می‌داند و تمامی اهداف را در رسیدن به امکانات مادی و بهره مندی بیشتر از آنها می داند یک هدف از زندگی ارائه می‌شود و در تفکر الهی که قائل به وجود افق‌های فراوانی در ماوراء عالم ماده است هدف از زندگی به گونه‌ای متعالی‌تر ترسیم می‌گردد. همین تفاوت در جهان‌بینی‌ها و انسان‌شناسی‌هاست که باعث شده اهداف متفاوت و متعارضی از زندگی بشر ارائه گردد از این روست که می‌بینیم بسیاری از نگرشها مبتنی بر فلسفه‌های گوناگون در پاسخ به پرسش هدف از زندگی پاسخ کسب سعادت را می‌دهند. پس روشن شد که جهان‌بینی‌های مختلف باعث برداشت‌های متفاوت از هدف زندگی می‌شود. با توجه به پردامنه بودن این مباحث از بیان و نقد افکار مختلف صرف نظر کرده و هدف زندگی را از دیدگاه مکتب اسلام مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهیم.برای دست‌یابی به هدف ارائه شده از زندگی توسط اسلام باید به نکاتی توجه داشته باشیم.
1. با توجه به اینکه اسلام زندگی بشر را تنها در محدوده این عالم مادی نمی‌بیند لذا از دیدگاه اسلام زندگی روزمره بشری نمی‌تواند امری آرمانی و ایده‌آل نهایی تلقی شود. از این رو جنبه‌های آن نیز به عنوان اهداف اصلی از زندگی بشر قلمداد نخواهد شد از این روست که خداوند متعال می‌فرمایند: (انما الحیوه الدنیا لهو و لعب)[ سوره محمد، آیه 36] همانا زندگی دنیا لهو و بازیگری است.
2. مقاصدی را که یک انسان در فرایند زندگی دنبال می‌کند همه یکسان و هم عرض نیستند و در یک رتبه قرار ندارند برخی از این اهداف مقدماتی بوده و زمینه‌ساز نیل به هدفهای بالاترند و برخی دیگر هدف نهایی به شمار می‌روند و برخی هدفهای میانه و حد وسطهای میان هدفهای مقدماتی و نهایی به شمار می‌روند و به عبارت دیگر این سه دسته هدف در طول هم قرار دارند.[ رجبی، محمود، انسان‌شناسی، ص143، انتشارت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پنجم، 1379]شما اهداف خود را چگونه دسته بندی نموده اید؟
3. هدف از زندگی عبارت است از وصول به کمال نهایی انسان یعنی نقطه‌ای از کمال که فراتر از آن برای انسان متصور نیست و آخرین پله نردبان ترقی انسان است که همه تلاش‌ها و اوج گرفتن‌ها برای وصول به آن است قرآن مجید از این نقطه اوج با واژگان فوز (کامیابی) فلاح رستگاری و سعادت (خوشبختی) یاد کرده و می‌فرماید: (وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً)[ سوره احزاب، آیه 71] هرکس از خداوند و رسولش فرمانبری کند حقیقتاً به کامیابی بزرگی دست یافته است.
نتیجه: از نظر اسلام هدف از زندگی بشری وصول به مقام (قرب الهی) است که جامع میان کمال نظری و عملی انسان است. پاسخ مذکور همانگونه که ملاحظه شد با توجه به آیات قرآن و احادیث ائمه بیان شده و مستند به حدس و گمان و نظر شخص نیست.
اما چه باید کرد؟
نکته مهم و اساسی، نحوه برخورد انسان با این مسائل است. در این رابطه دو گونه برخورد می‌توان داشت:
الف: واکنش انفعالی
در برخورد انفعالی، انسان همواره مشکلات را بزرگ می‌بیند و در بیشتر صحنه‌ها خود را شکست خورده می‌پندارد. به رغم اینکه از خود انتظاراتی بیش از حد توانش دارد، در گشودن راه و گام نهادن به سوی هدف، خود را ناتوان می‌بیند. امکانات، توانمندی‌ها و موفقیت‌های خویش را فراموش می‌کند و کم‌کم احساس یأس، ضعف و سستی نموده و خود را بیمار می‌پندارد. اگر این روند ادامه یابد، گرفتار بیماری‌هایی می‌شود که با هیچ دارویی درمان نمی‌شود؛ جز با تغییر در روحیه و تغییر در سبک زندگی.
ب: واکنش فعال
انسان در برخورد فعال به مقایسه معقول و منطقی، بین خواسته‌ها و توانمندی‌ها و شکست‌ها و پیروزی‌ها می‌پردازد. توقع از خویش را با واقعیات و توانایی‌های فردی و شرایط محیطی و اجتماعی، تنظیم می‌کند و با جدّیت، نشاط و روحیه بالا، به فعالیت و تلاش می‌پردازد. توصیه ما به شما این است که:
1. همواره به آرمان‌های دست نیافتنی نیندیشید؛ بلکه خواست‌ها و تمایلات خود را متناسب با میزان و سطح توانایی‌ها خود تنظیم کنید.
2. موفقیت و کامیابی‌هایی را که در زندگی تجربه کرده‌اید در نظر بگیرید و آنها را در یک دفترچه یادداشت و هر روز آن را مرور کنید.
3. نشاط خود را همواره حفظ کنید و هرگز خود را مریض و ضعیف به حساب نیاورید. برای حفظ نشاط همه روزه ورزش کنید.
4. بروز مشکلات را در زندگی، امری عادی بدانید و به همان اندازه، آنها را بپذیرید که کامیابی‌ها را پذیرا هستید.
5. برای رشد معنویت، باید برای خود برنامه‌ریزی کنید. البته برنامه سنگین نریزید؛ ولی در اجرای آن مداومت و جدیت داشته باشید.
6. برای شرکت در فعالیت‌های فرهنگی، هر قدر می‌توانید تلاش کنید و اگر اصلاً نمی‌توانید، در فرصتهای دیگر این کار را انجام دهید.
7. همواره از خداوند در همه امور مدد جویید و نسبت به آنچه او مقدر می‌فرماید، راضی باشید.
از نگاه روان شناختی نیز گفتنی است: انسان از نظر خلقی و عاطفی معمولاً یک حالت یکنواخت ندارد. همه انسانها کم و بیش دوره‌هایی از غمگینی و افسردگی را تجربه می‌کنند و این امر طبیعی است. و علت آن هم گاهی معلوم و شناخته شده است؛ مثل از دست دادن عزیزی، شکست در بعضی از امورات زندگی، مورد تمسخر و استهزا قرار گرفتن، زندگی کردن در غربت و دوری از خانواده و... و گاهی اوقات علت غمگینی و افسردگی و بی نشاطی معلوم و شناخته شده نیست. چه بسا علت فیزیکو شیمیایی یا ارثی و یا عواملی محیطی مبهم دارد.
به کارگیری راه‌کارهای زیربسیار مفید است:
1 اجتناب از تنهایی؛ سعی کنید به جز مواقعی که ضرورت دارد در تنهایی قرار نگیرید.
2 با افکار منفی خود مقابله کنید یعنی هر وقت این افکار به شما هجوم آورد به هر صورتی که شده خود را از چنبره آن نجات دهید مثلاً خود را به کاری مانند مطالعه یا هر کار دیگری که علاقه دارید و ممکن است مشغول کنید و نگذارید ذهن شما جولانگاه افکار منفی باشد.
3 به جنبه‌های مثبت خود فکر کنید و سعی کنید آنها را در یک برگه‌ای به صورت فهرست، لیست کنید و آنها را شکوفا ساخته و رشد دهید نه آن که زمینه های منفی را بال و پر دارد و پرورش دهید.
4 به جای این که به کمبودها و عیب‌ها و ناکامیهای خود فکر کنید به موفقیت‌ها و امکاناتی که در زندگی از آن بهرمند بوده و هستید فکر کنید.
به عبارت دیگر امکانات و شرایط زندگی ما مانند یک لیوانی است که بخشی از آن پر است و بخشی خالی و همه افراد اینچنین هستند سعی کنید به آن بخش پر فکر کنید و از آن بهره ببرید و غصه آن نیمه‌خالی را نخورید چه اینکه از آنچه در اختیار دارید می‌توانید بهره‌مند شوند، فرصتهای زندگی را مغتنم بشمرید و از آنچه در آینده پیش خواهد آمد نگران نباشید.
5 با افراد شاداب، فعال، اجتماعی، و متدین و در عین حال مثبت‌نگر معاشرت کنید و از افرادی که مدام از زندگی شکایت می‌کنند، دوری گزینید.
6 ورزش را جزء ضروری‌ترین فعالیت‌های روزمره خود قرار داده هر روز حداقل نیم ساعت الی یک ساعت ورزش کنید. (هر ورزشی که مورد علاقه شماست)
7 هر چه می‌توانید قرآن بخوانید و از مضامین بلند دعاهای نقل شده از اهل‌بیت(ع) بهره بگیرید (فاقرأوا ما تیسر منه) البته قرآن را با تأنی و توجه به معنا تلاوت کنید.
8 از بیکاری و بی‌برنامه‌گی اجتناب کنید و همه اوقات خود را به صورت منطقی پر کنید.
9 برای اوقات شبانه‌روزی خود برنامه ریزی کنید یعنی برای هر ساعت از 24 ساعت شبانه روز، یک فعالیت و کار خاص در نظر بگیرید و بر اساس همان عمل کنید و در پایان روز میزان موفقیت خود را در به اجرا درآوردن برنامه محک بزنید و بسنجید و سعی کنید روز به روز میزان موفقیت را افزایش دهید تا آنجا که کاملا برنامه اجرا شود و برنامه نیز یک برنامه هماهنگ با هدف باشد.
10 به تغذیه خود خصوصا صبحانه اهمیت بدهید و هیچگاه بدون خوردن صبحانه خود را مشغول کار یا مطالعه و یا کلاس نکنید.
11 هر وقت احساس دلتنگی می‌کنید حدود 10 دقیقه یک دوش آب ولرم بگیرید و در صورت امکان شنا کنید.
12 به مسائل معنوی بویژه نماز اول وقت اهمیت فوق‌العاده بدهید.
13 با توسل به اهل‌بیت(ع) از آنها بخواهید که شما را کمک کنند و همواره امیدوار به لطف و رحمت خدا باشید. ما هم در کنار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیه برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم و منتظر مکاتبه بعدی و نظر شما نسبت به این مطالب هستیم تا در کنار یکدیگر به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماییم.
برای آشنایی بیشتر کتاب‌های ذیل خواندنی است:
الف. علامه سیدمحمدحسین، طباطبایی، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه، تحقیق و تعلیقه از صادق لاریجانی، (تهران: الزهراء).
ب. محمد، شجاعی، مقالات، (تهران: سروش، ج 1).
ج. محمد تقی، جعفری، فلسفه و هدف زندگی؛
د. همو، زندگی ایده‌آل و ایده‌آل زندگی؛
ه. عبداللّه، نصری، انسان از دیدگاه اسلام؛
و. زین العابدین، قربانی، فلسفه و هدف زندگی؛
ز. مرتضی، مطهری، هدف زندگی
نویسنده:حامد محقق زاده
