سلام. من جوانی 30 ساله هستم که سال هاست از رانندگی می ترسم و هر وقت حرف از آموزش رانندگی پیش می آید به شدت دچار استرس می شوم وچند روز آرامش خود را از دست می دهم. لطفا من رو راهنمایی کنید که چگونه بر این ترس غلبه کنم. با تشکر.
با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید.
پرسشگر گرامی؛ یکی از موانع بزرگ اعتماد به نفس، ترس است، و از نظر دین و روانشناسی بهترین و مؤثرترین راه غلبه بر ترس، اقدام است. در روایتی از امیر مومنان علی علیه السلام می خوانیم که : برای غلبه بر ترس خود را در دامان هر چه که از آن می ترسید بیندازید؛ و در روانشناسی بالینی یکی از راهای موثر برای غلبه بر ترس، غرقه سازی (Flooding) است. به این ترتیب که روانشناسان بالینی با روش های مختلف از جمله حساسیت زدایی منظم، شخصی که مبتلا به اختلال ترس غیر منطقی است را تدریجا در معرض موضوع ترس قرار می دهند. پس برای درمان ترس باید، به هر آنچه که از آن می ترسید، نزدیک شوید و در آن فرو روید. اگر از آب میترسید، تا خودتان را درون آن نیندازید ترس تان نمی ریزد. لذا اولین کار در آموزش شنا این است که ترس شخص از آب ریخته شود و برای همین مربی شخص را در قسمت عمیق استخر می برد. در انگلیسی هم یک ضرب المثلی داریم که می گوید :if you can't, then you must یعنی اگر شما نمی توانید پس شما باید ( آن کار را انجام دهید تا ترس تان بریزد)؛ مثلا اگر از کنفرانس دادن واهمه دارید، تنها راه حل شما کنفرانس دادن است. البته در بار اول ممکن است در اثر ترس صدایتان بلرزد و نفس کم بیاورید، اما با این وجود دفعه بعد برایتان آسان تر خواهد بود و دفعه بعد و دفعات بعد به مراتب آسانتر و بالاخره زمانی می رسد که نه تنها نمی ترسید، بلکه خودتان از آن مشتاقانه استقبال می کنید. معمولاً شما درست برعکس عمل می کنید. وقتی از چیزی می ترسید، خود را از آن کنار می کشید، و با این روش، مدام بر ترس، اضطراب و عدم اعتماد به نفس خود می افزایید، و یا مثلا فرد کم رو، هنگام حضور در جمع افراد غریبه ، نباید از آن جمع بهراسد و در این محافل شرکت نکند، بلکه باید خود را ملزم سازد در این گونه محافل شرکت کند و به برقراری ارتباط با آنها اقدام کند.
رمز تاثیر این کار چیست؟ علت این است که اضطراب انسان در ترس یک پیک و حد نهایتی دارد که بعد از رسیدن اضطراب به آن حد دیگر اضطراب از آن بالاتر نمی رود و سیر سقوطی پیدا می کند و پایین می آید و ما با این کار اضطراب را به بالاترین حد خود می رسانیم تا شخص بفهمد که هیچ چیز پشت سر ترسش نیست و بعد از آن کم کم اضطرابش کم می شود تا به حد عادی برسد. پس تنها راه حل غلبه بر ترس، اقدام است. خود را به درون آب بیندازید! مواردی که در آن از اعتماد به نفس لازم برخوردار نیستید را در ذهن خود دقیقاً جستجو کنید و در جهت آن سریعاً اقدام کنید. در همانجایی که دچار ترس، اضطراب یا کمرویی هستید اقدام کنید.
البته برای گرفتن نتیجه بهتر از تکنیک غرقه سازی و حساسیت زدایی منظم و کانتر کاندیشن اینگ و کاور کاندیشن اینگ بهتر است که مشکل خود را با یک مشاور رواندرمانگر در میان گذارید و زیر نظر او به اجرای تکنیکهای مقابله با ترس اقدام فرمایید. البته موفقیت کامل درمان معمولاً به زمان نسبتاً زیادی نیاز دارد. تکنیک کانتر کاندیشن اینگ (Counter Conditioning) نیز به این صورت است که فرد چشمان خود را می بندد و به عنوان مثال تصور می کند که در حال رانندگی از خانه خود به سوی محل کار است و بعد از طی مسیر با موفقیت به پارکینگ اداره می رسد و در همانحال به او خبر خوشی مبنی بر ترفیع درجه اداری، اضافه حقوق، پاداش و غیره داده می شود، مکانیزم تاثیر این تکنیک بخاطر اینست که در ذهن انسان عمل رانندگی که قبلا با ترس و اضطراب تداعی می شد کم کم با خوشحالی و نشاط تداعی می شود.
در کوتاه مدت، بسیاری از کسانی که از انواع هراس ها رنج می برند می توانند با به کارگیری فنون آرامش (relaxation)، اضطراب خود را کاهش دهند. در زیر، توصیه ها و راهنمایی هایی در این زمینه آورده شده است:
مدیتیشن : مدیتیشن می تواند اعصاب شما را تسکین بخشد و به طور کلی آرامش بیشتری در شما به وجود آورد. با وجودی که واکنش ناشی از هراس ممکن است هنوز در شما به وجود آید اما انجام مدیتیشن قبل از روبرو شدن با شرایطی که در شما هراس به وجود می آورد می تواندنشانه ها و علائم آن را تخفیف دهد..
تصویرسازی : تصویرسازی عبارت است از هنر بردن ذهن به میان یک سری تصاویر آرامش بخش و خوشایند. برخی از کسانی که از هراس رنج می برند گزارش کرده اند که با به کارگیری فنون تصویرسازی توانسته اند واکنش های هراسی خود را کاهش دهند.
آرامش عضلانی (ریلکسیشن) : در این روش، فرد از پا شروع می کند و به صورت هماهنگ عضلات خود را منقبض و سپس رها می کند و همین طور در اندام خود بالا و بالاتر می آید تا به سر برسد. این روش نیز برای کاهش واکنش های هراس بسیار موثر است.
آرامش خود زا : آموزش این روش توسط خود فرد، کمی دشوار است و بهتر است فرد از پزشک یا درمانگر خود بخواهد که در صورت امکان به او آموزش دهند. آرامش خود زا مستلزم ترکیبی از فنون تصویرسازی با تنفس هدفمند و حرکات تکراری جسمی است.
فنون آرامش نیز همانند تقریباً همه چیزهای دیگر، مهارت هایی هستند که انسان باید یاد بگیرد و با تمرین بیشتر، این مهارت ها را در خود تقویت کنید.
مواجه شدن با هراس ها به هیچ وجه آسان نیست اما استفاده از این راهنمائی ها می تواند به شما در روبرو شدن با شرایط هراس زا کمک کند. به یاد داشته باشید که این راهنمائی ها برای استفاده در کوتاه مدت طراحی شده اند و هرگز جایگزین درمان تخصصی بلند مدت نخواهند شد.
درمورد رانندگی، نیز باید عرض نمایم که با افزایش سن، به تبعیت از خصوصیات محافظه کارانه، ترس از رانندگی بیشتر می شود ولی با دریافت و کسب تجربیات رانندگی در طول زمان ، این ترس به نوعی احتیاط واقع بینانه تبدیل می گردد که شخص راننده را وادار می کند طوری رانندگی نماید که کمترین پذیرش خطر ، شامل خود و خودرویش و سایر عابرین و سرنشینان خودروهای دیگر را داشته باشد. حس نگرانی یک مکانیسم دفاعی است که توسط آفریدگار حکیم در سرشت انسان نهاده شده است و کمک می کند که فرد در برابر خطر بالقوه اقدام کند و کارهای خطرناک انجام ندهد. اضطراب در رانندگی به شکل فطری و عالی آن به این صورت است که از شما محافظت کند اما وقتی به شکل حملات هراس انگیز در هنگام رانندگی بروز نماید مانع از عملکرد مناسب راننده می شود و شخص ناگهان دستپاچه و نگران می شود تا اندازه ای که کنترل عادی خود را از دست می دهد. اضطراب عادی در هنگام رانندگی به عنوان کسالت و بیماری محسوب نمی شود، بلکه وضیعتی است که راننده را در هنگام رانندگی از خطرات محافظت می نماید.
نشانه های اضطراب از رانندگی
تمامی کسانیکه پشت رل نشسته اند و تجربه رانندگی دارند، تجربه قرار گرفتن در موقعیت های شدید ترافیکی را هم دارند. مشکل زمانی رخ می دهد که نگرانی به صورت پیوسته در زمان های متوالی ادامه یابد. نگرانی از رانندگی لحظه ای است و می تواند به آسانی و با عزمی راسخ و حمایت عاطفی بر آن غلبه کرد. موقعیت های گوناگونی وجود دارند که ممکن است حملات نگرانی هنگام رانندگی تحریک شود. بعضی از ترس های مربوط به اضطراب از رانندگی شامل عوامل ذیل هستند: گرفتار شدن در ترافیک، از جلو یا عقب به خودرو ضربه زدن، در بزرگراه رانندگی کردن، بر روی پل رانندگی کردن، ترس از مکان های بسته، ترس از رخ دادن یک حادثه؛ و بدین گونه افراد هنگامیکه در موقعیت های دشوار گرفتار می شوند و از اضطراب در حین رانندگی رنج می برند معمولا کف دست هایشان به شدت عرق می کند، قلبشان به سرعت می زند، لرزش دست یا سرگیجه دارند و گاهی اوقات امکان دارد که گریه هم بکنند. این علائم فیزیکی باعث می شود تا نگرانی از رانندگی افزایش یابد.
دلایل اضطراب در رانندگی
بررسی ها نشان می دهد که دلایل متعددی برای اضطراب هنگام رانندگی وجود دارد. حتی در موقعیت هایی که شخص دیگری به جای آن ها رانندگی می کند این حس همچنان وجود دارد. متخصصان می گویند کسانی که چنین اضطرابی در خود دارند ایمن ترین افراد در جامعه هستند. حس نگرانی کمک می کند تا هوشیارتر شویم و خطر تصادف و رخ دادن حادثه نسبت به دیگران کاهش یابد.
برای کنترل نگرانی و اضطراب بهتر است پیش از آنکه این حس به مرز غیر قابل کنترل برسد فرد خود را در لحظه حال تصور کرده و روحیه مثبت خود را افزایش دهد. نگرانی چیزی جز پیش بینی از ترس نیست. ترس ممکن است که واقعی نباشد اما انتظار از ترس قطعا واقعی است و تحمل کردنش سخت است. به خودروهایی که در روبه رویتان قرار گرفته نگاهی بیندازید. از تجربه حرکت دادن خودرویتان لذت ببرید. بگذارید که نفس تان جاری باشد. برای جلوگیری از اضطراب و کاهش این حس، راه حل و تکنیک هایی جود دارد که شاید به ظاهر نامعقول به نظر بیاید ولی با آزمایش کردن آن نظرتان تغییر خواهد کرد. تصور کنید در بزرگراه یا به رروی یک پل طویلی در حال رانندگی هستید، در مکان هایی که بیش تر شما از آن هراس دارید، ناگهان احساس گرما می کنید و دست و پای شما از ترس گرم می شود، دست شما شروع به لرزش کرده و کف دست عرق می کند. لحضه ای که احساس اضطراب را تشخیص دادید با تلاش خودآگاهانه این وضعیت بدتر خواهد شد.، مثلا اگر دست شما به لرزش افتاده با تشخیص دادن این حس، لرزش دستان شما بیش تر می شود و این حالت اوضاع را وخیم تر میکند و شدت نگرانی و اضطراب شما افزایش خواهد یافت. اگر ترسیدید و عصبی شدید و به طور خودآگاه به این وضعیت تکیه کنید، این حالت وضعیت را بدتر خواهد کرد. اگر احساس کردید که می خواهید جیغ بکشید خودتان را آرام کنید و به طور خودآگاه بر سر چیزی (شیء) فریاد بکشید. آنچه اتفاق می افتد این است که احساساتان را کنترل کنید تا از وخیم شدن اوضاع جلوگیری کنید. در زمان حال باقی بمانید و از تبدیل کردن آن به نگرانی و هراس خودداری کنید. این تکنیک به آرام سازی شما کمک خواهد کرد و مانع از اضطراب هنگام رانندگی می شود.
نگرانی رانندگی به راحتی قابل پیش گیری است، به شرط آنکه شما این قدرت را داشته باشید تا خونسرد باقی بمانید و اعصاب تان را هنگام رانندگی آرام نگه دارید. راننده باید خود را ارزیابی کند تا بداند که چه عواملی در ایشان نگرانی بوجود می آورد؛ این کار مهمترین وظیفه ای است که باید انجام شود تا از نگرانی هنگام رانندگی رهایی یابید. وقتی برای نخستین بار عامل اضطراب شناخته شد و مورد ارزیابی قرار گرفت، روان شناس می تواند شما را بر غلبه کردن بر این نگرانی راهنمایی کند.
به خودتان احساس آرامش بدهید؛ هنگام رانندگی ضروری است که در خودروتان احساس راحتی کنید. مطالعات نشان داده است که احساس راحتی داشتن سطوح نگرانی را تا اندازه بسیار زیادی به خصوص در مواقع رانندگی کاهش می دهد. همچنین مطمئن باشید که شما همه وسایل لازم را به هنگام گرفتاری در ترافیک برای ساعت های متوالی یا مواجهه با نقص فنی یاحادثه به همراه دارید. حمل کردن یک تایر یدکی در خودروتان، جعبه کمک های اولیه، مقداری غذا، آب و شکلات می تواند به شما حسی از امنیت بدهد تا بر موقعیت های ناگوار غلبه پیدا کنید. همراه با خانواده یا دوستان خود در خودرو خود نشسته و مشغول رانندگی هستید، شما برای رهایی از اضطراب و رسیدن به آرامش می توانید از همراهان بخواهید که با شما صحبت کنند، صحبت کردن با شخص دیگر می تواند آرام بخش باشد و به شما کمک کند تا بر نگرانی و اضطراب از رانندگی غلبه نمایید. همچنین اعتماد به نفس شما را در رانندگی افزایش می دهد.
موفق باشید. باز هم با ما بگویید.
نویسنده : غلامرضا مهرانفر
