راه مبارزه با ترس و اضطراب بیش از حد و بلایای طبیعی و... چیست؟

راه مبارزه با ترس و اضطراب بیش از حد و بلایای طبیعی و... چیست؟

پاسخ:(ترس معقول) ترسی است که در آن، احتمال وقوع یک خطر واقعی وجود داشته باشد. در این ترس، هیچ گونه سرزنشی متوجه شخص نیست؛ بلکه از این جهت که از یک امر خطرناک ترسیده و پرهیز نموده است مورد تأیید دیگران است. برای مثال اگر کسی از ترس مواجهه با یک حیوان درنده خطرناک، از رفتن به بیابان و یا جنگل خودداری کند، هیچ کس او را بابت این ترس سرزنش نمی‌کند؛ بلکه اگر او به این ترس خود اعتنا نکند و خود را در موضع خطر قرار دهد، مورد سرزنش افراد عاقل قرار می‌گیرد.
در مقابل، (ترس موهوم) قرار دارد؛ یعنی، درواقع خطری انسان را تهدید نمی‌کند؛ ولی توهمات او به گونه‌ای است که خود را مواجه با خطر می‌بیند؛ مانند شخصی که از تاریکی می‌ترسد و گمان می‌کند خطری او را تهدید می‌کند! در حالی که می‌داند در آن مکان تاریک، چیز خطرناکی وجود ندارد. این ترس موهوم (جُبن) نامیده می‌شود و چیز خوبی نیست و انسان باید آن را از خود دور کند تا بتواند شجاعت لازم را در زندگی داشته باشد. (کاپلان سارووک، خلاصه روانپزشکی، ترجمه نصرت اللَّه پورافکاری.)
ترس غیرمعقول یا هراس، ریشه در بدآموزی‌ها دارد و اغلب اکتسابی است. بشر به علت نادانسته‌ها (جهل‌ها) و نیز به دلیل نیافتن راه حل منطقی، از بسیاری عوامل ناشناخته زیستی، - چون مرگ و میر، ترس از حیوانات، ترس از آینده‌ای مبهم و... - همواره هراسان بوده است. البته شروع بسیاری از هراس‌ها تدریجی است و شناخت عوامل تسریع کننده آن مشکل است.
برخی از محققان ‌)همان) ترس‌ها را به پنج نوع دسته‌بندی کرده‌اند:
1. ترس از تفرد، (مثل گریز از ازدحام یا تنها ماندن در خانه) ؛
2. ترس از حیوانات ؛
3. ترس از قطع عضو ؛
4. ترس‌های اجتماعی (مثل ترس از زیر نظر بودن دیگران هنگام کار) ؛
5. ترس از طبیعت (مثل بلندی کوه).
طبیعی است که برای غلبه بر هر یک از انواع ترس، راه کارهای مختلفی ارائه شده است. علاوه بر این، باید دید این ترس در چه مرحله‌ای از مراحل رشد انسان شکل گرفته است و متناسب با آن مرحله (کودکی، نوجوانی یا جوانی و...)، راه‌های غلبه را پیگیری کرد.
اما در مورد ترس شما توصیه می‌شود؛ ابتدا ترس واقعی نهفته در پشت ترس فعلی‌تان را بشناسید و آن وقت ترس اصلی خود را به عنوان افسانه‌ای از بین ببرید و هر وقت که بدان فکر می‌کنید، بگویید: این ترس پنهانی در واقع افسانه است نه واقعیت! در این صورت ترس شما - هر اندازه که شدید باشد - باز به صورت یک دروغ در نظرتان جلوه گر خواهد شد؛ زیرا واقعیتی ندارد.
در گام دوم، باید بدانید؛ ترس موجب بی‌قراری می‌شود و شخص اگر موردی برای ترسیدن هم نداشته باشد، باز آن را برای خود مجسّم می‌کند و ترس می‌تراشد! باید سعی کنید در چنین مواقعی دراز بکشید و یکایک قسمت‌های بدنتان را به حال خود رها و عضلاتتان را شل کنید. فکرتان را به هیچ چیز متوجه نسازید و یا اگر متوجه کردید، خاطرات خوش زندگی را مرور کنید. روزی دو سه بار به همین قسم روح و جسمتان را استراحت دهید. از جملات خودآموزی استفاده کنید؛ برای مثال با خود بگویید: (هر وقت دچار وحشت شوم، این امر نشانه آن است که من از بدی و زشتی متنفرم؛ و یقین داشته باشم به زودی آرامش را به دست خواهم آورد). کلمات مثبت را دائم تکرار کنید.
با عمل به راه کارهای زیر ترس موهوم را از خود دور سازید:
1. به عوامل ترس زای موجود در ذهنتان پاسخ دهید ؛ مثلاً به خود بگویید: چرا از اینها می‌ترسم و چرا بلاهای طبیعی ترس دارد؟ بعد به خود بگویید: به این دلایل... بلاهای طبیعی ترس ندارد ؛ یعنی، با دلیل قانع کننده، به مقابله ذهنی و شناختی ترس خود بروید.
2. مطالب علمی مربوط به حوادث طبیعی را، مطالعه کنید و ذهنتان را با این امور چندش آور آشنا سازید.
3. اگر در خیابان و کوچه با این حوادث و بلاهای طبیعی و غیرطبیعی مواجه شدید، رفتار عادی خود را ادامه دهید ؛ حتی چشم‌های خود را باز نگه دارید.
4. هرگاه این گونه ترس‌ها و اضطراب‌ها بر شما غلبه کرده، یاد خداوند متعال را در ذهن و فکرتان زنده کنید و بیشتر به یاد آرامش بخش دل‌ها باشید.
نویسنده: ابوالقاسم بشیری