آیا برای درمان خودکم بینی و افزایش اعتماد به نفس، بر اساس روایات دینی راهکاری وجود دارد؟
با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید.
پرسشگر گرامی خود کم بینی حالتی است روحی و روانی در انسان که بر اثر احساس کهتری ایجاد می شود و عوامل ایجاد احساس کهتری طبق اشاراتی که در آیات قرآن شده به چند علت می باشد:
1- سرکوب شدن حس برتری جویی : این حس در سرشت انسان قرار داده شده است که علامه طباطبایی (ره) از آن به نام حس استخدام یاد می کنند. این حس در وجود انسان در تمام مراحل زندگی از کودکی تا پیری وجود دارد، لکن برای ظهور و بروز آن موانع بسیار وجود دارد و این موانع نمی گذارند این حس چنانکه باید شکوفا شود و اینجاست که انسان نسبت به ضعف خود آگاه می شود، زیرا در مبارزه با موانع شکست می خورد و اینجاست که احساس حقارت و کهتری به او دست می دهد.
2- تاثیر محیط : منظور از محیط اعم از خانه، مدرسه و اجتماعی است که در آن زندگی می کنیم. مثلا اگر در محیط خانه پدر و مادر بطور دایم فرزند خود را با دیگر بچه های فامیل که دارای استعداد درخشان‌تری هستند مورد مقایسه قرار دهند و دایم بر او سرکوفت بزنند، کم کم حالت کهتری و عقده حقارت در فرزندشان ایجاد می شود , قضیه در مدرسه و یا اجتماع نیز از همین قرار است. پس تبعیض ها و نابرابری ها در محیط های خانه و مدرسه و اجتماع نیز عامل دیگری برای احساس کهتری محسوب می شوند.
3- معلولیتهای جسمی : احساس کهتری ممکن است از یک نقص بدنی و یا روانی سرچشمه گیرد.
4- صفات غیر عادی : وجود پاره از صفات، نشانه ها یا خصوصیات غیر عادی در برخی از افراد، آنان را در معرض تمسخر و ریشخند دیگران قرار می دهد و عاملی برای احساس کهتری آنها می شود.
5- خود فراموشی : ممکن است علت احساس کهتری، بیرونی نباشد بلکه خود شخص زمینه های ایجاد کهتری را بوجود آورد؛ خود فراموشی که عامل آن خدا فراموشی است یکی از علل ایجاد احساس کهتری است چرا که انسان غافل از خود انسانی حقیر و پست خواهد بود زیرا بر اساس مکتب اسلام دو چیز مایه سعادت بشر است نخست یاد خدا و دیگر یاد روز جزا؛ غفلت از این دو باعث سقوط انسان می شود و آنگاه وی با درک این سقوط، احساس خواری و ذلت و کهتری می کند.
و اما درمان خودکم بینی :
در اسلام کوشش شده که امراض روحی و روانی از ریشه خشکانده شود و زمینه های آن از بین برود. در منابع اسلامی در رابطه با راهکارهای مبارزه با احساس کهتری و خودکم بینی سخن بسیار گفته شده ولی ما در اینجا برای رعایت اختصار، مختصرا به برخی اشاره می کنیم و در پایان شما را به منابع اصلی ارجاع می دهیم :
1- تعدیل غرائز به جای سرکوب آنها به عنوان یک روش تربیتی فراگیر در خانه، مدرسه و محیط های اجتماعی و نیز در درون فرد.
2- محیط اجتماع؛ اسلام برای بشر در زندگی اجتماعی دستوراتی دارد که اگر به آن دستورات عمل شود برای هیچ کس زمینه احاس حقارت تحقق پیدا نمی کند.
3- اسلام تحقیر، تخریب و سرزنش دیگران را که عواملی برای ایجاد کهتری هستند را جایز نشمرده و غیبت و تهمت را حرام شمرده است.
4- اسلام حرمت شخصیت مومن را همانند حرمت و قداست کعبه دانسته و برای آن ارزشی والا قائل شده است.
5- اسلام، دادن القاب و عناوین زشت به همدیگر را جایز ندانسته و فرموده که همدیگر را با القاب نیکو بخوانید و انتخاب نام نیکو و با شخصیت برای نوزاد را در راستای پرورش عزت نفس او از دوران کودکی دانسته است.
6- اسلام استهزاء و مورد تمسخر قرار دادن دیگران را مذموم و ممنوع دانسته و با آن به مبارزه برخاسته است.
7- اصلاح نگرش که امروزه به عنوان شناخت درمانی از آن یاد می شود؛ ریشه بسیاری از نابسامانیهای روحی و روانی انسان مربوط به نوع نگرش او به قضایا می شود. لذا اگر انسان نوع نگرش به خود و جهان و آینده را عوض کند می تواند با آسیب های روحی و روانی خود به مبارزه برخیزد و لذا حجم زیادی از آموزه های اسلام اختصاص به تغییر نگرش های غلط و جایگزینی شناختهای درست به جای آنها دارد.
8- توبه درمانی؛ تردیدی در این نیست که گناه انسان را ذلیل و خوار می گرداند و یکی از عوامل احساس حقارت است چون عزت در پاکی و قرب به خداست و لذا در منابع اسلامی تلاش ویژه و گسترده ای در ترغیب افراد به توبه و بازیابی شخصیت انسانی از دست رفته می نماید تا جایی که خداوند توبه کنندگان را از دوستان خاص خود می شمرد و هرگناهی را به شرط توبه قابل بخشایش می داند بجز یک چیز که آن ناامیدی از بخشایش و رحمت پروردگار است.
برای مطالعه بیشتر در این مورد می توانید به کتابهای زیر مراجعه نمایید:
1-قرآن، روانشناسی و علوم تربیتی/ بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه.
2- رضایت از زندگی/ دکتر عباس پسندیده/موسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث.
موفق باشید. منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.
نویسنده : غلامرضا مهرانفر
