این بحث را در قالب چهار بخش مطرح می نمایم.
الف) تعریف اعتماد به نفس ج) آیا اعتماد به نفس باعث خودخواهی نمی شود.
ب) عوامل تقویت د) ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس
الف) تعریف اعتماد به نفس برای اعتماد به نفس تعاریف مختلفی بیان شده است از جمله آنها:
1. اعتماد به نفس توانایی ابراز وجود و مطرح نمودن شخصیت به صورت متعادل است.[1]
2. اعتماد به نفس آگاهی داشتن به استعدادها، توانمندیها (جسمی، روحی، عاطفی، ذهنی) ارزش انسانی خود (نزد خدا، مردم، خانواده) و جایگاهی که هر کس در این دنیا دارد قلمرو این آگاهی نه تنها به شناخت توانایی ها و استعدادها مربوط می شود بلکه شناخت معایب و کاستی ها را نیز جهت برطرف کردن آنها در بر می گیرد.
ب) عوامل تقویت آن
چون نقطه مقابل عوامل تقویت عوامل تضعیف است به عوامل تضعیف اشاره نمی کنم.
1. ارزیابی امکانات و محدودیت های خود:[2] تطابق واقع بینانه بین توانایی ها و محدودیت ها. اگر کسی پیش از توانایی خود از خود انتظار داشته باشد او گامی برخلاف اعتماد به نفس برداشته است.
2. ثبت و یادآوری نقاط درخشان زندگی:[3] فهرستی از موفقیت های کوچک و بزرگ گذشته خود تهیه کنید هراز گاهی آن را مرور کنید یادآوری و مرور آن به شما یک نوع مسرّت باطنی به شما می دهد.
3. تلقین به نفس:[4] مغز حتی در خواب نیزدر حال فعالیت و پردازش اطلاعات است قبل از خواب جملاتی مثبت را به خود تلقین کنید این امر اگر تکرار شود اثر با دوام در شخصت شما بر جای می گذارد.
4. احراز شایستگی در عمل:[5] کارهای محوّل شده به خود را (کوچک و بزرگ) به خوبی انجام دهید و با این کار مهر تأییدی از طرف دیگران بر رفتار و عمل خود دریافت کنید. معمولاً افرادی که کارهای خود را نیمه تمام رها می کند احساس خوبی در مورد خودشان ندارند ملاک ارزیابی شخصیت صرفاً در کارهای بزرگ ظاهر نمی شود بلکه در چگونگی انجام کار تجلّی می یابد.
5. مطالعه زندگینامه بزرگان:[6] این کار به شما نیرو می دهد که در مقابل سختی ها سر فرود نیاورید و توانایی های خود را بسیج کنید و به جنگ ضعف های خود بروید این کار باعث می شود که شما به جنبه های مثبت شخصیت، زندگی و انسان ها بیشتر توجه داشته باشید اغلب انسان های موفق بر اثر تلاش، بردباری، تحمل فقر و نداری به مراتب عالی رسیده اند فقط کافی است شما زندگی افراد موفق را مطالعه کنید این کار بهتر است به طور روزنامه و 5 الی 10 دقیقه انجام شود تا اثربخش تر باشد.
6. توسعه اطلاعات عمومی:[7] اطلاعات عمومی به شما فرصت می دهد که با آمادگی در مباحث گوناگون به بحث و تبادل نظر بپردازید و با تشویق های دیگر مواجه شوید و نیرو بگیرید تا گامی بلندتر بردارید.
7. تقویت ارتباط با خدا:[8] برای موفقیت خود به خداوند توکل و توسل داشته باشید و از او بخواهید در تنهایی ها و ناامیدها دستگیری کند چشم امید از غیراو بستن و به او پیوستن اعتماد به نفس شما را تقویت می کند.
8. تقویت اراده: اعتماد به نفس امری است اکتسابی،[9] انسانهای شاخص تنها با همت خویش آن اطمینان خاطر و اعتماد به نفس را ذره ذره اندوخته اند.
9. تمرکز فکر: مثل ذره بین عمل کنید نور را متمرکز کنید و آتش ایجاد کنید یعنی از پراکنده کاری پرهیز کنید اگر توانایی های شما یک جا جمع شود موفق تر خواهد بود (به داشته های خود تمرکز می کند)[10]
10. متین و جدی بزنید و با خود کم بینی و کم رویی مبارزه کنید بدانید که کم رویی یک معلولیت اجتماعی است.
11. در جمع نظر دهید (جامعه پذیری)
12. خندان و متبسم باشید.
13. انتقادپذیر باشید.[11] جواب انتقاد را با انتقاد ندهید سعی کنید با خوب شنیدن انتقادها زمینه خودشناسی (شناخت ضعف و نکات قوت) را فراهم آورید و هم چنین از انتقاد سازنده و محترمانه نترسید.
ج. آیا اعتماد به نفس باعث غرور و تکبر نمی شود.
گفتیم که اعتماد به نفس ریشه در خودشناسی و عزت نفس دارد یعنی انسان با تأمل در خود به نکات قوت و ضعف خود آشنا شود. وقتی انسان واقع بین می شود یعنی باخبر می شود که او توانایی محض نیست و نقاط ضعف هم در او هست دیگر مجالی برای غرور برایش باقی نمی نماند از طرفی هم با توجه به ضعف خود که از خودشناسی به دست آورد مأیوس و ناامید نمی شود چرا که بعد دیگر خود یعنی به توانایی ها و استعدادهای بالفعل و بالقوه خود آگاه است و می داند که انسان تا مرز خلیفه الهی و برترشدن از ملائک جای رشد دارد (اعتدال در توجه به نقاط ضعف و قوت) از سویی دیگر در عوامل تقویت اعتماد به نفس گفتیم یکی از عوامل مهم تقویت به نفس خداباوری و توکل به خداست کسی که می داند لحظه به لحظه از نیروی بیکران حق قدرت و زندگی می گیرد هر لحظه خودش را نیازمند او می داند داشته هایش را از او می داند و برای رشد بیشتر توسل و توکل بیشتر را توشه و زاد راه خود می کند این امر برای او غرور نمی آورد برعکس این خودشناسی که اینجا حاصل می کند زمینه ساز خداشناسی او می گردد که من عرف نفسه عرف ربّه.
د. ویژگی های افراد دارای اعتماد به نفس
1. داشتن احساس مثبت به خود، خدا، زندگی و مردم، روابط با آنها.[12]
2. اعتدال
3. شکست و سختی ها را مقدمه پیروزی می دانند.
4. توجه به باورهای دینی و نقش سازنده آنها در زندگی.
5. مشورت با دیگران و استفاده از تجارب دیگران، برای زندگی خوب اهداف (ابتدائی، متوسط و نهایی) با توجه به اولویت دارند.
6. بهره مندی از نشاط روحی و سلامت جسمی و هر شب به مرور برنامه های روز خود می پردازند (برای رفع عیوب) برنامه ریزی دارند.[13]
7. نظارت و کنترل احساسات و عواطف (محرک اصلی احساس ها و عواطف مغز است با کنترل آن رفتار را نیز کنترل کرده ایم)
8. ثروت را به خدمت می گیرند نه اینکه خود خادم ثروت باشند.
9. از نیازمندان دستگیری می کنند.
و در یک کلام آن گونه که انتظار انبیاء بود در مسیر حق گام بر می دارند هر روز گامی به جلوتر می نهد عیب های خود را کمتر و صفات خوب خود را بیشتر می سازند و مطیع دستورات الهی اند.
منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. اعتماد به نفس برتر، گیل لنیدن فیلد، ترجمه حمید و نگار اصغری پور، جوانه رشد.
2. غلبه بر کم رویی، پل ژاگو، ترجمه حسین بنی احمد، قفنوس.
3. اعتماد به نفس راه خوشبختی، ژیلا نینوایی، ندای فرهنگ.
4. تکنولوژی فکر، علیرضا آزمندیان، ناشر مؤلف تهران.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . جوان و نیروی چهارم زندگی، دکتر محمدرضا شرفی، سروش، ص 14.
[2] . مشکلات تربیتی را چگونه حل کنیم، دکتر محمدرضا شرفی، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزکیه، ص 8-6 (اقتباس).
[3] . مشکلات تربیتی را چگونه حل کنیم، دکتر محمدرضا شرفی، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزکیه، ص 8-6 (اقتباس).
[4] . مشکلات تربیتی را چگونه حل کنیم، دکتر محمدرضا شرفی، چاپ دوم، 1377، انتشارات تزکیه، ص 8-6 (اقتباس).
[5] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[6] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[7] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[8] . همان، ص 9-8 (اقتباس).
[9] . جوان و نیروی چهارم زندگی، ص 14.
[10] . تکنولوژی و مهندسی فکر، دکتر محمدعلی حقیقی، چاپ چهارم. 1382، انتشارات فراروان، ص 241.
[11] . اعتماد به نفس برتر، گیل لیندن فیلد، حمید و نگار اصغری پور، جوانه رشد، 1382، ص 136(اقتباس).
[12] . اعتماد به نفس راه خوشبختی، اثر ژیلا نینوائی، چاپ دوم، 1375، ندای فرهنگ، ص 24.
[13] . جزوة شماره هفت مرکز مشاوره حوزه علمیه قم، آثارو راههای اعتماد به نفس، ص 5.
