من همیشه هر جا هستم فکر میکنم الان شاهزاده ی رویاهام مثلا بایه اتفاق جالب وارد زندگیم میشه،تو خونمون فقط اینجوری نیستم، راستش دوست ندارم به این چیزهای مسخره و بیهوده فکر کنم، میشه راهنماییم کنید.

من همیشه هر جا هستم فکر میکنم الان شاهزاده ی رویاهام مثلا بایه اتفاق جالب وارد زندگیم میشه،تو خونمون فقط اینجوری نیستم، راستش دوست ندارم به این چیزهای مسخره و بیهوده فکر کنم، میشه راهنماییم کنید.

با سلام حضور پرسشگر گرامی وآرزوی قبولی طاعات و عبادات در این ایام سرشار از معنویت، قبل از پرداختن به اصل موضوع باید عرض نمایم که توضیحات شما در باره مسئله بسیار خلاصه است و ما برای راهنمایی شما به اطلاعاتی بیش از این نیازمندیم، به عنوان مثال ما نیاز به اطلاعاتی از قبیل پیش آیند های چنین حالاتی داریم، به معنی اینکه چه چیزهایی مقدمه ی این حالتهای شما قرار می گیرند و باعث می شوند شما به خیال پردازی، مبادرت کنید، پس آیند های خیال بافی شما چیست که مثلا اتلاف وقت و غفلت از واقعیات می تواند یکی از آنها که موجب زیان برای شما می شود باشد، آیا این عمل پس آیندهای مثبت نیز برای شما دارد؟ بعد از این حالتها چه احساسی پیدا می کنید؟ از کی این حالتها شروع شد؟ یعنی زمان شروع کی و چه واقعه ای بوده است؟ و شدت آن الان چگونه است؟ یعنی آیا بروز این حالتها موجب بروز اختلال در روند عادی زندگی شما شده؟ و برای شما و یا اطرافیان مشکل ساز شده یا نه؟
همانگونه که عرض کردم نامه شما بسیار خلاصه است و ما با نداشتن اطلاعات کافی از مواردی که عرض شد، نمی توانیم راهنمایی مفیدی برای شما عرضه کنیم مثلا اگر شما نوجوان باشید تا حدی خیالپردازی شما نرمال است و جای هیچ گونه نگرانی نیست زیرا خیالپردازی یکی از لوازم این سنین است و یا اگر تاثیرات پیش آیندها و پس ایندهای وقوع خیال پردازی را ذکر می کردید ما می توانسیتم تحلیل دقیق تر و در نتیجه راهنمایی بهتری برای ارائه دهیم اما به هر حال ما توضیحاتی در این خصوص ارائه می دهیم و برای دادن راهنمایی دقیقتر منتظر توضیحات تفصیلی شما می مانیم
خیالبافی یکی از مکانیسم های دفاعی انسان است که در آن فرد جهت مقابله با ناکامی ها به صورت خیال و تصور به امیال و آرزوهای خود واقعیت می بخشد و گاهی هم امیال شکست خورده خود را به تخیلات فریبنده و لذت بخش تبدیل می کند تا آنچه را که در عالم واقع بدان نرسیده است در عالم خیال برای خود تصور کند. اولین و مهمترین اثر تخیل همانطور که لابد خود نیز به تجربه دریافته اید، این است که ممکن است مانع درک واقعیات شده و باعث گردد فرد نتواند به طور مطلوب با محیط خود ارتباط برقرار کند و چه ضرری بالاتر از این؛ زیرا بهداشت روانی فرد در نگرش های مربوط به خود، دیگران و زندگی براساس اصل درک واقعیت امکان پذیر است تا فرد با محیط و نگرش های مربوط به خود و دیگران سازگار گردد.هنگامی این عمل خطرزاست که عمل خیال و تخیل به صورت عادت درآید؛ زیرا در چنین هنگامی دیگر فرد قادر نیست و توانایی آن را نخواهد داشت که واقعیت ها را همان گونه که هست، ببیند.
حال قبل از این که عوامل به وجود آمدن خیالبافی افراطی و راهکارهایی جهت مقابله با این مسئله ارائه نماییم، توجه به دو نکته، لازم و ضروری است :
نکته اول این که همانطور که خودتان بیان کرده اید شما دچار این حالات شده اید و هنوز نیز ادامه دارد. طبیعی است که درمان آن نیز نیاز به زمان دارد و باید شما با حوصله و صبر و شکیبایی از طریق مشاوره حضوری یا حداقل مشاوره مکاتبه‌ای طی جلسات متعددی با به کارگیری راهکارهای ارائه شده از ناحیه کارشناس و متخصصین بر این شکل غلبه پیدا کنید و هیچ گاه نباید توقع معجزه‌ای از ناحیه روان شناسان و مشاورین داشته باشید.
نکته دیگر این که یکی از ویژگی های انسان این است که می‌تواند در وضعیت روانی و رفتاری خود تغییراتی ایجاد کند و هیچ گاه نباید خود را در مقابل هیچ مسئله ای ناتوان و ضعیف انگارد و قطعا شما اگر بخواهید می‌توانید با این عادتی که دارید مقابله کنید و وضعیت خود را در حد اعتدال تغییر دهید.
چندین علت را می توان برای خیال بافی های افراطی در نظر گرفت که برخی عبارتند از :
1. مشکلات روحی و روانی ، که بیشتر ناشی از اختلافات خانوادگی ،کمبودها و ناکامی ها می باشد و فرد برای فرار و جبران آنها رو به خیالبافی می آورد.
2. امیال و آرزوهایی ، که یا دسترسی به آنها مشکل است و یا تحت هر شرایطی نمی توان به آنها دست یافت. لذا پیشنهاد می گردد علاوه بر پیگیری راهکارهای زیر برای ریشه یابی علت خیالات و موفقیت بیشتر در از بین بردن آن به صورت حضوری به یکی از متخصصان روان شناسی مراجعه نمایید تا با توجه به گذشته شما در حل این مسأله یاریتان نماید.
راهکارهای درمان
برای درمان خیال بافی های افراطی توجه به نکات و عمل به راهکارهای زیر ضروری به نظر میرسد لذا برای رهایی از این مشکل کمر همت ببتدید و با تلاشی مضاعف به مبارزه با آن بپردازید .
1- همواره بدانید انسان موجودی با اراده و مختار است و همانطور که نمی گذارد هر کسی به حریم شخصی و خانوادگیش نفوذ کند ، باید با اراده خودش از نفوذ افکار و اندیشه های مزاحم و خیالی در ذهنش نیز جلوگیری نماید وکنترل افکار و اندیشه های خود را در دست خود داشته باشد.
2- یکی دیگر از تکنیکهای موثر در این باره اینست که کشی به مچ خود ببندید و با شروع خیالپردازی آن کش را کشیده و رها کنید طوری که اندک سوزشی بدستتان وارد شود آنگاه شروع به شمارش معکوس نمایید مثلا یک عدد پیچیده مثل 6589234را انتخاب کنید و سعی نمایید هفت هفت تا از آن کم کنید تا به صفر برسید.
3- تکنیک موثر دیگر اینست که وقتی استارت خیال پردازی در ذهنتان زده شد بلافاصله کش را گرفته و رها کنید و به فکری که قبل از این فکر خیال پردازانه به ذهنتان آمد و باعث شد که شما این دست به کار این فکر شوید را بیابید و بعد از یافتن آن به فکری که قبل از آن به ذهنتان آمد و باعث شد که این فکر به ذهنتان بیاید فکر کنید و همینطور به فکرهای قبلی بپردازید با اینکار کم کم کنترل فکر خود را بدست خواهید آورد البته اینها تکنیکهایی هستند که باید زیر نظر روان درمانگر و در طی چندین جلسه انجام شوند
4- استفاده از تکنیک حواست را جمع کن : این شیوه ممکن است ظاهراً ساده به نظر بیاید، ولی در عین حال بسیار مؤثر است. هنگامی که حواستان پرت می شود و ذهنتان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهید که حواست را جمع کن. این روش کم کم سبب می شود که توجه شما به موضوع مورد نظرتان جلب شود.برای مثال، هنگامی که در کلاس هستید و ذهن شما را کنفرانس کلاسی، تکالیفی که دارید، تاریخ، ساعت صرف غذا و یا هر چیز دیگری پر کرده، به خودتان بگویید: حواست را جمع کن و به کنفرانس توجه کن. به هر حال تا حدی که ممکن است اجازه ندهید تمرکزتان به هم بریزد. و دوباره این هشدار را پیش خودتان تکرار کنید: حواست را جمع کن. هنگامی که افکار مزاحم خود را پیدا کردید، کم کم با تکنیک حواست را جمع کن به حال بر می گردید. اگر یک شخص معمولی باشید، ممکن است این عمل را صدها بار در هفته انجام دهید. ولی طی روزهای آینده مدت زمانی که افکار خاصی درذهن شما می ماند، طولانی تر می شود، یا به عبارت دیگر تمرکزتان در مورد موضوعی خاص بالا می رود. بنابر این باید صبور باشید تا شاهد پیشرفت های خود در این زمینه باشید.
5- یکی از بهترین راههای غلبه بر خیالبافی های افراطی ،تنها نبودن و جابجایی مکانی است ، یعنی به محض شروع افکار خیالی ، مکان خود را تغییر دهید . سعی نمایید خیلی تنها نباشید ،خصوصا در مواقع هجوم افکار خیالی ،زیرا تنهایی بهترین محرک برای ایجاد افکار خیالی می باشد . قبل از شروع این خیالات خودتان زمینه بروز آن را از بین ببرید .
5- فرصتی برای افکار و خیالات مزاحم : در طول روز ، زمان ویژه ای را به فکر کردن درباره مسائل وخیالاتی که به ذهن شما خطور می کنند و تمرکزتان را به هم می زنند اختصاص دهید. به طور مثال ساعت 30/ 4 تا 5 بعد از ظهر زمانی است که شما می توانید به این خیال پردازی بپردازید. هنگامی که این افکار مزاحم در طول روز به ذهن شما خطور کرد و باعث نگرانی شما شد، به یاد آورید که زمان ویژه ای را برای آنها در نظر گرفته اید و اجازه دهید که از ذهن شما خارج شوند. کسانی که از این روش استفاده کرده اند، توانسته اند 35 درصد از افکار مزاحم را در طول 4 هفته در خود کاهش دهند. این تغییر بزرگی است.
6- موقعیت هایی که این گونه افکار و خیالبافی ها بیشتر به سراغ شما می آید را شناسایی و از رفتن به این مکان ها خودداری کنید .
7- از خیالپردازی خود به درستی و آگاهانه استفاده نمایید؛ زیرا در این صورت است که متوجه این موضوع می شوید که از زندگی خود چه می خواهید. از خیال می توان به عنوان یک ابزار تعیین کننده هدف برای خود استفاده کرد.
8- ورزش را جزء ضروری‌ترین فعالیت‌های خود قرار داده هر روز حداقل نیم ساعت الی یک ساعت ورزش کنید. (هر ورزشی که مورد علاقه شماست)
9- روابط اجتماعی خود را افزایش دهید مثلاً شرکت در مجالس عمومی مثل مجالس جشن یا مجالس مذهبی.
10- سعی کنید هیچگاه بیکار نباشید و با برنامه ریزی برای اوقات شبانه روزی خود همه اوقات خود را به نحوه صحیح و منطقی پر کنید زیرا یکی از دلایل اینکه این خیالپردازی به ذهن خطور می‌کنند بیکاری است.
11 - سعی کنید از چنین تکنیک هایی که مفید و مؤثر به نظر می رسند، استفاده کنید و حداقل به مدت یک هفته آنها را به طور صحیح به کار ببندید. اگر متوجه تغییرات کمی شدید، پیشنهاد می شود تمرینات خود را ادامه دهید، چون در تمرکز ذهن شما مؤثر خواهد بود ولی اگر علی‌رغم عمل به این راهکارها، نتیجه‌ای نگرفتید لازم است حضوراً به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه نمایید.
غلامرضا مهرانفر