رفتار مناسب در برخورد با خرابکاری و کنجکاوی کودکان چیست؟

خسته شدم از خرابکاری‌ها و سؤالای تمام نشدنی پسرم. 5 سالشه.

پاسخ:
خواهر محترم، بدون تردید یکی از مهمترین و اساسی ترین مسئولیت های والدین بویژه مادر، تربیت فرزندان می باشد و هیچگاه نباید از این مسئولیت غفلت نمود. انجام این مهم با استفاده از شیوه های جدید تربیتی و توجه دقیق والدین به تربیت دینی فرزندان در محیط خانه و سرمایه گذاری لازم در این زمینه، آثار مهم تربیتی از لحاظ فردی و اجتماعی بر کودک و اطرافیان او به جای خواهد گذاشت.
بسیاری‌ از مادران‌ و پدران‌ از شیطنت‌ و کنجکاوی بسیار زیاد کودکانشان‌ شکایت‌ دارند. آنها اظهار می ‌دارند که‌ فرزندشان‌ مرتب‌ در حال‌ حرکت‌ و فعالیت‌ است‌، دوست دارد به همه جا سرک بکشد یا دائم بپرسد. آنها این‌ فعالیتها‌ را بیش‌ از اندازه‌ می ‌دانند و مرتب‌ فرزندشان‌ را مورد سرزنش‌ و انتقاد قرار می‌ دهند. عده‌ای‌ از پدر و مادرها کنترل‌ خود را از دست‌ می ‌دهند و این‌ کودکان‌ را تنبیه یا تهدید می ‌کنند.
همانگونه که می دانید؛ کودکان کنجکاو هستند. آنها سؤال طرح می‌کنند و میل دارند امور را بطور عمیق مطالعه کنند. آنها علاقه به درک ارتباط امور دارند. کودکان علاقه دارند خود به حل مسأله خویشتن اقدام کنند . کودکان و نوجوانان بتدریج یاد می‌گیرند که در برخی از امور، تردید بخرج دهند و میل دارند در گذر از ابهامات خود از تجربیات پدر و مادر و خواهران و برادران بزرگتر در قالب سوال استفاده کنند.
یاد دادن های بر اساس بایدها و نبایدها، جایی برای کنجکاوی ذاتی کودک باقی نمی گذارد. درحالیکه کنجکاو بودن یکی از ویژگیهای کلیدی انسان سالم است و او را بسوی ناشناخته ها هدایت می کند. زنده کردن تمایلات کودک برای کشف، جستجو و رسیدن به هدف از طریق کوشش و کسب تجربه، بسیار مهم است. کودک میل دارد از مهارتهای کسب شده اش استفاده کند، احتیاج به تایید، تشویق و توجه دارد و خواست او برای آزمایش آنچه می تواند انجام دهد، محرک اصلی او برای یادگیری در سالهای اولیه است. هرگز نباید فرصت کشف آگاهیها و عملی کردن آنها را از کودک گرفت، که بی علاقگی، تنبلی، عدم توجه به درس از جمله عواقب این نگرش است درحالیکه اکتشاف، کلیدی است که بوسیله آن می توان گنجهای ذهنی کودک را گشود و به کودک آموخت که به ارزش ذهن خود پی ببرد و آن را در زندگی عادی بکار گرفته و از آن لذت ببرد.
خواهر گرامی، توصیه های تربیتی کودکان، با توجه به سن و جنس آنها متفاوت است که در این موارد اطلاعی به ما نداده اید. در مورد ویژگیهای کودک خود و نحوه کنجکاویهای او نیز توضیحی ارائه ننمودید. لطفا برای کسب راهنماییهای دقیقتر، در مکاتبات بعدی این موارد را در نظر داشته باشید. حال، توصیه هایی کلی را تقدیمتان میکنیم؛
1. خوب است بدانید از نشانه های سلامت روانی کودک شما و بهره او از هوش مناسب، کنجکاوی اوست که در پرسشهای مکرر یا بازیها یا وررفتن با اشیاء بروز می نماید.
2. اجازه بدهید هرگونه که می خواهد با اسباب بازیهایش بازی کند. گاه آن را خراب می کند تا ارتباط اجزای آن را بهتر بشناسد. از نظر کودک این بکار گیری مهارت و افزایش آگاهی است. پس او را از این کار منع نکنید و تا جایی که امکان دارد اسباب بازیهای مناسب سن او را فراهم نمایید.
3. اشیائی که برای کودک خطرناک هستند یا برای شما ارزشمند است و کودکتان برای بازی به آنها توجه دارد، از دسترس او دور نگه دارید. در این صورت هم خودتان در آرامشید و هم او خرابکاری نمی کند.
4. به‌ خاطر داشته‌ باشیم‌ این‌ کودکان‌ را به‌ هیچ‌ وجه‌ کتک‌ نزنیم؛ زیرا باعث سرخوردگی آنها شده و گاه رفتارهای‌ انتقام ‌جویانه‌ از آنها سر خواهد زد. بهتر است‌ با آنان مؤدبانه‌ و با محبت‌ صحبت‌ کنیم و با کمال صبر به پرسشهایشان پاسخ دهیم.
5. کتابهایی را مناسب سن او، در موضوعات مورد علاقه اش تهیه نموده، در اختیارش قرار دهید.
6.به او ارزش دهید و به او نشان دهید که او نیز برای شما اهمیت دارد. او را در کارهائی که از پس آنها بر میاد سهیم کنید به این صورت هم اعتماد به نفس او را به کار انداخته اید هم به شما کمک کرده و هم مسئولیت پذیری در او پرورش می یابد و مهارتهای خود را تقویت می کند.
7.لبخند را به چهره فرزندتان هدیه دهید. با او شوخی کنید و از بازی با او غافل نشوید.
8. برای او تایید شدن یاتایید نشدن بسیار مهم است. وقتی والدین شکیبایی، همکاری، دلگرمی وتشویق نشان می دهند و کنجکاوی او را ارضاء می نمایند، کودک خود مختاری و شایستگی را احساس می کند. بر عکس، وقتی کودک هیچ آزادی ندارد (به خاطر محدودیت های افراطی والدین و بی توجهی آنها)، بیش از اندازه شرم وحیا احساس می کند و در آینده با مشکلات عاطفی واجتماعی مواجه خواهد شد. به عقیده اریکسون، وقتی کودک خزیدن وراه رفتن را آغاز میکند این احساس به او دست می دهد که استقلال وشایستگی دارد. وقتی به کودک اجازه نمی دهند که محیط خود را کشف کند، بازداشته می شود واحساس شرم وتردید می کند.
9-سعی کنید سطح تحمل خود را بالا ببرید، بر خود کنترل داشته باشید و اطرافیان را نیز به این امر توصیه نمایید.

مادر محترم، امیدواریم که با ارتقاء سطح آگاهی های خود نسبت به مسائل تربیتی و روان شناختی کودکان، فرزندانی صالح و مثمر ثمر تربیت کنید تا مایه روشنی چشم شما گردند و جامعه نیز از وجود آنها بهره مند شود.

نویسنده: عباس‌علی هراتیان