به چه دلیلی شراب حرام و نجس است؟
علاوه بر آیات و روایات متعددی که در مورد حرمت و نجاست شراب وجود دارد؛ فقها به عقل و اجماع نیز استناد کرده اند. این دلایل به صورت مختصر مورد بررسی قرار می گیرد.
الف) آیات؛ در مورد حرام بودن و نجاست شراب، آیات متعددی در قران مجید آمده است که به صریح ترین آن اشاره می شود.
1. (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! شراب و قمار و بت ها و ازلام [نوعی بخت آزمایی]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید!.). مطابق این آیه، شراب، رجس است و رجس یعنی نجاست و کثافت و به معنی صفتی است که موجب تنفر و دوری طبع انسان از او می شود و هم چنین رجس یک عمل شیطانی است که منجر به تباهی و گمراهی انسان خواهد شد. پس رجس به معنای کثافت و نجاست است اعم از ظاهری و معنوی.
2 . ( إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُون؛ شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهی اکید،) خودداری خواهید کرد؟).
3. (یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فیهِما إِثْمٌ کَبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما؛ در باره شراب و قمار از تو سؤال می کنند، بگو: (در آن ها گناه و زیان بزرگی است و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بردارد (ولی) گناه آن ها از نفعشان بیشتر است.).
ب) روایات، درمنابع روایی شیعه و سنی روایات زیادی بر حرام و نجس بودن شراب وارد شده است که به برخی از روایات اشاره می گردد.
1. از حضرت امام جعفر صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: (شراب ریشه بدی ها و منشأ گناهان است و کسی که شراب می خورد، عقل خود را از دست می دهد و در آن موقع خدا را نمی شناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمی دارد و حقّ خویشان نزدیک را رعایت نمی کند و از زشتی های آشکار رو نمی گرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون می رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او می ماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنان، او را لعنت می کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی شود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون می آید و آب دهان او به سینه اش می ریزد و فریاد تشنگی او بلند است.)
2. در مجامع شیعه و سنّی، این حدیث معروف است که پیامبر اکرم (ص) ده گروه را لعنت کرده است که به گونه مستقیم یا غیر مستقیم در شراب سازی دخالت دارند: ( الکلینی باسناده عن جابر عن ابی جعفر (ع): قال، لعن رسول اللّه (ص) فی الخمر عشرة غارسها، حارسها و عاصرها و شاربها و ساقیها و حاملها و المحمولة الیه و بایعها و مشتریها و اکل ثمنها؛ پیامبر (ص) در خمر ده دسته را که شامل افراد زیر هستند لعنت فرمودند؛ غرس کننده‌ی درخت انگور، حرس کننده‌ی آن، آب گیرنده، نوشنده، ساقی و حامل شراب و کسی که شراب به او حمل می‌شود، فروشنده، مشتری و کسی که ثمن حاصل از فروش خمر را می‌خورد.).
3. مذمت شراب خواری
در اسلام هیچ گناهی تا این حد مذمت و مورد نکوهش قرار نگرفته است. پیامبر گرامی اسلام فرمودند:( أوّل ما نهانی عنه ربّی بعد عبادة الأوثان شرب الخمر و ملاحاة الرّجال؛ پس از بت پرستی نخستین چیزی که خدایم مرا از آن نهی کرد شراب خواری و بدگوئی مردان به یکدیگر است.). (إیّاکم و الخمر فإنّ خطیئتها تفرّع الخطایا کما أنّ شجرتها تفرّع الشّجر؛ از شراب بپرهیزید که از گناه آن گناهان میزاید چنان که از درخت آن درختان میروید).
امام صادق (ع) نیز فرمود: (اگر کسی دخترش را به شراب خوار بدهد مانند این است که او را در آتش انداخته است.). زیان های شراب منحصر به جنبه های بهداشتی نیست بلکه از جنبه های معنوی و اجتماعی قابل توجه است. مردی از امام پنجم (ع ) علت حرام شدن شراب را سؤال می کرد. آن حضرت این طور فرمودند:
(ان مدمن الخمر کعابد و ثن و یورثه الارتعاش، و یهدم مروءته، و تحمله علی التجسر علی المحارم، منسفک الدماء و رکوب الزنا، حتی لایومن اذا سکر انیثبت علی حرمه، وهو لا یعقل ذلک، و الخمر لا تزید شاربها الا کل شر؛ دائم الخمر مانند بت پرست است شراب برایش رعشه بدن پدید می آورد، مردانگی و انصاف و مروتش را نابود می کند. شراب است که شراب خوار را وادار بر جسارت بر نزدیکان و اقوام و خویشان و خون ریزی و زنا می نماید حتی از زنای با محارم ایمن نمی تواند بود او پس از مستی این کار را بی توجه انجام می دهد و خلاصه شراب وادار کننده به هر نوع شر و اعمال ضد انسانی است.).
دراین روایت به یک قسمت از ضررهای شراب از نظر جنبه های جسمانی، اخلاقی، و اجتماعی تصریح شده است. دانشمندان تعداد امراضی را که عامل اصلی آن ها شراب و عرق است تقریبا 11 نوع شمرده اند.
ج)دلیل عقلی، فقها فرموده اند خوردن هر چیزی که به جان و عقل انسان مضر باشد، حرام است. برخی از عقلای جهان به خصوص پزشکان متعهد بر اساس موازین عقلی و علمی و بلکه مشاهدات حسی معتقدند الکلِ مسکِر انسان را از حالت عادی خارج می سازد و برای مدت زمانی او را در مستی و بی خبری نگه می دارد و در این حالت هرگونه عمل خطرناک و یا شرم آوری از وی امکان صدور می یابد.
د) اجماع، به اتفاق فقهای شیعه و سنّی، شراب، نجس و حرمت آن محرز است.( حرام بودن خمر، اتفاقی است. همه ادیان الهی نوشیدن خمر را منع کرده‌اند؛ چرا که در شرع، به عقل اهمیت ویژه‌ای داده می‌شود و هرچه ضد عقل باشد، اسلام با آن مخالفت دارد و خمر، مسکر است و از بین برندۀ‌عقل، پس حرام خواهد بود. اما، دربارۀ نجسی، یا پاکی آن گفت و گوهایی بین فقیهان در گرفته است. مشهور بر آنند که خمر نجس است.) سید مرتضی می‌نویسد: خمر و هر شرابی را که نوشیدن زیاد آن سکرآور باشد، نجس است. بین مسلمانان در نجس بودن خمر، اختلافی نیست.
سید بن زهره، آیه 90 سورۀ شریفه مائده را دلیل بر نجس بودن خمر و هر شراب سکرآور و فقاع می‌داند، براساس اجماع. محقق حلّی، علامه حلّی، شهید اول و ثانی، فتوا به نجس بودن خمر داده‌اند. صاحب جواهر، قول به نجس بودن مست کننده‌هایی که در اصل روان و آبکی هستند، مانند خمر؛ مشهور و نزدیک به اجماع، بلکه خود اجماع می‌داند.
اکثر عالمان دینی مشروبات را حتی به نام دارو نیز تجویز نمی کنند، چرا که خداوند متعال شفایی در حرام قرار نداده است. تمام فقیهان اسلامی برای شراب خوار اجرای حد شرعی (هشتاد ضربه شلاق) را واجب نموده اند. و از شرکت در مجالس که شراب نوشیده می شود منع کرده است.
