(فرجام اندیشی) چه ضرورتی دارد؟

(فرجام اندیشی) چه ضرورتی دارد؟
برای اینکه تحصیل درآمد و معیشت کنم؛ چرا تحصیل معیشت می‌کنی؟ برای آنکه غذا تهیه کنم و همین‌طور در مقابل هر (چرا)، یک (برای) وجود دارد. همین (برای) ها است که کار انسان را معنادار می‌کند و اگر کاری که انجام می‌دهد، در مقابل (چرا)، (برای) نداشته باشد، آن کار لغو، عبث و بیهوده تلقّی می‌گردد. بزرگان حکمت، اثبات کرده‌اند: هیچ‌گاه از انسان، کاری که فاقد هرگونه غرض و هدف باشد، صادر نمی‌شود؛ بلکه عبث‌ها نسبی است، برای مثال فعلی که از یک شوق و ادراک خیالی است، به تناسب خودش عبث نخواهد بود؛ ولی با توجّه به اینکه هدف عقلانی ندارد، آن را عبث می‌خوانیم. از طرفی انسان به طور فطری کمال‌جو است؛ یعنی، می‌خواهد سعه وجودی بیشتری بیابد و علم، قدرت، اراده و حیاتش نامحدود و مطلق باشد. او طالب و خواستار و جویای کمال مطلق است؛ به صورتی که اگر قدرت مطلق جهان باشد و عالم را در اختیار داشته باشد و به او بگویند جهان دیگری هم هست، به طور فطری مایل است آن جهان را هم در اختیار داشته باشد، یا مثلًا هر اندازه دانشمند باشد و گفته شود علوم دیگری هم هست، به طور فطری مایل است آن علوم را نیز بیاموزد. در حقیقت انسان، به هیچ حدّی از کمال قانع نیست و هرچه داشته باشد، بیش از آن می‌خواهد و این امری روشن و غیرقابل تردید است. اگر به تمام دوره‌های زندگانی بشر توجّه کنیم و تاریخ را ورق بزنیم، این کمال‌جویی، کمال‌طلبی، کمال‌خواهی و عشق به کمال مطلق را خواهیم یافت. کمتر دین و مذهبی را در جهان می‌توان یافت که در این باره سخن نگفته باشد؛ هرچند در تحلیل، تعلّق و تشخیص کمال و راه رسیدن به آن اختلاف نظر هست؛ ولی همه در این اصل متّفق‌اند که: (آدمی به طور فطری کمال‌جو است). با توجّه به این دو اصل؛ یعنی، (حرکت و تحوّل دائمی انسان) و (کمال‌جویی فطری او)- که پیشینه‌ای به اندازه حیات بشری دارند- اذعان خواهیم کرد که فرجام‌اندیشی، غایت نگری، دور اندیشی و تفکّر در مقصود نهایی، یکی از دغدغه‌های پایا و دیرپای آدمی بوده، هست و خواهد بود. مگر می‌شود انسان در سیطره این دو مسئله، خود را بیابد و عاقبت اندیش نباشد؟ آیا می‌توان گفت: آدمی در طول زندگی خود، هیچ‌گاه به هدف یا مقصود خود نیندیشیده و نمی‌اندیشد؟ کمترین توجّه و دقّت‌ به زندگی روزمره خود که نمایانگر کوشش و سعی او بر دستیابی به هدف و هدف‌هایی است نشانگر آخراندیشی او است. کدام انسان را می‌توان یافت که در فعالیت‌های روزمره، سالیانه و در طول عمر خود، بدون هدف و مقصود بوده است؟! حتّی انسانی که عملکرد ناپسند و غیرعقلانی دارد، برای کارهای خود توجیه و برای مقاصد خود دلیل ارائه می‌کند. احساس مسئولیّت در برابر حرکت جهان هستی و کمال‌جویی، انسان را وادار می‌سازد که فرجام‌اندیش و عاقبت‌نگر باشد و این خود یکی از افتخارات بزرگ و از نشانه‌های اشرف بودن انسان، بر موجودات دیگر است.[1] محمدرضا کاشفی-سیدمحسن دیباجی، دفتر دوم(فرجام شناسی) پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، 1جلد، دفتر نشر معارف - قم، چاپ: یازدهم، 1383. (به نقل از: نرم افزار پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، دفتر دوم - فرجام شناسی، بخش اول)