تخریب بقیع توسط چه کسانی انجام شد؟

تلاش وهابیان برای نابودی شعائر دینی

تاریخچه بقیع

پیشینه‌ی تاریخی بقیع به دوران قبل از اسلام می‌رسد ولی در کتب تاریخی به روشنی قدمت تاریخی آن مشخص نشده‌است. بعد از هجرت مسلمانان به مدینه، بقیع تنها قبرستان مسلمانان گردید. مردم مدینه قبل از آمدن مسلمانان به آن‌جا اجساد مردگان خود را در دو گورستان (بنی‌حرام) و (بنی‌سالم) و گاهی نیز در منازل و خانه‌های‌شان دفن می‌کردند [1] و در واقع بقیع اولین مدفن و مزاری است که به دستورپیامبر اسلام توسط مسلمین صدر اسلام به وجود آمده‌است.

اولین کسی که در آنجا به توصیه وی دفن شد عثمان بن مظعون بود که از دوستان نزدیک پیامبر و علی بن ابیطالب به شمار می‌رفت؛ علی در سخنانش او را بسیار یاد می‌کرد و از روی علاقه‌اش به او، نام یکی از فرزندانش را عثمان نهاد. رسول الله برخی از شهدای اُحُد و نیز فرزندش، ابراهیم، را در آنجا دفن کرد و به این ترتیب بر شرافت آن افزود. بعدها که عثمان پسر عفان در قبرستان یهودی‌های مدینه به اسم حس کوکبدفن شد، معاویه بقیع را به قدری گسترده ساخت که قبر عثمان در بقیع قرار گیرد.

بقیع هم‌اینک مدفن 4 امام شیعه (امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام باقر و امام صادق) است. همچنین قبر بیشتر زنان پیامبر و نیز عباس عموی پیامبر و فاطمه بنت اسد، مادر امام علی و برخی دیگر از بزرگان در این قبرستان قرار دارد. بقیع قبرستانی است مورد احترام همه فرقه‌های اسلامی، و اکنون در چند قدمی حرم پیامبر قرار دارد.

ویژگی‌های بقیع

قبرستان بقیع دارای دو درب ورودی بوده که یک درب همیشه بسته، و درب دیگر، از صبح تا غروب هر روز بر روی زائران باز بوده‌است. حرم بقیع حالت هشت ضلعی داشته‌است. میرزا محمدحسین فراهانی در سفرنامه‌اش این‌گونه آورده‌است که:

اول چهار نفر از ائمه‌ی اثنی‌عشر صلوات‌الله‌ علیهم است که در بقعه‌ی بزرگی که به صورت هشت‌ضلعی ساخته شده و اندرون و گنبد آن سفیدکاری است.[2]

ویژگی بعدی، داشتن محراب است و این که حرم، خادمانی نیز داشته‌است. حرم ائمه‌ی بقیع مانند سایر حرم‌ها دارای ضریح، روپوش، چلچراغ، شمعدان و فرش بوده‌است. ابن‌جبیر می‌نویسد: قبرشان بزرگ و از سطح زمین بلندتر و دارای ضریحی از چوب می‌باشد که بدیع‌ترین و زیباترین نمونه‌است از نظر فن و هنر. و نقوشی برجسته از جنس مس بر روی آن ترسیم شده و میخ‌کوبی‌هایی به جالب‌ترین شکل در آن تعبیه شده که نمای آن را زیباتر و جالب‌تر نموده‌است.[3]

محمد لبیب مصری که در سال 1327 ه.ق به مدینه سفر کرده، می‌نویسد:

در آن‌جا گنبدی معروف به (قبه‌البین) قرار دارد که حجره‌ای در آن وجود دارد و در میان آن گودالی است که ادعا می‌کنند، جایگاه افتادن دندان پیامبر است. و ضریح امام حسن در داخل قبه‌ای است و از فلز ساخته شده‌است و خطوط فارسی بر آن نقش بسته‌است. به گمانم از آثار شیعیان عجم باشد.

تخریب قبور

هشتم شوال، سالروز تخریب قبور ائمه بقیع به دست وهابیان است؛ وهابیان دو بار به مدینه حمله کردند و به تخریب قبور ائمه بقیع دست یازیدند.

نخستین ویرانی

نیروهای وهابی به سرکردگی عبدالعزیز بن سعود در سال 1221 ه.ق بعد از محاصرة طولانی مدینه، ساکنان شهر را در تنگنا قرار دادند و مردم بی‌گناه بی‌شماری را قتل عام کردند. سپس خادمان آستان پیامبر را یک‌جا جمع کردند و برای آن که محل جمع‌آوری و نگهداری هدایا را نشان دهند، آنان را مورد ضرب و شتم قرار دادند. بعد از غارت کردن حرم نبوی، هنگام بازگشت به نجد که محل استقرار وهابیون بود، از بقیع گذشتند و عبدالعزیز دستور تخریب تمامی بارگاه‌ها را صادر کرد. گفتنی است آنها در این حمله چهار صندوق مملو از جواهرات مرصع به الماس و یاقوت گرانبها و حدود یکصد قبضه شمشیر با غلاف‌های مطلا به طلای خالص و تزیین شده به الماس و یاقوت و... به یغما بردند. در این زمان، خلافت عثمانی به والی خود محمدعلی پادشاه دستور داد که حجاز را از سلطة وهابی‌ها نجات دهد و کنترل حجاز را به دست گیرد. پس از جنگی خونین به سال 1227 ه.ق وهابی‌ها شکست سختی خوردند و مردم به بازسازی اماکن متبرکه همت گماشتند.

ویرانی دوم

هشتم شوال سال 1344 ه.ق پس از سلطة دوبارة ابن‌سعود و تسلط بر شهر مدینه در ماه رمضان همان سال شیخ عبدالله، قاضی‌القضات خود را از مکه به مدینه اعزام کرد تا موضوع تخریب مقابر موجود در مدینه را با علما و سران این شهر مطرح و موافقت آنها را ولو به صورت ظاهری جلب کند و بدین منظور جلسه‌ای تشکیل شد. شیخ عبدالله از حاضرین پرسید: (دربارة تخریب این گنبد و بارگاه‌ها چه می‌گویید)؟ بسیاری از آنها از ترس جانشان جواب ندادند، بعضی دیگر هم اظهار موافقت کردند.وهابی‌ها نیز مردم را با زور اسلحه جمع کرده و به سوی بقیع حرکت دادند و آن‌چه گنبد و ضریح در شهر مدینه و بیرون از شهر بود، ویران کردند. از جملةآنها گنبد و بارگاه ائمة بقیع، گنبدهای متعلق به عبدالله و آمنه، والدینپیامبر اسلام(ص)، قبر ام البنین مادر ابوالفضل العباس(ع)، اسماعیل پسر جعفر صادق(ع) و حرم دختران و همسران پیامبر اسلام(ص) و حرم ابراهیم فرزند پیامبر اسلام(ص) و گنبد مالک ابن انس و عثمان نیز تخریب شد. وهابی ها ضریح فولادی ائمه بقیع که در اصفهان ساخته شده بود و بر قبور امام حسن(ع)، امام سجاد (ع)، امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) قرار داشت از جای در آورده و بردند. وهابیون از ترس عواقب کار خود، از تخریب حرم نبوی خودداری کردند. این روز بعدها به نام (یوم الهدم )در حافظه تاریخ ثبت شد.

وهابیان، ساختن گنبد ، ضریح و بقعه و ... بر روی قبور را حرام و تخریب آن را واجب می‌دانند. آنان ساختن این چیزها بر روی قبور را نوعی شرک و کفر می‌پندارند.

صغانی می‌گوید: (مشاهد به منزله بت‌ها هستند و همان کاری را که عرب جاهلی با بت‌های مختلف می‌کرد، پرستندگان قبور، امروزه با مشاهد و قبور انجام می‌دهند و تغییر نام، عمل را عوض نمی‌کند.)

به گمان آنها، ساختمان کردن قبرها، بدعتی است که بعد از عصر تابعین رخ داده و در قرون نخستین اسلامی نبوده است. آنان در این مسأله پیرو پیشوای خود، ابن تیمیه و شاگرد او ابن جوزیه هستند. از این‌رو آنان در چند قرن گذشته، تا می‌توانستند مشاهد و زیارتگاه‌ها را ویران کردند و حتی قبور ائمه بقیع و قبر امام حسین(ع) را نیز استثنا نکردند.

آنان در تخریب قبور بقیع، استفتایی تنظیم کردند و به نزد یکی از علمای مدینه فرستادند و او در جواب چنین نوشت:

(ساختن و بنا کردن روی قبرها به اجماع مسلمین حرام است و در این زمینه احادیث صحیح روایت شده و از این‌رو بسیاری از دانشمندان به وجوب خراب کردن آن ساختمان‌ها فتوا داده‌اند و از جمله احادیثی که راجع به لزوم خراب کردن قبور مورد استناد قرار گرفته حدیثی است که علی(ع) به ابی الهیاج می‌گوید: من تو را برای کاری می‌فرستم که رسول خدا مرا برای آن کار فرستاده‌: اگر مجسمه‌ای دیدی آن را بشکن و هرگاه قبر بلندی دیدی آن را با خاک یکسان کن.

شایع است که آنان گنبد رسول خدا صلی الله علیه و آله را نیز به توپ بستند. اما وهابیان خود منکر آن‌اند.

به طور خلاصه، وهابی‌ها اماکن، قبور و قبه‌های زیر را در مدینه از بین بردند:

· قبور ائمه بقیع (امام حسن، امام زین‌العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام ؛

· قبر عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر؛

· قبه ابراهیم، فرزند پیامبر؛

· قبه همسران پیامبر؛

· قبه حلیمه، دایه پیامبر صلی الله علیه و آله ؛

· قبه عمه‌های پیامبر؛

· قبه اسماعیل، فرزند امام صادق صلی الله علیه و آله ؛

· قبه فاطمه بنت اسد،‌ مادر امیرمؤمنان علیه السلام؛

· قبه ابی سعید خدری؛

· قبه عبدالله، پدر پیامبر صلی الله علیه و آله ؛

· قبه حمزه سید الشهدا، در خارج مدینه؛

· قبه علی عریضی، فرزند امام جعفر صادق علیه السلام در خارج مدینه؛

· قبه زکی‌الدین در خارج مدینه؛

· قبه مالک ابی سعد از شهدای احد در داخل مدینه؛

· مصرع عقیل بن ابی‌طالب؛

· بیت‌الاحزان فاطمه زهرا سلام الله علیها؛

· محل ثنایا در خارج مدینه؛

· مساجد کوثر، جن، ابی‌القیس، جبل النور، الکبش و ...؛

و همچنین آنان بسیاری از باغ ها و نخلستان‌ها و مزارع را ویران کردند و محصولات آنها را از بین بردند. این کارها خشم مسلمانان اعم از شیعه و سنی را برانگیخت؛ از این رو آنان از ترس، بارگاه رسول اکرم صلی الله علیه و آله را ویران نکردند؛ با بیان اینکه طبق عقاید وهابیت، قبر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله اولی به ویرانی است! و آنچه آنان درباره پرستش قبور! می‌گویند، به حتم درباره قبر پیامبر خدا صلی الله علیه و آلهبیشتر جلوه دارد. آنان می‌دانستند که تخریب قبر پیامبر اعظم صلی الله علیه و آلهچنان عواطف جهان اسلام را برخواند انگیخت که دیگر اسمی از وهابیت برجای نخواهد گذاشت. از این رو، در پاسخ به این پرسسش دست به تأویلات و توجیهات بسیار زدند؛ از جمله آنها این بود که گفتند: (گنبد مرقد پیامبر،‌ گنبد مسجد است نه قبر)

آری، تفکر خشن غیر منطقی وهابیت در روزگار ما، باعث انزجار فرق و مذاهب مختلف اسلامی، از این فرقه ضاله شده است؛ فرقه‌ای که هم اکنون آلت دست امریکا و انگلیس و اسراییل برای فشار بر مسلمانان شده است؛ و فرقه‌ای که دست آویز خوبی برای دشمن برای متهم کردن مسلمانان به تحجر و واپس‌گرایی و خشونت شده است.

وهابیون و هتک حرمت قرآن

در سال 1217 وهابیون به دستور امیر عبدالعزیز، شهر طائف را غارت و خانه‌ها را ویران کردند. جمعی از مردان و زنان مسلمان را لخت و عریان در بیابان‌های طائف رها ساختند. پس از 13روز که به صورت گدا درآمده بودند، به آن‌ها مشتی ذرت دادند و به شرط وهابی شدن، از کشتنشان گذشتند. طفل‌های شیرخوار را بر روی سینه مادرانشان سر می‌بریدند و عده‌ای را که مشغول فراگرفتن قرآن بودند، کشتند. بعد از غارت خانه‌ها، به دکان‌ها و مساجد رفتند و گروهی را که در حال رکوع و سجود بودند، کشتند.

تجاوز به حریم قرآن، به حدی گسترده بود که در شهر بزرگ طائف، تنها سه نسخه از دست اشقیای وهابی سالم ماند. وهابیون در یک اقدام گستاخانه، همه کتب ارزشمند موجود در منطقه را که تعداد بی‌شماری قرآن، تفسیر و کتب حدیث در میانشان بود، پاره‌پاره کردند و به زیرپا انداختند اما با عنایت الهی، همه اوراق قرآن به بالا رفت و حتی یک برگ آن بر زمین نیفتاد، در حالی که از وزش باد خبری نبود.

به آتش کشیدن کتابخانه بزرگ المکتبه ‌العربیه وهابی‌ها در طول سال‌های جنایات خود، به تخریب اماکن مقدس مسلمانان اکتفا نکردند بلکه به سبب قرارداد محمد بن عبدالوهاب با انگلستان، به تخریب اماکن فرهنگی نیز دست زدند.

یکی از کارهای دردناک که وهابیت در این راستا مرتکب شد، آتش زدن کتابخانه بزرگ (المکتبه ‌العربیه) بود که بیش از 60 هزار عنوان کتاب گرانقدر کم‌نظیر و بیش از 40 هزار نسخه خطی منحصر به فرد داشت. همچنین آثار خطی حضرت علی علیه السلام، ابوبکر، عمر، خالد بن ولید، طارق بن زیاد و برخی از صحابه پیامبر صلی الله علیه وآله و قرآن مجید به خط عبدالله بن مسعود در این کتابخانه وجود داشت.