تصرف
به هر کار ارادی در یک مال که داراى اثر شرعى است تصرف در آن مال گفته میشود.
مالی را که از انسان غصب کرده اند و نمی تواند در آن تصرّف کند زکات ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا تصرف در مال متعلّق خمس مطلقاً جایز نیست؟ حتی اگر به ارث به انسان برسد یا کسی به انسان هبه کند و یا پدری جهیزیه دختر را با آن خریداری کند؟
- میزان در ادای مال مغصوب با اختلاف قیمت وقت غصب و زمانِ پرداخت، کدام است؟
- شخصی با کسی قراردادی برای انجام کاری بسته است. ولی بعد از تمام شدن از پرداخت وجه خودداری می کند. با توجه به اینکه مالی از کارفرما نزد کارگر موجود است، آیا می تواند به اندازه طلب در آن تصرف کند؟
- اگر انسان توانایی نداشته باشد که زکات غلاّت را از خود آنها بدهد و نیز نتواند پول آنها را بپردازد، آیا می تواند جنس دیگری مثل لباس و... پرداخت کند؟
- آیا امروزه طلاب را با وضعیّت شهریه کنونی مستحق زکات فطریه می دانید؟ در صورت عدم استحقاق اگر زکات را صرف خرید کتابهای لازم کند، چه حکمی دارد؟
- در روابط موجر و مستأجر عدم تخلیه مورد اجاره، بعد از انقضای مدت اجاره با عدم رضایت موجر غصب می باشد، آیا این صحیح است؟
- اگر شخصی جنسی را از کسی غصب و تلف کند. بعد پشیمان شود و بخواهد عوض آن را بدهد، آیا قیمت زمان تلف را بپردازد یا زمان پرداخت؟
- مالک که باید زکات بپردازد، آیا می تواند بدون اذن حاکم شرع جنس مورد تعلق زکات را بفروشد و سپس به مقدار پول زکات از ثمن آن جدا کرده و بپردازد؟
- آیا وارث واقف شرعاً می تواند در وقف تصرف کند یا خیر؟
- آیا تصرف زمینهایی که مالک اصلی آنها معلوم نیست جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] آیا تصرف در مالی که متعلّق زکات واقع شده و هنوز زکاتش پرداخت نشده جایز است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] دو شریک در مالی بالاشاعه مقلّد دو مجتهدند که فتوای آنها در مورد خمس و زکات فرق دارد تصرّف آنها چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] وظیفه فرزند در برابر پدر و مادر و یا زن در برابر شوهرش، اگر خمس یا زکات اموال را نپردازند، چیست؟ آیا برای آنان تصرّف در مالی که خمس یا زکات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأکیدات وارد در روایات مبنی بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده کردن روح انسان جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] وظیفه کسی که مالی را غصب کرده چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا انسان حق دارد در خانهای که از مالی تهیه کرده که خمس یا زکات آن را نداده، نماز بخواند؟
- [آیت الله بهجت] آیا تصرف در مال و پول والدین بدون اجازه آنان حکم سرقت و غصب را دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی که غصب شده چنانچه در مدت غصب افزایش قیمت داشته باشد و پس از آن از بین برود وظیفه غاصب چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] درصورتی که چند نفر مالی را غصب کنند، چه کسی ضامن است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر مالی که غصب کرده از بین برود چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر مالی را که غصب کرده طوری تغییر دهد که از اوّلش بهتر شود تکلیف چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آنها زکات قسمت خود را بدهد تصرف او در سهم خودش اشکال ندارد، حتی اگر بداند شریک او زکات مال خود را نداده است.
- کسی که بدهکار است و مالی هم دارد که زکات آن واجب شده اگر بمیرد باید اوّل تمام زکات را از مالی که زکات آن واجب شده بدهند، بعد قرض او را ادا نمایند.
- اگر انسان نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل، نمی تواند در مالی که گرفته تصرف نماید ولی چنانچه در موقع معامله، احکام آن را می دانسته و بعد از معامله شک کند، تصرّف او اشکال ندارد و معامله صحیح است.
- اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری که برای عموم ساخته شده استفاده کنند، حق آنان را غصب نموده، و همچنین است اگر جایی را در مسجد که قبلا دیگری به آن پیشی گرفته است تصرف کند.
- اگر عاریه دهنده طوری شود که شرعاً نتواند در مال خود تصرف کند مثلا دیوانه شود، عاریه کننده باید مالی را که عاریه کرده به ولیّ او بدهد.
- اگر چیزی را اجاره دهد و پیش از آن که تحویل دهد، کسی آن را غصب نماید، مستأجر می تواند اجاره را بهم بزند و چیزی را که به اجاره دهنده داده پس بگیرد، یا اجاره را بهم نزند ولی اجاره مدّتی را که در تصرّف غصب کننده بوده بمیزان معمول از او بگیرد، پس اگر حیوانی را یک ماه به هزار تومان اجاره نماید و کسی آن را ده روز غصب کند و اجاره معمول ده روز آن هزار و پانصد تومان باشد می تواند هزار و پانصد تومان را از غصب کننده بگیرد.
- مالی را که نزد کسی (رهن) یا (وثیقه) گذاشته اند، اگر دیگری غصب کند صاحب مال و طلبکار می توانند چیزی را که غصب کرده از او مطالبه نمایند و چنانچه آن چیز را از او بگیرند، باز هم رهن است، و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن را بگیرند، آن عوض هم مثل خود آن چیز رهن می باشد.
- چیزی را که انسان بابت زکات به فقیر می دهد لازم نیست به او بگوید که زکات است، بلکه اگر فقیر خجالت بکشد، مستحب است مال را به قصد زکات به او داده ولی زکات بودنش را اظهار ننماید.
- اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن، مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه ندهد معامله باطل است، و حتی اگر برای غاصب هم اجازه نماید، معامله اشکال دارد.
- انسان مالی را می تواند گرو بگذارد که شرعاً بتواند در آن تصرف کند. و اگر مال کس دیگر را گرو بگذارد، در صورتی صحیح است که صاحب مال بگوید به گرو گذاشتن راضی هستم، مانند اسنادی که در زمان ما برای استیفاء حق صاحب حق وثیقه گذاشته می شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] مالی را که از انسان غصب کرده اند و نمی تواند در آن تصرف کند زکات ندارد. و نیز اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات آن واجب می شود، در دست غصب کننده باشد، موقعی که به صاحبش برگشت احتیاط واجب آن است که زکات آن را بپردازد. زکات گندم و جو و خرما و کشمش
- [آیت الله بروجردی] مالی را که از انسان غصب کردهاند و نمیتواند در آن تصرف کند، زکات ندارد، ولی اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات واجب میشود در دست غصب کننده باشد، هر وقت به صاحبش برگشت احتیاط واجب آن است که زکات آن را بدهد.
- [امام خمینی] مالی را که از انسان غصب کرده اند و نمی تواند در آن تصرف کند زکات ندارد و نیز اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات آن واجب می شود، در دست غصب کننده باشد موقعی که به صاحبش برمی گردد زکات ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مالی را که از انسان غصب کرده اند و نمی تواند در آن تصرف کند زکات ندارد ولی اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات آن واجب می شود در دست غصب کننده باشد، هر وقت به صاحبش برگشت، احتیاط واجب آن است که زکات آن را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] مالی را که از انسان غصب کرده اند و نمی تواند در ان تصرف کند زکات ندارد ولی اگر غصب شده زراعت گندم و جو و درخت خرما و انگور باشد و موقع تعلق زکات در دست غاصب باشد هر وقت به صاحبش برگشت بنابر احتیاط واجب زکات ان را بدهد
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مالی را که از انسان غصب کردهاند و نمیتواند در آن تصرف کند، زکات ندارد، ولی اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات آن واجب میشود در دست غصبکننده باشد، هر وقت به صاحبش برگشت، احتیاط واجب آن است که زکات آن را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی را که از انسان غصب کرده اند و نمی تواند در آن تصرف کند زکات ندارد و همچنین هرگاه زراعتی غصب شده و موقعی که زکات آن واجب می شود در دست غاصب باشد، اگر بعداً به مالکش برگردد زکات ندارد.
- [آیت الله بهجت] مالی را که از انسان غصب کردهاند و نمیتواند بههیچوجه در آن تصرف کند زکات ندارد، و نیز اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات آن واجب میشود، در دست غصبکننده باشد، هنگامی که به صاحبش برمیگردد زکات ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر گاو، گوسفند، شتر، طلا یا نقره در بین سال از انسان غصب شود و نتواند در آن تصرّف کند، سال به هم میخورد و از وقتی که بتواند در آن تصرّف کند، دوباره سال شروع میشود و نیز اگر زراعت گندم، جو، خرما و کشمش را از انسان غصب کنند و هنگامی که زکات آن واجب میشود در دست غصب کننده باشد، هنگامی که به صاحب آن برمیگردد، زکات ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] یکی از شرایط وجوب زکات در غیر غلّات آن است که مالک بتواند در آن مال تصرّف کند، بنابراین در مالی که از مالک غصب شده یا به سرقت بردهاند و یا گم شده و مالک مکان آن را نمیداند زکات واجب نیست، ولی این شرط در زکات غلاّت نیست. بنابراین اگر در هنگام تعلّق زکات به غلاّت، مالک نتواند در آن تصرّف کند، زکات به غلاّت وی تعلّق میگیرد و هر موقع که به مال دسترسی پیدا کند، باید زکات را بپردازد.