حاکم شرع
حاكم شرع حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقيم يا با واسطه است، بيشترين كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.
اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میت را انجام دهد، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می‌کند.
عنوان مسئله:
اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میت را انجام دهد، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می‌کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زیدی وصیت نامه تنظیم و امضا می‌کند و برادر خود را وصی خود قرار میدهد که مطابق موازین شرع مقدّس اسلام ثُلث کل ما تَرَک خود را برای مصارف امور خیریه قرار میدهد که وصی بر طبق وصیت نامه رفتار نماید، چندی پس از تنظیم وصیت نامه موصی فوت می‌کند، از طرف ورّاث موصی ثُلث ما تَرَک مجزّا و به تصرّف وصی داده نمیشود که وصی عمل به وصایت نماید و بدین منوال از زمان فوت موصی تا این هنگام قریب شش سال گذشته است و در عرض این مدّت ثُلث که در تصرّف ورّاث موصی بوده میباشد، منافعی حاصل کرده که ورثه جمع آوری و ضبط کردهاند. در حال حاضر، یا بعد از این در صورتی که از طرف ورثه ثُلث مورد وصایت از ما تَرَک موصی مجزّا و به تصرّف وصی داده شود، آیا منافع مدّتِ شش سال یا بیشتر که از ثُلث عاید شده و در تصرّف ورثه میباشد متَعَلُّق به ثُلث خواهد بود که ورثه آن منافع را به اضافه ثُلث به وصی تسلیم و تحویل نمایند یا خیر؟
- شرکتیست به اسم شرکت تعاون کشاورزی، این شرکت در حالی که کشاورز و زارع زیاد باشد برای کمک به آن تأسیس میشود به این ترتیب: شرکت دارای سهامیست هر کس از کشاورزان در حدود استطاعت خود با میل خود هر چند سهمی که میخواهد خریداری می‌کند، بعداً بانک کشاورزی چند برابر وجه جمع آوری شده به این شرکت کمک می‌کند، در حقیقت سرمایه این شرکت پول ملّت کشاورزان و کمکیست که بانک کشاورزی کرده. بعد از تأسیس هر یک از شرکا - که کشاورز هستند - میتوانند نسبت به سهامی که دارند از این شرکت برای مصرفِ زراعت و کمک به امور کشاورزی وام بگیرند، شرکت در موقع پرداخت وام بهره مختصری از وام گیرنده میگیرد. اکنون، با این شرط که موقع وام دادن به وام گیرندگان تذکّر داده شود که این بهره مختصر را به عنوان حق الزحمه و سایر مخارج این شرکت بپردازد و به عنوان ربح ندهد، وارد شدن در کارهای این شرکت از قبیل: مدیریّت حسابداری نویسندگی چه صورت دارد؟
- چون اغلب سالها به سبب تفاوت افق در موقع رؤیت هلال ذیحجّه در حجاز اختلافاتی پیش میآید و ایجاد مشکلاتی مینماید، دولت عربی سعودی هم در غیر از روزی که طبق حکم حاکم شرع خودشان برای وقوف عرفات معیّن شده به هیچ وجه اجازه وقوف در عرفات را نمیدهد و اصرار عدّهای از حُجّاج ایرانی در وقوفِ روز نهم ذیحجّه به حساب خودشان - که یک روز بعد از روز معیّن در کشور عربی سعودی میباشد - در عرفات موجب توهین آنها میشود حتّی ممکن است خطر جانی برای آنها داشته باشد، از مقام حضرت آیت اللَّه العظمی استفتاء میشود که حکم شرع در این صورت چیست؟ متمنّیست تکلیف حُجّاج را در این باره معیّن فرمایید؟
- پدرم مرا وصی نموده و به نیابت حج وصیّت نموده و مبلغی برای نیابت حج معیّن نموده، بنده وجه معیّن را از وارث گرفته و خودم را اجیر نمودم و از تبریز به قصد نیابت حج پدرم رفتم در میقاتگاه دیدم که ازمیقاتگاه تا مراجعت به تبریز، خودم استطاعت دارم، از آن جا یک نفر اجیر گرفتم که نیابتاً از طرف پدرم حج نماید و خودم برای خود حج نمودم، آیا این هر دو حج صحیح هستند یا نه؟ و دیگر اینکه: وجهی که پدرم برای نیابت حج معیّن نموده بود، قدری خودم از تبریز تا میقاتگاه خرج نمودم و قدری هم به نایب دادم و قدری هم زیاد آمده، آیا آن زیاده مال بنده است، یا باید به ورثه بدهم و یا این که در بر و احسان برای پدرم مصرف نمایم؟
- مرحوم آقا سیّد احمد طباطبایی اصفهانی ساکن شهر رنگون که در حدود چهل سال قبل در همان شهر مرحوم شده وصیّتی نموده و در ضمن وصیّت خانه معیّنی را ثُلث خود قرارداده که اصل خانه بماند و نصف منافع و مال الاجاره آن را در بانک رنگون بگذارند و به تدریج در همان شهر رنگون املاک بخرند برای ثلث و نصف دیگر را به مصارف معیّنه در اصفهان برسانند از قبیل: روضه خوانی و اِعانت سادات فقیر طباطباییِ ارحام او و غیره که در وصیّت نامه مذکور است و این خانه معیّن هم زیادتر از ثلث اصل ترکه نیست، وارث منحصر آن مرحوم یک خواهر بوده است در اصفهان که تمام حقوق خود را مصالحه نموده به پسر بزرگ خود مرحوم حاج سیّد ابوالحسن طباطبایی اصفهانی به مبلغ سی هزار روپیه، بعداً مرحوم حاج سیّد ابوالحسن در ادارات مربوطه رنگون اثبات انحصار وراثت و مصالحه مرقومه را نموده و تمام اموال را تصرّف مینماید بدون این که اظهار وصیّت نامه را بنماید. و پس از تصرّف، خانه ثلث را فروخته است به مبلغ سی و هفت هزار روپیه و قبل از موت وصیّتی نموده و حقیر و دو نفر دیگر را وصی قرار داده است که یکی مرحوم حاج میرزا محمّد رنگونی کابلی داماد مرحوم حاجی نوری قدس سره و دیگری آقای آقا میرزا محمود اصفهانی که فعلاً در رنگون میباشند و در ضمن عبارت وصیّت نامه نوشته: خانه نمره فلان، خانهایست که ملک خود مرحوم حاج سیّد ابوالحسن بوده و از ترکه مرحوم آقای سیّد احمد نیست، ثُلث خودم و مرحوم خالویم مرحوم آقا سیّد احمد و مرحوم والدهام میباشد و قبل از موت همین خانه را نیز فروخته است. آیا فعلاً تکلیف ما که وصی هستیم راجع به خانه ثُلث مرحوم آقا سیّد احمد که مرحوم حاج سیّد ابوالحسن فروخته است چیست؟ استرداد اصل خانه هم ممکن نیست، آیا باید معادل قیمتی که فروخته است از ترکه او برای ثُلث بر داریم یا مکلّف نیستیم؟ و در صورتی که مکلّف باشیم، آیا باید خانه یا ملک دیگر خرید که اصل آن بماند و منافع آن به همان مصارف برسد، یا میتوان معادل قیمت را به مصارف معیّنه در وصیّت نامه رساند که از جمله سادات فقیر طباطبایی هستند؟ و بر فرض لزوم خرید خانه یا ملک دیگر، آیا لازم است که در رنگون خریده شود چون که خانه اصلی در رنگون بوده و نصف منافع را نیز تصریح کرده است که در رنگون خانه یا ملک دیگر بخرند، یا ممکن است در اصفهان خانه دیگر برای ثُلث خرید؟ نظر به این که مصارف منافع در اصفهان معیّن شده است، با در نظر گرفتن این که استفاده از ملک رنگون برای اشخاصی که در اصفهان باشند بیاشکال نیست شاید هم با پیش آمدهای اوضاع کنونی غیر مقدور و متعذّر شود. و آیا ورثه مرحوم حاج سیّد ابوالحسن حق ممانعت دارند یا نه؟ شخصی را که مرحوم حاج سیّد احمد وصی خود قرار داده بوده است نیز مرحوم شده است همان وقت هم چون اصفهان بوده نتوانسته است مداخله در امر وصیّت نماید، متمنّیست آن چه فعلاً وظیفه حقیر و وصی دیگر است تفصیلاً معیّن و مرقوم فرمایید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی پسر دوم خود را وصی و پسر اول را که بزرگتر است ناظر در امر وصایت کرده است. چنانچه وصی برای انجام کارهای میت، از قبیل نماز و غیره تعلل و مسامحه کند، تکلیف ناظر چیست؟ آیا می تواند بدون اجازه وصی اقدام در کارهای میت کند، یا آنکه خود وصی باید انجام دهد؟ یا آنکه باید با اجازه حاکم شرع عمل کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا وصی میتواند دیگری را برای انجام کارهای میّت معیّن کند؟
- [آیت الله خوئی] کسی که وصی میت شده چون نمیتواند به وصیت عمل کند خودش را بعد از آن میت، ملزم به وصیت و تعیین وصی میداند آیا باید به حاکم شرع مراجعه کند یا خودش میتواند هر که را صلاح بداند وصی قرار دهد؟
- [آیت الله سبحانی] تصرفات وصی منصوب از جانب حاکم شرع در چه مواردی صحیح می باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شخصی وصیّت کرد و شخصی را بعنوان وصیّ معیّن نمود که کارهای میّت تحت نظر او انجام گردد ولی ورثه و یا ناظر بدون اجازه وصیّ اقدام به انجام وصیّت کنند آیا اقدام بدون رضایت وصیّ جایز است و آیا ضمان دارد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی چند وصی برای خود معیّن کند به طوری که اجازه داده است هر کدام به تنهایی به وصیّت او عمل کنند وظیفه چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] در مواردی که حاکم شرع زوج را ملزم به طلاق دادن زوجهاش می‌کند و در صورت امتناع، حاکم شرع خود زن را مطلقه می‌کند در موارد زیر چه نوع طلاقی است و مهریه و حق نفقه ثابت است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا حاکم شرع میتواند دختری که پدر و جدّ او معلوم نیست و دختری که به سنّ بلوغ نرسیده را تزویج کند؟ اگر نتواند نماینده حاکم شرع صیغه عقد را بخواند آیا باطل است یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر میّت تعیین وصی نموده، اما وصیّت به ثلث ننموده باشد، آیا لازم است ثلث او را در کارهای خیر مصرف کنند؟
- [آیت الله بهجت] اگر میّت تعیین وصیّ نموده، امّا وصیّت به ثلث ننموده باشد، آیا لازم است ثلث او را در کارهای خیر مصرف کنند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی دو نفر را وصی کند، چنانچه یکی از آن دو بمیرد، یا دیوانه، یا کافر شود حاکم شرع یک نفر دیگر را به جای او معین می‌کند و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه، یا کافر شوند حاکم شرع دو نفر دیگر را معین می‌کند، ولی اگر یک نفر بتواند وصیت را عملی کند، معین کردن دو نفر لازم نیست.
- هر کدام از کارهای وضو را که میتواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن کمک بگیرد.
- اگر کسی که وصیت کرده بمیرد، وصی نمیتواند دیگری را برای انجام کارهای میت معین کند و خود از کار کناره نماید، ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده که خود وصی آن کار را انجام دهد، بلکه مقصودش فقط انجام کار بوده، میتواند دیگری را از طرف خود وکیل نماید.
- اگر کسی چند وصی برای خود معین کند، چنانچه اجازه داده باشد که هر کدام به تنهایی به وصیت عمل کنند، لازم نیست در انجام وصیت از یکدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد که هر دو با هم به وصیت عمل کنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یکدیگر به وصیت عمل نمایند و اگر حاضر نشوند که با یکدیگر به وصیت عمل کنند، حاکم شرع آنها را مجبور می‌کند و اگر اطاعت نکنند، به جای آنان دیگران را معین مینماید.
- هر گاه انسان کسی را وصی کند و بگوید که اگر آن کس بمیرد فلانی وصی باشد، بعد از آن که وصی اوّل مُرد وصی دوم باید کارهای میت را انجام دهد.
- اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معین شده نرساند، حاکم شرع میتواند به جای او متولّی امینی معین نماید.
- اگر کسی بگوید:من وصی یا ولی میتم، یا ولی میت به من اجازه داده که غسل و کفن و دفن میت را انجام دهم، چنانچه به حرف او اطمینان دارند و دیگری هم نمیگوید من ولی یا وصی میتم، یا ولی میت به من اجازه داده است، انجام کارهای میت با اوست و اگر به حرف او اطمینان ندارند، یا دیگری میگوید من ولی یا وصی میتم، یا ولی میت به من اجازه داده است، در صورتی که دو نفر عادل به گفتهی اولی شهادت دهند، باید حرف او را قبول کرد.
- تصرف در ملک میتی که به مردم بدهکار است، حرام و نماز در آن باطل است، ولی اگر ضامن شوند که قرضهای او را بپردازند، یا این که طلبه کارها و وصی میت یا طلبه کارها و حاکم شرع اجازه بدهند، تصرف و نماز در ملک او مانعی ندارد.
- شریکی که با سرمایهی شرکت معامله می‌کند، اگر بگوید:سرمایه تلف شده و پیش حاکم شرع قسم بخورد، باید حرف او را قبول کرد.
- اگر امانتدار نشانههای مرگ را در خود ببیند، چنانچه ممکن است باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی ندارد، در صورتی که وارث او امین است و از امانت او اطلاع دارد، لازم نیست وصیت کند و گرنه باید وصیت کند و شاهد بگیرد و به وصی و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصیات مال و محل آن را بگوید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر وصیّ نتواند به تنهایی مسؤولیّت کارهای میّت را عهده‌دار شود، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معیّن می‌کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میّت را انجام دهد، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معیّن می‌کند.
- [آیت الله خوئی] اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میت را انجام دهد حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می‌کند.
- [آیت الله بهجت] اگر وصی نتواند بهتنهایی کارهای میت را انجام دهد، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می‌کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر وصی نتواند به تنهایی یا به کمک گرفتن از دیگری کارهای میت را انجام دهد حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگررا معین می کند
- [آیت الله نوری همدانی] اگر وصیّ نتواند به تنهائی کارهای میّت را انجام دهد ، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معیّن می کند .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر وصی نتواند به تنهائی کارهای میت را انجام دهد؛ حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میت را انجام دهد، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می کند.
- [امام خمینی] اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میت را انجام دهد حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می‌کند.
- [آیت الله سبحانی] اگر وصی نتواند به تنهائی کارهای میت را انجام دهد، چنانچه ممکن است برای کمک خود وکیل گیرد و در غیر این صورت حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین می کند.