تصرف
به هر کار ارادی در یک مال که داراى اثر شرعى است تصرف در آن مال گفته میشود.
کسی که خمس به مال او تعلق گرفت و سال بر او گذشت تا خمس او را نداده است و قصد دادن خمس را ندارد نمی‌تواند در آن مال تصرف کند، بلکه بنابر احتیاط واجب اگر قصد دادن خمس را هم داشته باشد نیز چنین است.
عنوان مسئله:
کسی که خمس به مال او تعلق گرفت و سال بر او گذشت تا خمس او را نداده است و قصد دادن خمس را ندارد نمی‌تواند در آن مال تصرف کند، بلکه بنابر احتیاط واجب اگر قصد دادن خمس را هم داشته باشد نیز چنین است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی که برای اموال خودش سال تعیین ننموده و اموالی در نزد او است که خمس آنان را نداده، و میخواهد به سفر حج برود، آیا بر او واجب است که آنچه از خمس به ذمهاش تعلق گرفته را بررسی کرده و جستجو نماید و تمام اموالش را از خمس خالی کند، یا اینکه اگر خمس اموالی را که در حج صرف مینماید بدهد کافی است؟
- زیدی در آخر سال جهت پرداخت خمس به موجودی خود رسیدگی نموده و چون در مقابل چیزهایی که در منزل مثلاً دارد به همان مقدار یا بیشتر بدهی به اشخاص داشته، بنابر این خمس نداده در صورتی که همان اشیاء لباس نپوشیده و غیره تا آخر سال آینده به همان حال و استعمال نشود ولی پس از انقاضی سال دو بدهی به اشخاص نداشته باشد، آیا باید خمس آن لباس و غیره را بدهد یا خیر؟
- کسی که زمینی را از یهودی خریده و میداند که یهودی خمس آن را نداده و نمیدهد و حاکم شرع هم نمی‌تواند از او بگیرد آیا برای شخص خریدار که آن زمین را محل سکونت یا در معرض فروش قرار دهد غیر مخمس حساب میشود، و بر فرض وجوب خمس آیا باید جداگانه پرداخت نماید یا جزو مؤونه سال او است یا آنکه چیزی در این جهت بر ذمه مسلمان نیست؟
- کتابی که یک سال بدون آن که خوانده شود نزد شخصی میماند آیا خمس به او تعلق میگیرد؟
- اگر شخصی سنّی بعضی از کتابهای اهل تسنن را از قبیل کتابهای حدیث یا تاریخ و تفسیر را به ما هدیه دهد و بدون آنکه از آن کتابها قرائت کنیم سال بر آنها گذشت آیا خمس آنها واجب است؟
- شخصی که تاکنون برای خود سال قرار نداده اکنون که میخواهد سال قرار دهد اگر زاید بر لوازم زندگی، پولی دارد که یک سال در یَدِ او نبود خمس این پول را بدهد یا نه؟
- زیدی سال برای خمس نداشته است و از منافع که در اثر گذشت چند سال بدست آورده مبلغ سی و پنج هزار تومان منزل برای سکنی تهیه نموده است، آیا این مبلغ خرید منزل متعلق است یا خیر؟
- زیدی به قصد ازدواج می‌باشد و لوازمات خانه در یک سال نمی‌تواند تهیه نماید، و دو فرش خریداری نموده که فعلاً استفاده نمیکند، تا بقیه لوازمات خانه را گرفته و بعداً ازدواج نماید و خانه هم ندارد، مقتضی است بفرمائید اخراج خمس از این دو فرش که خریداری نموده و بقیه لوازمات از هر قبیل که سال بگذرد واجب است یا نه؟
- مبلغی پول متعلق به افرادی سالها در دست مادر بزرگشان بوده که هر چه مطالبه میکردهاند نداده تا بعد از چند سال از او گرفته و قبل از گذشت سال مصرف مؤونه کردهاند آیا تخمیس این مبلغ لازم است یا نه؟
- این جانب محل کارخانه که احتیاج در معیشت به او داشتم خریداری نمودهام دو ثلث قیمت آن را از مال مخمس و رأس المال و یک ثلث قیمت آن را از ارباحی که سال بر آن نگذشته است پرداختهام، پس از همچو معاملهای دستم تهی شد و مبلغ هفت هزار تومان از بانک جهت سرمایه برداشتم که فعلاً به اقساط، آن وجه را میپردازم مستدعی است بیان فرمائید چنانچه خمس یک ثلث قیمت محل را پرداختم کفایت میکند یا باید قیمت فعلی محل تخمیس شود و این به مبلغ هفت هزار تومان خمس تعلق میگیرد و یا مورد تعلق خمس نخواهد بود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا پرداخت خمس لباس احرام، که معلوم نیست از پول خمس نداده تهیّه شده، یا از پولی که خمس به آن تعلّق نگرفته (مانند مال الارث) واجب است؟
- [آیت الله مظاهری] آیا پس از گذشت یک سال، به وام دانشجویی خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] خمس مالی را پرداخت کرده. آیا سال بعد هم به آن مال خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا پولی که به عنوان دیه خون گرفته شده با گذشت سال خمس به آن تعلق می گیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا پولی که به عنوان دیه خون گرفته شده با گذشت سال خمس به آن تعلق می گیرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شوهری مهریّه زنش را میدهد، در حالی که اصلاحساب سال ندارد و یقین دارد، به مال او خمس تعلّق گرفته است، خمس این مال بر عهده کیست؟
- [آیت الله خامنه ای] خانه ای را با پرداخت مبلغی به عنوان رهن اجاره کرده ام، آیا پس از گذشت یک سال به آن مبلغ خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] مبلغی بعنوان رهن پرداخت میشود که مورد نیاز هم می‌باشد، مثلاخانهای رهن کرده، آیا با گذشت سال، خمس به آن تعلّق میگیرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] زنی که خمس جهیزیّهاش را نداده آیا شوهرش میتواند در آن تصرّف کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] پولی که خمس آن داده شده است با این پول اگر کسی گندم یا زمین بخرد باز هم بر این گندم و زمین خمس تعلّق میگیرد با گذشت سال یا نه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مالی به ارث به او برسد، و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده، بنابر احتیاط واجب خمس آن را بدهد. ولی اگر در خود مال خمس نباشد و وارث بداند کسی که مال از او به ارث رسیده، خمس بدهکار است. باید خمس را از مال او بدهد.
- کسی که خمس بدهکار است، نمی‌تواند آن را به ذمه بگیرد، یعنی خود را بدهکار اهل خمس بداند و در تمام مال تصرف کند، و چنانچه تصرف کند و آن مال تلف شود، باید خمس آن را بدهد.
- مصارفی که انسان پیش از تعلق زکات نموده بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند از حاصل کسر نموده و فقط زکات بقیه را بدهد.
- کسی که مالی از دیگری بدست آورد و شک کند خمس آن را داده یا نه، میتواند در آن مال تصرف نماید بلکه اگر یقین هم داشته باشد که خمس آن را نداده میتواند در آن تصرف نماید.
- کسی که با دیگری شریک است، اگر خمس منافع خود را بدهد و شریک او ندهد و در سال بعد از مالی که خمسش را نداده برای سرمایه شرکت بگذارد، آن کس میتواند در آن مال تصرف کند.
- اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست گنجی پیدا کند، مال خود اوست و باید خمس آن را بدهد. لکن درصورتی که آن گنج غیر از طلا و نقره باشد وجوب خمس در آن بنابر احتیاط است.
- کسی که نمی‌تواند امانت را نگهداری نماید، درصورتی که امانتگذار ملتفت حال او نباشد بنابر احتیاط واجب باید قبول نکند.
- دیوانه و مفلس یعنی کسی که از جهت مطالبة طلبکاران از طرف حاکم شرع از تصرف در مال خود ممنوع است، و سفیه یعنی کسی که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند نمی‌تواند در مال خود تصرف نماید.
- اگر مخارج سید یا سیدهای که زن انسان نیست بر انسان واجب باشد، بنابر احتیاط واجب، نمی‌تواند خوراک و پوشاک و سایر نفقات واجبة او را از خمس بدهد ولی اگر مقداری خمس به او بدهد که به مصرف دیگری (غیر از نفقات واجبه) برساند، مانعی ندارد.
- احتیاط واجب آن است که بیشتر از مخارج یک سال به یک سید فقیر خمس ندهند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که خمس به مال او تعلق گرفت و سال بر او گذشت؛ تا خمس او را نداده است و قصد دادن خمس را ندارد نمی تواند در آن مال تصرف کند؛ بلکه بنا بر احتیاط واجب اگر قصد دادن خمس را هم داشته باشد نیز چنین است.
- [آیت الله بهجت] بعد از گذشت سال تا خمس مال خود را ندهد نمی‌تواند در آن مال تصرف کند، اگرچه قصد دادن خمس را داشته باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که خمس به مال او تعلق گرفت و سال بر او گذشت تا خمس ان را نداده است نمی تواند در ان مال تصرف کند اگر چه قصد دادن خمس را داشته باشد مگر با اذن حاکم شرع و اما تصرفات اعتباریه در حصه خود مانند فروختن و صلح کردن ان مانعی ندارد
- [آیت الله اردبیلی] اگر برای حجّ واجب ناچار باشد از چند سال قبل ثبت نام کند و هزینه را بدهد، خُمس به آن تعلق نمیگیرد؛ ولی چنانچه ثبتنام برای حجّ، فقط به معنی حقّ اولویّت باشد و پول در ملکیّت او باقی بماند، پس از گذشت سال، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را با پول خمس نداده خرید ولی معامله به نحو کلی فی الذمه بود همانگونه که غالب معاملات است تصرّف در آن حلال است ، و بدهکار خمس پولی است که پرداخته ، ولی اگر با عین پولی که خمس آن را نداده ملکی بخرد ، تصرّف او در آن ملک بدون اجازه حاکم شرعی حرام ، و نماز در آن بنابر احتیاط واجب باطل است .
- [آیت الله سبحانی] اگر خمس مال را نداده در صورتی می تواند در آن مال تصرف کند که موجب اتلاف حقوق صاحبان خمس نشود و در غیر این صورت تصرف در آن حرام است و در هر حال باید خمس مال را بپردازد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که مالی از دیگری به دست اورد و یقین دارد که خمسش را نداده نمی تواند در ان مال تصرف کند مگر این که ان دیگری معتقد به خمس نباشد و همچنین است بنابر احتیاط واجب اگر شک داشته باشد که خمس ان را داده یا نه
- [آیت الله بهجت] بعد از آنکه انسان یازده ماه مالک گاو، گوسفند، شتر، طلا و نقره باشد با دیده شدن هلال ماه دوازدهم، بنابر اظهر زکات بر او واجب میشود، ولی بنابر اظهر ماه دوازدهم را نباید از سال دوم حساب کند، و از اول ماه دوازدهم نمی‌تواند طوری در مال تصرف کند که مال از بین برود، و اگر چنین تصرف کند ضامن است.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که با دیگری شریک است اگر خمس منافع خود را بدهد و شریک او ندهد و در سال بعد از مالی که خمسش را نداده برای سرمایه شرکت بگذارد هیچکدام نمی توانند در ان مال تصرف کنند مگر در صورتی که شریکی که خمس نداده معتقد به خمس نباشد که در این صورت شریک دیگر می تواند تصرف کند
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که ربح دارد در آخر سال نمی‌تواند در آن مال تصرّف کند اگر قصد دادن خمس آن را نداشته باشد مگر بأذن حاکم شرع.