اجتناب
اجتناب: به معنای دورى گزیدن است.اجتناب از عناوین کلّى است که در همه ی فقه، کاربرد دارد و در این جا، به اجمال، به مباحث آن اشاره مى‌شود.
بچه ممیزی که خوب و بد را می‌فهمد، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم، بنابر احتیاط دوباره باید آن را آب کشید و اگر بگوید چیزی که در دست اوست نجس است، احتیاط آن است که از آن اجتناب کنند.
عنوان مسئله:
بچه ممیزی که خوب و بد را می‌فهمد، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم، بنابر احتیاط دوباره باید آن را آب کشید و اگر بگوید چیزی که در دست اوست نجس است، احتیاط آن است که از آن اجتناب کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر قبل از مسح کردن در وضو، کف دست نجس شود، آیا میتوان دست را آب کشید و خشک کرد و سپس با گرفتن رطوبت از اعضای دیگر، مسح را انجام داد یا بعد از رفع نجاست باید دوباره وضو گرفت؟
- اگر عضوی از وضو را که سالم و نجس است، نتوان آب کشید، وظیفه ما در این حال، تیمّم است یا وضوی جبیرهای؟
- اگر موقعی که میّت را در قبر قرار دادهایم، کفن به واسطه نجاست خارجی یا خود میّت نجس شود، آیا باز هم ازاله نجاست لازم است یا خیر؟ اگر امکان ازاله نجاست از کفن یا تعویض کفن نبود، چه باید کرد؟ در صورتی که بتوان ازاله نجاست از کفن نمود، آیا باید قسمت نجس شده بدن میّت را هم آب کشید؟
- شخص کافر یا فاسقی خبر از نجاست یا پاکی چیزی میدهد که در دست اوست و شخص مسلمان و عادلی بر خلاف او خبر میدهد، ما با آن چیز باید معامله پاکی کنیم یا نجاست؟
- مقدار زیادی بادام را در آب کمتر از کُر خیس میکنیم تا آب به داخل آن نفوذ کند. سپس دست نجس ما با آب برخورد میکند و آب نجس می‌شود؛ ولی بلافاصله آب را خالی میکنیم. در این صورت فقط ظاهر بادامها نجس است یا باطن آنها هم نجس شده است و چگونه پاک می‌شود؟
- طبق مسأله 194 توضیح المسائل، اگر آب انگور، خود به خود جوش بیاید، خوردن آن حرام و احتیاط واجب، اجتناب از آن است. آیا این حرمت و وجوب اجتناب، در صورتی که آب انگور جوش آمده، مست کننده هم نباشد، ثابت است؟
- من با آب لولهکشی تطهیر میکنم. وقتی مخرج مدفوع را میشویم قسمتی از آن رنگ نجاست میگیرد و قسمتی نمیگیرد. آبی که به من ترشح میکند نمیدانم رنگ گرفته یا نه. آیا باید از آن اجتناب کنم؟
- مدتی قبل استفتایی درباره فضله لاک پشت پرسیدم و جواب فرمودید: (چون لاک پشت دم سائله ندارد، فضلهاش نجس نیست؛ ولی احتیاط، در اجتناب کردن است). اکنون بفرمایید که آیا این احتیاط، از باب شبهه موضوعیه است (که اگر علمای طبیعی لاکپشت را دارای دَم سائله بدانند، فضلهاش نجس می‌شود) یا شبهه حکمیه است؟
- اگر با مخلوط کردن الکل سفید با آب، مایع مست کننده به دست آید، با این فرض، آیا الکل سفید، پاک است یا نجس؟
- اگر دست را کاملاً خیس کنیم و بر چیز نجسی که فشردن لازم ندارد (مثل بدن خودمان)، بکشیم، به طوری که کمی آب هم جاری شود، چیز نجس پاک می‌شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] آیا مُهری که نجس شده است را می شود آب کشید و با آن نماز خواند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چیز نجسی به گونه ای باشد که به علل گوناگون آب کشیدن آن مشکل باشد آیا برای پاک کردن آن می توان سه بار با دست و یا شیء خیس، روی آن چیز نجس کشید؟
- [آیت الله بهجت] در صورتی که روی پا نجس باشد و نشود آن را آب کشید، وظیفه ما برای مسح چیست؟
- [سایر] اگر جایی مثل میز، کمد، کامپیوتر و ... نجس شود در حالی که نمی توان آن را با آب لوله کشی آب کشید چگونه می توان آن را با آب قلیل آب کشید؟ با توجه به اینکه جمع آوری غساله آن بسیار مشکل و بعضا غیر ممکن است؟ آیا آب حتما باید روی محل ریخته شود یا با پارچه و امثال آن هم می توان محل را آب کشید؟
- [سایر] آیا در وضو، ملاک شستن، تنها آب ریختن است، یا باید علاوه بر آن، بر روی اعضای وضو نیز دست کشید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر دست انسان تا آرنج نجس باشد و برای خوردن غذا دستش را با آب قلیل تا مچ آب بکشد، آیا تا مچ دست پاک می شود یا بخاطر اتصال به بالای دست که نجس است قابل پاک شدن نیست؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی در مسح سر غالباً با توجه و یا بی توجه انگشتان خود را تا پیشانی می کشید و نتیجتاً آب دست مقداری با آب صورت قاطی می شود بنظر حضرت عالی چطور است؟
- [سایر] اگر آب کر روی دست نجس ریخته شود و ترشح کند آن ترشح چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بروجردی] در حال وضو هرگاه در وقت مسح سر، کف دست به صورت خورد و از آب صورت به کف دست یعنی سر انگشتان رسید، آیا برای مسح ضرر دارد یا خیر؟ و هرگاه خواست از باب احتیاط مسح را مکرّر نماید، آیا تمام مکرّرات یک مسح محسوب است، یا این که مسح اوّل را که کشید رطوبت را از ممسوح باید پاک نماید و دو مرتبه برای احتیاط مسح نماید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر تمام لباس یا پارچه ای نجس شده باشد; آیا می شود قسمتی از آنرا آب کشید، به صورتی که نیمی از آن پاک و نیمی دیگر نجس باقی بماند; و آیا در این مورد فرقی بین تطهیر با آب قلیل یا کر و جاری وجود دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- امام جماعت باید عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل و حلالزاده و بنابر احتیاط بالغ باشد و نماز را به نحو صحیح بخواند و نیز اگر مأموم مرد باشد، امام او نیز باید مرد باشد و احتیاط واجب آن است که امام زنان نیز مرد باشد و اقتدا کردن بچّه ممّیز که خوب و بد را می‌فهمد به بچّه ممّیز دیگر بنابر احتیاط صحیح نیست.
- اگر چیزی با ادرار بچّه شیرخواری که غذاخور نشده نجس شود، چنانچه یک مرتبه به گونهای روی آن آب بریزند که به تمام جاهای نجس آن برسد، پاک می‌شود، ولی احتیاط مستحب آن است که یک مرتبه دیگر نیز آب روی آن بریزند، و در لباس و فرش و مانند آنها، چنانچه با آب قلیل آب کشیده شوند، بنابر احتیاط فشار دادن لازم است.
- اگر حصیر یا فرش مسجد نجس شود، بنابر احتیاط واجب باید آن را آب بکشند و بنابر احتیاط واجب نباید محل نجس آن را ببرند.
- منی حیوان حرام گوشتی که خون جهنده دارد، نجس است و بنابر احتیاط باید از منی حیوان حلال گوشتی که خون جهنده دارد نیز اجتناب کرد.
- فروختن و عاریه دادن چیز نجسی که می‌شود آن را آب کشید اگرچه نجس بودن آن را به خریدار یا عاریه گیرنده نگویند، اشکال ندارد، ولی چنانچه انسان بداند که عاریه گیرنده یا خریدار، آن را در خوردن و آشامیدن استعمال میکند، بنابر احتیاط باید نجس بودن آن را به او بگوید.
- شرابی که از انگور نجس درست میکنند، بنابر احتیاط با سرکه شدن پاک نمیشود، بلکه اگر نجاستی نیز از خارج به شراب برسد، احتیاط واجب آن است که بعد از سرکه شدن نیز از آن اجتناب نمایند.
- اگر آب حوض نجس باشد و باران بر آن ببارد، بنابر احتیاط به شرطی پاک می‌شود که آب حوض با آب باران مخلوط شود.
- اگر چیزی مانند انگشتان دست، دندان مصنوعی، موادی که دندان را با آن پر میکنند، باقی مانده غذا و یا هر جسم خارجی دیگر، در باطن بدن (مانند داخل دهان یا بینی) با نجاست تماس پیدا کند، چنانچه برخورد با نجاست در قسمتهایی از باطن باشد که معمولاً دیده می‌شود، بنابر احتیاط واجب باید آن را آب کشید و چنانچه در قسمتهایی باشد که معمولاً دیده نمیشود مانند انتهای دهان در صورتی که عین نجاست در آن جسم خارجی نباشد، آب کشیدن آن لازم نیست.
- فضله پرندگان حرام گوشت نجس نیست گرچه احتیاط آن است که از آن اجتناب شود.
- در صورتی که زخم، دمل یا شکستگی در صورت و دستها بوده و روی آن باز باشد و آب ریختن روی آن ضرر داشته باشد، باید اطراف آن را بشوید و چنانچه کشیدن دست تر بر آن ضرر نداشته باشد و محل هم نجس نباشد، باید دست تر بر آن بکشد و اگر این مقدار نیز ضرر داشته یا زخم نجس باشد و نتوان آن را آب کشید، باید اطراف زخم را به گونهای که در وضو گفته شد، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب پارچه پاکی روی زخم بگذارد و دست تر روی آن بکشد و تیمّم لازم نیست، ولی اگر گذاشتن پارچه ممکن نباشد، اطراف زخم را به گونهای که در وضو گفته شد از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب، تیمّم نیز بنماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] بچة ممیزی که خوب و بد را می فهمد اگر چه تکلیفش هم نزدیک است ، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم دوباره باید ان را آب کشید ، ولی اگر بگوید چیزی که در دست اوست نجس است ، احتیاط واجب آن است که از آن اجتناب کنند .
- [آیت الله بهجت] بچه ممیّزی که خوب و بد را می فهمد اگر چه زمان تکلیفش هم نزدیک باشد ، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم ، باید دوباره آن را آب کشید مگر اینکه انسان بداند آن را درست آب کشیده است . ولی اگر بگوید چیزی که در اختیار اوست نجس است ، احتیاط واجب آن است که از آن اجتناب کنند .
- [آیت الله مظاهری] بچهای که خوب و بد را می‌فهمد اگر بگوید چیزی را آب کشیدم لازم نیست دوباره آن را آب بکشند و اگر بگوید چیزی که در دست اوست نجس است باید از آن اجتناب کنند.
- [آیت الله سبحانی] بچه ممیّزی که خوب و بد را می فهمد، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم در صورت وثوق، آب کشیدن مجدد لازم نیست و اگر بگوید چیزی که در دست اوست نجس است در صورت وثوق باید از آن اجتناب کنند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بچّه ممیزی که خوب و بد را می فهمد بگوید چیزی که در دست او است نجس است و یا بگوید: آن چیز را آب کشیدم، بعید نیست حرف او معتبر باشد.
- [آیت الله بروجردی] اگر بچّه بگوید چیزی نجس است یا چیزی را آب کشیده، نباید حرف او را قبول کرد، ولی بچهای که تکلیفش نزدیک است، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم حرف او قبول می‌شود و اگر بگوید چیزی نجس است احتیاط مستحب آن است که از آن اجتناب کنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بچه بگوید چیزی نجس است یا چیزی را آب کشیده و از گفته او اطمینان حاصل نشود، نباید حرف او را قبول کرد؛ ولی بچه ممیّز که طهارت و نجاست را می‌فهمد اگر بدانیم چیزی را آب کشیده، میتوان آن را پاک دانست، اگر چه اطمینان نداشته باشیم که درست آب کشیده است و اگر ممیّز چیزی را که در دستش است بگوید نجس است و از قول او اطمینان حاصل نشود، بنا بر احتیاط باید از آن اجتناب کرد.
- [آیت الله علوی گرگانی] نگاه کردن به عورت دیگری حتّی به عورت بچّه ممیّزی که خوب وبد را می‌فهمد، حرام است اگرچه از پشت شیشه یا در آینه یا آب صاف ومانند اینها باشد، ولی زن وشوهر میتوانند به تمام بدن یکدیگر نگاه کنند.
- [آیت الله بهجت] طلاق دادن بچه ممیزی که ده سال او تمام شده بنابر اظهر صحیح است، ولی خلاف احتیاط میباشد و بهتر است او طلاق ندهد.
- [آیت الله سبحانی] فرزندان کافر بسان خود او محکوم به نجاست هستند، مگر فرزند ممیّزی که به اسلام اعتراف کند. و فرزندان مسلمان هرچند تنها پدرش مسلمان باشد پاک هستند ولی اگر تنها مادر، مسلمان باشد احتیاط اجتناب است.