خرید و فروش
بیع، مبادله‌ی مال در برابر مال است. معنای یاد شده، معنای لغوی بیع است و در باب تجارت یا بیع- بنابر اختلاف تعبیر در کلمات فقها- به تفصیل از احکام، اقسام و شرایط آن سخن رفته است.
خرید و فروش خون برای انتفاع حلال جایز است؛ بنابراین خرید و فروش خون برای تزریق به بیمار اشکال ندارد، مگر این که گرفتن خون برای خون دهنده ضرر قابل توجه داشته باشد.
عنوان مسئله:
خرید و فروش خون برای انتفاع حلال جایز است؛ بنابراین خرید و فروش خون برای تزریق به بیمار اشکال ندارد، مگر این که گرفتن خون برای خون دهنده ضرر قابل توجه داشته باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی با مال حلال مخلوط به حرام که وظیفهاش در مورد آن، پرداخت خمس است، قبل از پرداختن خمس، معامله و خرید و فروش کند، حکم وضعی و تکلیفی آن چیست؟
- کارمند دولت هستم برای خرید منزل در بانک مسکن پول پسانداز کردهام که وام بگیرم. خانهای که خریدهام مشمول دریافت وام مسکن نمیشود چون کلنگی و قدیمی است و برای پرداخت چکها دچار مشکل شدهام. آیا میتوانم به جای مقداری از پول، امتیاز وام مسکن را به صاحبخانه بپردازم؟ آیا اصولاً خرید و فروش امتیاز وام مسکن شرعی و حلال است؟
- مغازهای اقدام به فروش وسایل خانه از جمله کولرهای گازی با کیفیت و با قیمتی مناسبتر از بازار میکند و در صورتی که مشتریان وی این کولرها را تبلیغ کرده و برای مغازه مشتری بیاورند 5 در صد از سود فروش را به عنوان پورسانت به آن‌ها میپردازد. آیا خرید کولر از این مغازه جایز است؟ و در صورتی که مشتریان کولرهای مغازه را ترویج دهند و مشتری بیاورند آیا گرفتن پورسانت برای آن‌ها جایز میباشد؟
- مغازهای اقدام به فروش وسایل خانه از جمله کولرهای گازی با کیفیت و با قیمتی مناسبتر از بازار میکند و در صورتی که مشتریان وی این کولرها را تبلیغ کرده و برای مغازه مشتری بیاورند 5 در صد از سود فروش را به عنوان پورسانت به آن‌ها میپردازد. آیا خرید کولر از این مغازه جایز است؟ و در صورتی که مشتریان کولرهای مغازه را ترویج کنند و مشتری بیاورند آیا گرفتن پورسانت برای آن‌ها جایز میباشد؟
- مغازهای اقدام به فروش وسایل خانه از جمله کولرهای گازی با کیفیت و با قیمتی مناسبتر از بازار میکند و در صورتی که مشتریان وی این کولرها را تبلیغ کرده و برای مغازه مشتری بیاورند 5 در صد از سود فروش را به عنوان پورسانت به آن‌ها میپردازد. آیا خرید کولر از این مغازه جایز است؟ و در صورتی که مشتریان کولرهای مغازه را ترویج کنند و مشتری بیاورند آیا گرفتن پورسانت برای آن‌ها جایز میباشد؟
- مغازهای اقدام به فروش وسایل خانه از جمله کولرهای گازی با کیفیت و با قیمتی مناسبتر از بازار میکند و در صورتی که مشتریان وی این کولرها را تبلیغ کرده و برای مغازه مشتری بیاورند 5 در صد از سود فروش را به عنوان پورسانت به آن‌ها میپردازد. آیا خرید کولر از این مغازه جایز است؟ و در صورتی که مشتریان کولرهای مغازه را ترویج کنند و مشتری بیاورند آیا گرفتن پورسانت برای آن‌ها جایز میباشد؟
- اگر پولی را به شخصی بدهیم که با آن پول خرید و فروش انجام دهد و ماهانه مبلغی دریافت کنم ولی شرط نشود این مبلغ چقدر باشد یک ماه زیاد یک ماه کم و یک ماه دریافت نشود، آیا این پول حلال است؟
- بنده مأمور خرید شرکتی هستم. یکی از فروشندگانی که مدتی است از او خرید یکی از ملزومات شرکت را انجام می-دهیم، پیشنهاد شراکت در کارش را به بنده داده است. با توجه به اینکه این شراکت تفاوتی در قیمت فروش گذشته نخواهد داشت (حتی موجب تخفیف بیشتر در بهای محصولات خواهد شد) و دریافت سود شراکت به نسبت کارکرد و میزان سود تعیین می شود (چون محصولات به شرکت های دیگر نیز فروخته می شود) این عمل چه حکمی دارد؟
- دو باب آپارتمان دارم که با توجه به شئونات کاری و تحصیلی خود، هیچ کدام را مناسب سکونت خود نمیبینم. اکنون قصد فروش هر دو و خرید یک واحد مناسبتر را دارم؛ ولی با پرداخت خمس، از این اقدام باز میمانم. لطفا مرا راهنمایی نمایید.
- با توجه به این که اینجانب اخیراً برای زندگی به کشور اتریش در اروپای مرکزی آمدهام و با توجه به این که مردم اینجا بطور کلی هیچ گونه توجه و اصولاً اطلاع یا تقیّدی نسبت به نجسی و پاکی ندارند و مسائل مبتلابه در خصوص نجسی و پاکی برای مسلمانان مقیم در این کشور بسیار زیاد میباشد، مایل بودم سه سؤال در این خصوص بپرسم:1 با توجه به بیتوجهی مردم این کشور به پاکی و نجسی، تحویل دادن لباس پاک به خشکشوئیهای عمومی چه حکمی دارد؟ با توجه به این که احتمال مرطوب شدن لباس و تماس آن با لباسهای دیگر وجود دارد، آیا لباسی که تحویل میگیریم پاک است؟2 خرید و فروش و استفاده از اجناس چرمی مانند کفش و لباس در کشورهای اروپایی چه حکمی دارد؟3 نشستن بر روی توالتهای فرنگی در کشورهای غیر مسلمان با توجه به این که مردم اصولاً طهارت نمیگیرند، چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] آیا خرید و فروش خون که برای درمان استفاده می شود جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] با توجه به این که کوپنها امروزه یک کاغذ بیشتر نیستند، آیا خرید و فروش آن‌ها جایز است؟ و اصلاً ماهیت دارند تا خرید و فروش شوند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا تزریق خون برای روزه دار اشکال دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا تزریق خون انسان به انسان دیگر جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خرید و فروش خون چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با تزریق آمپولی به نام (پروستودین) در سه ماهه اول حاملگی، معمولاً جنین پس از یک ساعت سقط می شود، این داروها گاه به شکل شیاف یا ژل نیز عرضه می گردد. آیا خرید و فروش چنین دارویی جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با تزریق آمپولی به نام (پروستودین) در سه ماهه اول حاملگی، معمولاً جنین پس از یک ساعت سقط می شود، این داروها گاه به شکل شیاف یا ژل نیز عرضه می گردد. آیا خرید و فروش چنین دارویی جایز است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا خرید و فروش وام مسکن حلال است ؟
- [سایر] خرید و فروش لوازم آرایشی اشکال دارد؟
- [آیت الله سیستانی] آیا خرید و فروش عروسک جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- خوردن، آشامیدن، تزریق و یا استعمال چیزی که برای جسم یا روح انسان ضرر قابل توجّه دارد، حرام است، ولی اگر در موردی به نظر پزشک متخصّص و مطمئن درمان بیماری منحصر به آن باشد، در حدّ ضرورت اشکال ندارد.
- در چند مورد معامله باطل است: اوّل: خرید و فروش عین نجسی که از آن منفعت حرام برده میشود، مثل مشروبات الکلی؛ ولی خرید و فروش چیزهایی مثل مدفوع جهت کُود کشاورزی و سگ شکاری تعلیم دیده و خون انسان برای تزریق به بیمار که منفعت حلال دارند، اشکال ندارد. دوم: خرید و فروش مال غصبی، مگر آن که صاحب آن، معامله را بپذیرد. سوم: خرید و فروش چیزهایی که مالیّت و ارزش عقلایی ندارند. چهارم: معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار. پنجم: معاملهای که در آن ربا باشد و (غِشّ) در معامله یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگری مخلوط است، در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید مثل شیری که در آن آب ریخته است حرام است. از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم منقول است که فرمود: (از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غِشّ کند (و این فرمایش را سه بار تکرار فرمودند) و هر که با برادر مسلمان خود غشّ کند، خداوند برکت روزی او را میبرد و راه معاش او را میبندد و او را به خودش و اگذار میکند.)(1)
- گوشتها یا مرغهای سر بریدهای که از کشورهای غیر اسلامی وارد میشوند، محکوم به نجاست و حرمت و مردارند، مگر آن که ذبح شرعی آن‌ها ثابت شود؛ ولی گوشتهایی که در بازار مسلمانان به فروش میروند و احتمال داده میشود که به طور شرعی ذبح شده باشند، حلال و خرید و فروش آن‌ها جایز است.
- احتیاط واجب آن است که روزهدار از استعمال آمپول دارویی و آمپولی که به جای غذا به کار میرود، خودداری کند؛ ولی تزریق آمپولی که عضوی را بیحس میکند و آمپولی که مانند برخی واکسنها زیر پوست تزریق میشود، اشکال ندارد؛ بنابر این اگر انسان بیماریی داشته باشد که روزه برای او ضرر نداشته ولی به آمپول دارویی نیاز داشته باشد و ناچار باشد آن را در روز تزریق کند، باید پس از تزریق آمپول، روزه آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط واجب قضای آن را نیز بجا آورد.
- خرید و فروش پولهای غیر همجنس نظیر معامله (ریال) در مقابل (دلار) یا (پوند) و یا غیر آن، اگر به قصد فرار از ربای قرضی نباشد اشکال ندارد.
- اگر چیزی را که میشود استفاده حلال از آن ببرند، به این قصد بفروشند که آن را در حرام مصرف کنند، حرام و باطل بودن آن معامله معلوم نیست، مگر این که عرفا فروش آن را کمک رساندن به انجام عمل حرام بدانند و اگر فروش آن به قصد استفاده حرام نباشد، جایز است؛ بنابر این خرید و فروش چیزهایی مانند تلویزیون، ویدئو و دستگاه گیرنده ماهواره که زمینه کاربرد حرام نیز دارند، اگر به قصد استفاده حرام نباشد، اشکال ندارد و در انگور اگر آن را به این قصد بفروشند که از آن شراب تهیّه نمایند، معامله آن حرام و باطل است.
- خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی میآورند یا از دست کافر گرفته میشود، باطل است؛ ولی اگر انسان بداند که آن‌ها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده، خرید و فروش آن‌ها اشکال ندارد.
- جایزههایی که بانکها یا غیر آن‌ها برای تشویق قرض دهنده میدهند یا موءسسات دیگر برای تشویق خریدار و مشتری با قرعه کشی میدهند، حلال است و چیزهایی که فروشندهها برای جلب مشتری و زیاد شدن خریدار در داخل جنسهای خود میگذارند، مثل سکّه طلا در قوطی روغن و چای، حلال است و اشکال ندارد.
- ساختن مجسّمه انسان و حیوانات در صورتی که برای پرستش یا در معرض آن باشد جایز نیست؛ بلکه بنابر احتیاط از ساختن آن در هر حال باید اجتناب شود؛ ولی خرید و فروش مجسّمه و نیز کالایی که روی آن چهره انسان یا حیوان کندهکاری یا نقاشی شده، اشکال ندارد.
- قبرستانهایی که وقف بوده و در مسیر خیابان قرار میگیرند، از وقف بودن خارج نمیشوند و تصرّف و نیز خرید و فروش آن‌ها جایز نیست، ولی عبور ومرور از آن‌ها اگر هتک حرمت اموات نباشد اشکال ندارد و در صورتی که قبرستان ملک شخصی افراد باشد، هرگونه تصرّف در آن بستگی به رضایت صاحب ملک دارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] 47 خرید و فروش خون برای نجات جان بیمار جایز است، ولی در مورد خرید و فروش اعضای بدن مانند کلیه و امثال آن، احتیاط آن است که اگر پولی می خواهند بگیرند در مقابل اجازه برداشتن عضو از بدن شخص دهنده بوده باشد، نه در مقابل خود عضو و اصل این کار در صورتی جایز است که برای دهنده تولید خطر نکند.
- [آیت الله مظاهری] تزریق خون انسانی به انسان دیگر جایز است، خواه خون مسلمان باشد یا کافر، مرد باشد یا زن، و خرید و فروش خون برای این منظور مانعی ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . انتفاع بردن از خون در غیر خوردن و نیز فروختن آن برای انتفاع حلال جایز است، پس آنچه اکنون متعارف است که خون را می فروشند برای استفاده مریض ها و مجروحین اشکال ندارد و لکن کسی که می خواهد خون خود را به دیگری بدهد احتیاط آن است که پول را در مقابل اجازه خون گرفتن از او بگیرد، و این احتیاط حتی الامکان ترک نشود، لکن اگر گرفتن خون برای صاحب آن ضرر داشته باشد اشکال دارد و اگر ضرر زیاد باشد جایز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تزریق خون انسانی به انسان دیگر برای درمان بیماری یا جراحی یا نجات جان او جایز است، خواه خون مسلمان باشد یا کافر، مرد باشد یا زن و خرید و فروش خون برای این منظور مانعی ندارد.
- [امام خمینی] انتفاع بردن به خون در غیر خوردن و فروختن آن برای انتفاع حلال، جایز است پس آنچه اکنون متعارف است که خون را میفروشند برای استفاده مریضها و مجروحین مانع ندارد. و بهتر آن است که مصالحه کنند یا آن که پول را در مقابل حق اختصاص یا در ازای اجازه خون گرفتن بگیرند که خالی از اشکال و احوط است. بلکه این احتیاط حتی الامکان ترک نشود. لکن اگر گرفتن خون، برای صاحب آن ضرر داشته باشد، اشکال دارد. خصوصاً اگر ضرر فاحش و زیاد باشد.
- [آیت الله خوئی] جایز است تبرع کردن خود به بیمارانی که احتیاج به تزریق خون دارند و جایز است گرفتن مبلغی در مقابل دادن خون ولی در هر دو صورت باید دادن خون به صاحب آن ضرر جانی نداشته باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائز است تبرع کردن خون به بیمارانی که احتیاج به تزریق خون دارند وجائز است گرفتن مبلغی در مقابل دادن خون ولی در هر دو صورت باید دادن خون به صاحب آن ضرر جانی نداشته باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اهدای خون به بیمارانی که احتیاج به تزریق خون دارند جایز است و گرفتن مبلغی در مقابل دادن خون مانعی ندارد و در هر صورت باید خون دادن به صاحب ان ضرر جانی نداشته باشد
- [آیت الله مکارم شیرازی] در موارد زیر معامله باطل است: 1 خرید و فروش عین نجس یعنی چیزهایی که ذاتاً نجس است بنابر احتیاط واجب ( مانند بول و غائط و خون) بنابراین، خرید و فروش کودهای نجس اشکال دارد، ولی استفاده از آن‌ها بی مانع است، اما خرید و فروش خون در عصر و زمان ما که برای نجات مجروحین و بیماران مورد استفاده قرار می گیرد جایز است و همچنین خرید و فروش سگ شکاری و نگهبان. 2 خرید و فروش اموال غصبی، مگر آن که صاحبش معامله را اجازه دهد. 3 خرید و فروش چیزهایی که منافع معمولی آن حرام است، مانند آلات موسیقی و قمار. 4 خرید و فروش چیزهایی که در بین مردم مال محسوب نمی شود هرچند برای شخص خاصی ارزش داشته باشد مانند بسیاری از حشرات. 5 معاملاتی که در آن ربا باشد. 6 فروختن اجناس تقلبی که خریدار از وضع آن خبر ندارد، مانند فروختن شیر مخلوط با آب یا روغنی که آن را با پیه یا چیز دیگری مخلوط کرده اند، این عمل را (غش) می گویند و یکی از گناهان کبیره است; از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: (کسی که در معامله با مسلمانان غش کند، یا به آن‌ها ضرر برساند، یا تقلب و حیله نماید از ما نیست و هر کس با برادر مسلمانش غش کند خداوند برکت را از روزی او می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش وامی گذارد. 7 خرید و فروش اعضای بدن مانند کلیه و امثال آن; ولی احتیاط آن است که اگر پولی می خواهند بگیرند در مقابل اجازه برداشتن عضو از بدن شخص دهنده بوده باشد، نه در مقابل خود عضو و اصل این کار در صورتی جایز است که برای دهنده تولید خطر نکند. 8 اراضی موات با ثبت دادن ملک کسی نمی شود، و خرید و فروش آن جایز نیست، بلکه باید آن را احیاء کند یعنی آماده برای کشت و زرع نماید.
- [آیت الله مظاهری] خرید و فروش عین نجس مثل بول و غائط و مسکرات و خون و مانند آن‌ها اگر منفعت عقلایی داشته باشد جایز است.