اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اقاله با هر لفظی و حتّی با عمل دو طرف معامله صورت می‌پذیرد، ولی دو طرف باید بالغ و عاقل باشند و از روی قصد و اختیار آن را انجام دهند.
عنوان مسئله:
اقاله با هر لفظی و حتّی با عمل دو طرف معامله صورت می‌پذیرد، ولی دو طرف باید بالغ و عاقل باشند و از روی قصد و اختیار آن را انجام دهند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در مورد اجاره زمانی اماکن اقامتی که بر پایه یک معامله انجام می‌پذیرد، نظر جنابعالی را نسبت به این نوع معامله خواستاریم. از زمان خرید امتیاز اجاره زمانی تا استفاده از این اماکن به جهت انجام امور اداری فاصلهای 40 روزه وجود دارد، آیا این فاصله زمانی باعث فساد معامله می‌شود یا خیر؟ حق العملی که در قبال معرفی افراد به اجاره زمانی اماکن اقامتی از شرکت گرفته می‌شود آیا حلال است؟
- اگر بچه یا دیوانهای برای انجام حجّ استحبابی به مکه برود و در حج، بچه نابالغ، بالغ شود و یا دیوانه، عاقل شود، آیا برای این که حجّ آنها مجزی از حَجّة الاسلام باشد، استطاعت شرط است یا خیر؟
- آیا وقف سهام در بورس از نظر شرعی جایز است؟ آیا تصرفات متولی وقف سهام در اختیار معامله و خرید و فروش سهام جایز است ؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] در مورد قسامه بفرمائید : آیا کسانی که در زمان وقوع قتل عاقل نبوده یا غیر بالغ بودهاند (کودک یا مراهق) امّا هنگام اجرای قسامه عاقل و بالغ شدهاند میتوانند جهت ادای سوگند در این مراسم شرکت کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا کسانی که در زمان وقوع قتل عاقل نبوده، یا غیر بالغ بوده اند، امّا هنگام اجرای قسامه عاقل و بالغ شده اند، می توانند جهت ادای سوگند در این مراسم شرکت کنند؟
- [آیت الله بهجت] آیا برای فسخ معامله علاوه بر فسخ لفظی، لازم است کاری کند که دلالت بر فسخ داشته باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا برای فسخ معامله علاوه بر فسخ لفظی لازم است کاری کند که دلالت بر فسخ داشته باشد؟
- [آیت الله بهجت] آیا مشتری می تواند بعد از پایان مهلت خیار و قبل از قبض، جنس مورد معامله را به فرد دیگری بفروشد و آیا فروشنده می تواند قبول اقاله را مشروط به کسر درصدی از پول کند؟
- [آیت الله بهجت] آیا دختر باکره ای را که بالغ و عاقل و رشیده است، بی اذن پدر او می توان متعه کرد؟
- [آیت الله سبحانی] یکی از شرایط صحت معامله بلوغ است. اکنون به سن بلوغ رسیده ام، لکن برادرم به عنوان قیّم ارث بنده را که در اختیار داشته، به من تحویل نمی دهد، در حالی که از جهت معاش در عسر و حرج به سر می برم و ادعا می کند که باید هجده ساله شوم. آیا کار وی مجوّز شرعی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] در برخی از معاملات بعد از انجام معامله فروشنده از خریدار بیعانه دریافت می کند و طبیعی است که بیعانه به عنوان تثبیت معامله است با این وصف آیا خریدار بدون داشتن هیچ یک از خیارات بیع را اقاله نماید فروشنده می تواند بیعانه را تملک کند یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی جنس خود را بصورت نسیه معامله میکند و در قبال آن چک مدّت دار دریافت مینماید ولیکن قبل از تحویل جنس به هر دلیل معامله به هم میخورد و معامله دوّمی صورت می‌پذیرد به این نحو که همان چک مدّت دار به کمتر از مبلغ قید شده در آن ولی بصورت نقد به همان شخص مذکور فروخته می‌شود. آیا این نوع معامله معامله ربوی بوده و اشکال دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی مسلمان (به ظاهر)، عاقل، بالغ، رشید، غنی از نظر اقتصادی (بدون مشکل اقتصادی) لطیفه یا جوک هایی را آزادانه و به اختیار کامل خود با مضامین و حاوی توهین، ناسزاگویی و فحش نعوذ بالله به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) یا حضرت امام (ره) و روحانیت بیان کند حکم شرعی وی چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اقاله معامله شخصی که از معامله پشیمان شده مستحبّ مؤکّد است و از حضرت امام صادق علیهالسلام نقل شده که فرمودند: (هر بندهای که معامله مسلمانی را که از خرید یا فروش پشیمان شده به هم بزند و اقاله کند، خداوند لغزش آن بنده را در روز قیامت اقاله خواهد کرد).(1)
- اگر بخواهند قسمتی از کالای مورد معامله را در برابر همان مقدار از بهای آن اقاله نمایند، اشکال ندارد؛ همچنین اگر فروشنده یا خریدار متعدّد باشند، اقاله در سهم هر کدام به نسبت بهای آن جایز است و رضایت شریکها لازم نیست.
- پس از آن که کودک دختر باشد یا پسر به سنّ بلوغ و رشد فکری و جسمی رسید، حقّ حضانت پایان می‌پذیرد و هیچ کس، حتّی پدر و مادر، حقّ حضانت بر او را ندارند.
- (اِقاله) آن است که یک طرف معامله تقاضای به هم زدن آن را کند و طرف دیگر نیز آن را قبول نماید؛ به کسی که این تقاضا را کرده (مُسْتَقیل) و به کسی که آن را قبول نموده (مُقیل) میگویند.
- وصیّ باید مسلمان و عاقل و مورد اطمینان باشد و به احتیاط واجب باید بالغ باشد، ولی غیر بالغ را میتوان به همراه بالغ وصی قرار داد، در این صورت اجرای وصیّت با بالغ خواهد بود و پس از بلوغ صغیر، با هم به وصیّت عمل میکنند.
- جاعل باید بالغ و عاقل باشد واز روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعا بتواند در مال خود تصرّف نماید؛ بنابر این جعاله سفیه که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف میکند، اگرچه حاکم شرع هم او را منع نکرده باشد، صحیح نیست.
- پدر و جدّ پدری میتوانند برای فرزند نابالغ یا دیوانه خود که در حال دیوانگی بالغ شده است در صورتی که به مصلحت بچّه یا دیوانه باشد همسر اختیار کنند و بعد از آن که طفل بالغ شد یا دیوانه عاقل گردید، اگر ازدواجی که برای او صورت دادهاند به مصلحت او بوده، نمیتواند آن را به هم بزند و اگر به مصلحت او نبوده، میتواند آن را به هم بزند.
- اگر دیوانه یا بچه نابالغی میّت را مس کند، بعد از آن که دیوانه، عاقل یا بچّه، بالغ شد باید غسل مسّ میّت نماید، اگرچه غسل بچّه غیر بالغ ممیز نیز بنابر اقوی صحیح است.
- موکِّل یعنی کسی که دیگری را وکیل میکند و نیز کسی که وکیل می‌شود، باید بالغ و عاقل باشند و از روی قصد و اختیار اقدام کنند، ولی بچّه ممیّز اگر فقط در خواندن صیغه وکیل شده باشد و صیغه را با شرایط آن بخواند، صیغهای که خوانده صحیح است.
- اگر پیش از غروب، بچّه بالغ شود یا دیوانه عاقل گردد یا فقیر غنی شود، در صورتی که شرایط واجب شدن فطره را دارا باشد، باید زکات فطره را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] جاعل باید بالغ، عاقل و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نماید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که میّت را غسل میدهد، در حال اختیار باید مسلمان دوازده امامی و عاقل و آشنا به مسائل غسل باشد، گرچه بالغ نباشد.
- [آیت الله بروجردی] موکّل یعنی کسی که دیگری را وکیل میکند و نیز کسی که وکیل می‌شود، باید بالغ و عاقل باشند و از روی قصد و اختیار اقدام کنند.
- [آیت الله بروجردی] کسی که وصیت میکند، باید بالغ و عاقل باشد و از روی اختیار وصیت کند و نیز باید سفیه نباشد:یعنی؛ مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکند.
- [آیت الله بهجت] مُوَکِّل یعنی کسی که دیگری را وکیل میکند و نیز کسی که وکیل می‌شود، باید بالغ و عاقل باشند و از روی قصد و اختیار اقدام کنند.
- [آیت الله وحید خراسانی] نذر کننده باید بالغ و عاقل باشد و با قصد و اختیار خود نذر کند بنابراین کسی که به واسطه عصبانی شدن بی اختیار نذر کرده یا او را بر نذر اکراه کرده باشند نذر او صحیح نیست
- [آیت الله سیستانی] نذر کننده باید بالغ و عاقل باشد ، و به اختیار و قصد خود نذر کند ، بنابراین نذر کردن کسی که او را مجبور کردهاند ، یا بواسطه عصبانی شدن بی قصد یا بی اختیار نذر کرده ، صحیح نیست .
- [آیت الله مکارم شیرازی] نذر در صورتی صحیح است که از انسان بالغ و عاقل انجام شود و از روی اختیار و قصد باشد، بنابراین نذر از روی اجبار، یا به واسطه عصبانی شدن و از دست دادن اختیار، صحیح نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .بر هر بالغ و عاقل, لازم است احکام معاملات را برابر فتوای فقیهان جامع شرایط یاد بگیرد تا به حرام آلوده نشود و معاملهّ باطلی انجام ندهد.
- [آیت الله بهجت] کسی که وصیت میکند باید بالغ و عاقل باشد، ولی بچه ده سالهای که خوب و بد را تمیز میدهد، اگر وصیت او مثل افراد بالغ عاقل باشد، بنابر اظهر، وصیت او صحیح است، و نیز وصیتکننده باید از روی اختیار وصیت کند و کسی او را مجبور نکرده باشد و در غیر این صورت صحیح نیست.