دیوانگی
دیوانگی: نوعی بیماری روانی، که فرد مبتلا به آن، قادر به کنترل اعمال خود نیست. از آن در بسیاری از بابها؛ اعم از عبادات، عقود، ایقاعات و احکام سخن گفتهاند.
کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرّفی که هنگام دیوانگی در مال خود می‌کند، صحیح نیست.
عنوان مسئله:
کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرّفی که هنگام دیوانگی در مال خود می‌کند، صحیح نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر بچه یا دیوانه‌ای برای انجام حجّ استحبابی به مکه برود و در حج، بچه نابالغ، بالغ شود و یا دیوانه، عاقل شود، آیا برای این که حجّ آنها مجزی از حَجّة الاسلام باشد، استطاعت شرط است یا خیر؟
- شخصی با توکیل به غیر، انجام هر گونه عمل مادی و اعتباری (حتی انتقال مال به هر کس و به هر قیمت ولو به خود و اخذ ثمن برای خود) را نسبت به مال معینی به وی تفویض می‌کند (به گونه‌ای که مفاد وکالتنامه ظهور در انتقال کلیه حقوق به وکیل دارد). وکیل در راستای انجام مفاد وکالت، آن مال را به خود هبه می‌نماید. پس از انجام هبه توسط وکیل، موکل از هبه انجام شده رجوع و مال مورد وکالت را مطالبه می‌کند. با این وجود، وکیل با استناد به اختیارات عام حاصله از وکالتنامه مزبور و بدون توجه به رجوع مالک از هبه، این بار اقدام به انتقال مال به خود در قالب عقد بیع کرده و با استناد به لازم بودن عقد بیع، از رد مال متعلق به موکل امتناع می‌نماید ضمن اینکه ثمن بخس حاصله از انجام بیع نیز طبق مفاد وکالتنامه در اختیار وکیل قرار گرفته است. حکم تکلیفی و وضعی وکیل و موکل در این خصوص چیست؟ آیا وکیل اختیار تملیک مال مزبور در قالب بیع، آن هم پس از رجوع مالک از هبه داشته است؟
- اینجانب دارای دو برادر و پنج خواهر بالغ می‌باشم و در بین ما کسی صغیر نیست و یکی از خواهرانم مجرد و در سن 40 سالگی با مادرم که بیش از شصت سال دارد زندگی می‌کند و از مستمری‌بگیران تأمین اجتماعی می‌باشد. مرحوم پدرم سیزده سال است که به رحمت خدا رفته است. از ارث بجا مانده پدرم یک ملک دارای دو واحد مسکونی بجا مانده است. در یکی از آن دو منزل، مادرم و خواهر مجردم زندگی می‌کنند و خانة دیگر از تاریخ فوت پدرم تا الآن اجاره داده شده و اجارة آن را مادر دریافت می‌کند. حال یکی از فرزندان تقاضای گرفتن سهم‌الارث خود را می‌کند. آیا وی چنین حقی دارد؟ آیا نماز و روزة مادر و خواهر در آن واحد مسکونی صحیح است؟ مابقی افراد خانواده که در همان شهر یا در شهر دیگر سکونت دارند ولی برای دیدن مادر چند روز در ماه یا در سال به منزل یاد شده مراجعه می‌کنند، نماز و روزة آنها چه حکمی دارد؟
- در کشور ما برخی از مؤسسات اعتباری و مالی وجود دارد که زیر نظر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند. یکی از عمده‌ترین فعالیت‌هایشان این است که شخصی مبلغی پول در حساب آن مؤسسه افتتاح می‌کند و پس از مدتی با توجه به شرایطی، دو برابر یا بیشتر نسبت به موجودی، آن شخص می‌تواند وام قرض‌الحسنه بدون سود و صرفاً با مبلغی کم به عنوان کارمزد (مثلاً دو درصد) از آن مؤسسه دریافت نماید. سؤال این است که آیا این وام ربوی است؟ اگر هیچ شرطی در قرارداد نباشد ولی صرفاً شخص با علم به این که شرایط این مؤسسه این‌گونه است اقدام به افتتاح حساب نماید بدون این که خود مؤسسه قرارداد مشروطی داشته باشد، آیا وام مذکور ربوی است؟ بر فرض ربوی بودن آیا علاوه بر عمل حرام، تصرف در وام مذکور هم حرام و اکل مال بالباطل است؟
- با توجه به اینکه قرض دادن به شرط سپرده‌گذاری ربای حکمی بوده و حرام است؛ بعضی بانک‌ها اخیراً قراردادی را تنظیم کرده و اجرا می‌کنند به این صورت که مشتری یک سپرده سرمایه گذاری افتتاح می‌کند که طبق قرارداد و بر اساس وکالتی که به بانک می‌دهد بانک سپرده او را به همراه سرمایه خود بانک و سپرده‌های سایر سپرده‌گذاران در کارهای اقتصادی سودآور شرعی و قانونی به کار می‌گیرد و از سود حاصله به صورت علی‌الحساب 10% به او سود می‌دهد و ضمن همین قرارداد توافق می‌کنند اگر مشتری بخواهد می‌تواند کل سود یا بخشی از آن را با دریافت یک تسهیلات مثلاً فروش اقساطی به مبلغی چهار برابر آنچه وی سرمایه گذاری کرده معاوضه کند. در صورت درخواست سپرده گذار، سودهای سپرده به وی پرداخت نشده و مال بانک خواهد بود و به وی یک تسهیلات مثلاً فروش اقساطی داده می‌شود و هر وقت اقساط این تسهیلات به پایان رسید، مشتری می‌تواند پولی را که به عنوان سرمایه گذاری در آن بانک گذاشته بردارد و یا سود آن را دوباره خودش دریافت کند. با توجه به این که ماهیت این سپرده وکالت است نه قرض، آیا انجام چنین معاوضه و معامله صحیح است یا نه؟
- همسر یکی از اقوام عادت زشت دست کجی (دزدی) پیدا کرده و به نقل از دخترانش (18 و 13 ساله) هر چیز را (اعم از پول، موبایل، طلا و ....) می دزدد و می فروشد. شوهر این زن کلیه امور خانه را به وی سپرده، (حتی کارت حقوقی وی دست همسرش است) و نمی توان مال حرام یا حلال را در آن خانه از هم تمیز داد. و در عین حال زن ادعا دارد که هر زمان پول کم می آورد از مادرش کمک می گیرد. من دارای فرزند پسری 6 ماهه هستم و در صحیح تربیت کردن او بسیار دقت می کنم که کجا برویم و با چه کسی ارتباط داشته باشیم. حال دچار تردید شده ام که آیا با خانواده ایشان ارتباط داشته باشم یا نه؟ اگر ارتباط نداشته باشم آیا مرتکب گناه قطع صله رحم شده ام؟
- اینجانب قصد راه اندازی یک وِبسایت را دارم که به دلیل شبهاتی که در این زمینه برای من ایجاد شده، لازم دانستم قبل از اقدام با حضرتعالی به عنوان یک مرجع صاحبنظر و مورد اعتماد مشورت داشته باشم. این سایت در زمینه پیش‌بینی مسابقات فوتبال می‌باشد و بدین شکل فعالیت می‌کند که در ازای دریافت وجهی از اعضا، آنها می‌توانند در مسابقات نظرسنجی شرکت کنند و در نهایت به کسانیکه گزینه صحیح را انتخاب کرده‌اند درصد مشخصی که از قبل تعیین شده و اعضا در جریان آن می‌باشند از همین وجه جمع‌آوری شده تعلق می‌گیرد و مابقی نیز صرف هزینه‌های سایت و انجام امور خیریه می‌شود. آیا اصولاً روش کار این سایت اشتباه می باشد و حرام است؟ ( اعضا رضایت کامل به این کار دارند و هیچگونه اجباری در این امر نیست). در صورتیکه حرام می‌باشد، آیا اگر هزینه جوایز را از راه دیگری مثلاً جذب اسپانسر و حامی مالی و یا جذب تبلیغات به دست آوریم و از شرکت کنندگان هیچ وجهی دریافت نشود، باز هم این کار حرام است؟
- اینجانب قصد راه اندازی یک وِبسایت را دارم که به دلیل شبهاتی که در این زمینه برای من ایجاد شده، لازم دانستم قبل از اقدام با حضرتعالی به عنوان یک مرجع صاحبنظر و مورد اعتماد مشورت داشته باشم. این سایت در زمینه پیش‌بینی مسابقات فوتبال می‌باشد و بدین شکل فعالیت می‌کند که در ازای دریافت وجهی از اعضا، آنها می‌توانند در مسابقات نظرسنجی شرکت کنند و در نهایت به کسانیکه گزینه صحیح را انتخاب کرده‌اند درصد مشخصی که از قبل تعیین شده و اعضا در جریان آن می‌باشند از همین وجه جمع‌آوری شده تعلق می‌گیرد و مابقی نیز صرف هزینه‌های سایت و انجام امور خیریه می‌شود. آیا اصولاً روش کار این سایت اشتباه می باشد و حرام است؟ ( اعضا رضایت کامل به این کار دارند و هیچگونه اجباری در این امر نیست). در صورتیکه حرام می‌باشد، آیا اگر هزینه جوایز را از راه دیگری مثلاً جذب اسپانسر و حامی مالی و یا جذب تبلیغات به دست آوریم و از شرکت کنندگان هیچ وجهی دریافت نشود، باز هم این کار حرام است؟
- منزلی شخصی دارم که به مستأجر واگذارش کردم. در پایان قرارداد طبق عرف و قانون بنگاه، بازدیدی از خانه به عمل آوردم و خرابی‌ها و اشکالات به وجود آمده از جمله شکستگی شیشه، سوختگی‌های وسایل برقی و.... را رفع کرده و فاکتور آن را به بنگاه تحویل دادم تا از مبلغ رهن کسر کند، اما مستأجر زیر بار نرفت و اظهار کرد که این خرابی‌ها مال زمان من نمی‌باشد و متعلق به مستأجرهای قبلی بوده است. گذشته از آن‌که تخریب برخی اقلام چون سوختگی وسایل برقی توسط همین مستأجر فعلی محرز بود و وی همگی را انکار می‌کرد، طبق قانون بنگاه مستأجر می‌بایست قبل از عقد اجاره‌نامه همة امکانات را چک کند و در صورت خرابی از تحویل خودداری کند که در آن زمان شکایتی به بنگاهی اعلام نشد و حال طبق همان قانون وی می‌بایست خانه را سالم با تمام امکانات تحویل دهد. با اینکه تمام تلاشم را کردم که حداقل هزینه بر وی وارد شود، اما اینجا دچار عذاب وجدان شده‌ام که گرفتن پول آن تعمیرات که چیزی حدود 80 هزار تومان می‌باشد از لحاظ شرعی صحیح بوده است یا نه؟
- منزلی شخصی دارم که به مستأجر واگذارش کردم. در پایان قرارداد طبق عرف و قانون بنگاه، بازدیدی از خانه به عمل آوردم و خرابی‌ها و اشکالات به وجود آمده از جمله شکستگی شیشه، سوختگی‌های وسایل برقی و.... را رفع کرده و فاکتور آن را به بنگاه تحویل دادم تا از مبلغ رهن کسر کند، اما مستأجر زیر بار نرفت و اظهار کرد که این خرابی‌ها مال زمان من نمی‌باشد و متعلق به مستأجرهای قبلی بوده است. گذشته از آن‌که تخریب برخی اقلام چون سوختگی وسایل برقی توسط همین مستأجر فعلی محرز بود و وی همگی را انکار می‌کرد، طبق قانون بنگاه مستأجر می‌بایست قبل از عقد اجاره‌نامه همة امکانات را چک کند و در صورت خرابی از تحویل خودداری کند که در آن زمان شکایتی به بنگاهی اعلام نشد و حال طبق همان قانون وی می‌بایست خانه را سالم با تمام امکانات تحویل دهد. با اینکه تمام تلاشم را کردم که حداقل هزینه بر وی وارد شود، اما اینجا دچار عذاب وجدان شده‌ام که گرفتن پول آن تعمیرات که چیزی حدود 80 هزار تومان می‌باشد از لحاظ شرعی صحیح بوده است یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر وارث مقتول تنها ی دیوانه باشد و قیم این دیوانه با اذن حاکم شرع قاتل را قصاص نکند چنانچه این دیوانه بعدا عاقل گردد آیا حق در خواست قصاص دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا بدهکار یا طلبکار می توانند در مال گرو گذاشته شده یا همان رهن گذاشته شده دخل و تصرفی بکنند؟
- [آیت الله خامنه ای] تا چه مقدار جایز است پدر در اموال فرزند بالغ و عاقل خود که مستقل از اوست تصرّف کند؟ و آیا اگر تصرّفی کند که مجاز به آن نیست، ضامن است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] وظیفه غاصب در جایی که صاحب مال بچه یا دیوانه است چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چرا خدا با این که حق مطلق هست و همه چیز در حال ستایش اوست انسان که اشرف مخلوقات است حداقل باید دوران طفولیت را بگذراند تا با استفاده از سلولهای مغز به وجود خدا پی ببرد. خدا باید در ذهن دیوانه نیز درک شود چون جز خدا هیچ نیست و اگر عقل بگوید که دیوانه درک نکرده عاقل درک کرده از کجا بدانند که عاقل دیوانه ای با طرز تفکر دیگری نیست؟ کل قوانین عالم یکی است یعنی قوانین طبیعت و انسانی می بینیم که با هم یکی هستند ولی از چگونگی این دو اطلاع نداریم.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تکلیف مال عاریه داده شده بعد از مرگ و یا دیوانه شدن عاریه دهنده چه می شود؟
- [سایر] سلام؛ در حدیث هشام (در جلد اول کافی کلام شریفی) از امیرمومنان علی(ع) چنین آمده است: (وَ یَرَی النّاسَ کُلّهُمْ خَیْراً مِنْهُ وَ أَنّهُ شَرّهُمْ فِی نَفْسِهِ). تفسیر این سخن چیست؟ با توجه به اینکه فرد عاقل چون عاقل است، خوبی و بدی را تشخیص می‌دهد و بدی دیگران و خوبی خود را میابد. از طرفی چون در همین حدیث فرد عاقل را شکرگزار معرفی کرده و فرد عاقل لااقل میداند که عاقل است، پس هم میداند و هم شکر عاقل بودنش را می‌کند و طبق همین حدیث جزء افراد بسیار قلیل اجتماع بشری است. حال چطور این فرد خود را از همه پایینتر میبیند؟!
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر وکیل در نگهداری اموالی که در اختیار اوست کوتاهی کند، یا غیر از آن تصرفی که به او اجازه داده شده تصرّف دیگری بنماید و آن مال از بین برود یا ناقص شود، تکلیف چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اگر یکی از شریک ها بمیرد یا دیوانه یا سفیه شود، شریک های دیگر می توانند در مال شرکت تصرّف کنند؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی پس از بلوغ درصدد تحصیل یقین نسبت به اعتقادات صحیح برنیاید و پس از آن دیوانه شود، آیا حکم به مسلمان بودن او می توان کرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر صاحب گاو، گوسفند، شتر، طلا و نقره در تمام سال دیوانه باشد، زکات بر او واجب نیست؛ ولی اگر در مقداری از سال دیوانه باشد و در آخر سال عاقل گردد، چنانچه دیوانگی او به قدری کم باشد که مردم بگویند در تمام سال عاقل بوده، زکات بر او واجب است.
- اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزههای هنگامی را که دیوانه بوده قضا نماید.
- اگر وکیل غیر از تصرّفی که به او اجازه دادهاند، تصرّف دیگری در مال بکند، مثلاً لباسی را که گفتهاند: (بفروش)، بپوشد و بعداً تصرّفی را که به او اجازه دادهاند بنماید، آن تصرّف دوم صحیح است.
- پدر و جدّ پدری می‌توانند برای فرزند نابالغ یا دیوانه خود که در حال دیوانگی بالغ شده است در صورتی که به مصلحت بچّه یا دیوانه باشد همسر اختیار کنند و بعد از آن که طفل بالغ شد یا دیوانه عاقل گردید، اگر ازدواجی که برای او صورت دادهاند به مصلحت او بوده، نمیتواند آن را به هم بزند و اگر به مصلحت او نبوده، می‌تواند آن را به هم بزند.
- امانتدار و امانتگذار، باید بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالی را پیش بچّه یا دیوانه به امانت بگذارد یا دیوانه و بچّه، مالی را پیش کسی امانت بگذارند، صحیح نیست.
- اگر دیوانه یا بچه نابالغی میّت را مس کند، بعد از آن که دیوانه، عاقل یا بچّه، بالغ شد باید غسل مسّ میّت نماید، اگرچه غسل بچّه غیر بالغ ممیز نیز بنابر اقوی صحیح است.
- اگر بچّهای دیوانه شود و با حال دیوانگی بالغ گردد، پدر و جدّ پدری او، اگر به مصلحتش باشد، می‌توانند زن او را طلاق بدهند.
- جاعل باید بالغ و عاقل باشد واز روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعا بتواند در مال خود تصرّف نماید؛ بنابر این جعاله سفیه که مال خود را در کارهای بیهوده مصرف می‌کند، اگرچه حاکم شرع هم او را منع نکرده باشد، صحیح نیست.
- اگر دیوانه و بچّه مال خود را عاریه بدهند، صحیح نیست؛ امّا چنانچه ولیّ بچّه مصلحت بداند که مال او را عاریه دهد و بچّه آن مال را به دستور ولیّ به عاریه کننده برساند، اشکال ندارد.
- ولایت پدر و جدّ پدری بر شخص دیوانه و سفیه در صورتی است که دیوانگی و سفاهت او قبل از بلوغ پیدا شده باشد، پس اگر بعد از بلوغ عارض شود، ولایت آنان با حاکم شرع است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرّفی که در موقع دیوانگی در مال خود می‌کند صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خود می‌کند، صحیح نیست.
- [آیت الله خوئی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خود می‌کند صحیح نیست.
- [آیت الله بهجت] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که در هنگام دیوانگی در مال خود می‌کند صحیح نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خود می کند صحیح نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است ، تصّرفی که موقع دیوانگی در مال خود می‌کند صحیح نیست .
- [آیت الله سبحانی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خود می کند صحیح نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خود می کند صحیح نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است؛ تصرفی که در موقع دیوانگی در مال خود می کند صحیح نیست.
- [امام خمینی] کسی که گاهی عاقل و گاهی دیوانه است، تصرفی که موقع دیوانگی در مال خود می کند صحیح نیست.