برای دست یابی به نتیجه ای مناسب پاسخ را در سه بخش ارائه می نماییم. یک. انجام یا اقدام اعمال با دست یا پای راست و اهمیت آن (مربوط به دنیا) دو. اصحاب یمین و نامه اعمال به دست راست (مربوط به آخرت) سه. آیا این امور اعتباری، یا حقیقی و تکوینی هستند؟ بخش اول: دست راست و چپ هر دو مخلوق و نعمت خداوند هستند و بر هر کدام از آن دو حقوقی هست که از این جهت فرقی بین آن دو نمی باشد. امّا در عین حال می بینیم در آموزه های اسلامی برای دست، پای راست فضیلت هایی بیان شده که برای دست، پای سمت چپ نیست، به عنوان نمونه حدیثی بیان می کنیم. امام صادق (ع) به دنبال نماز، ریش خود را با دست راست می گرفت و سه بار می گفت: بار خدایا گرفتاری و سختیم را بگشا. پس برای دست، پای راست فضیلتی هست که برای دست و پای چپ نیست. بخش دوم: در متون دینی مطالبی به چشم می خورد که دلالت می کند دست راست در آخرت نیز از فضلیت برخوردار است؛ مثلا در شأن نزول آیه (و اصحاب الیمین ...) از جابر جعفی از امام باقر (ع) نقل شده شده که علی (ع) فرمود: روز دوشنبه پیامبر به نبوت رسید و صبح سه شنبه من به او ایمان آوردم پیامبر نماز می گزارد و من طرف راستش نماز می گزاردم در حالی که هیچ مردی غیر از من با او نماز نمی خواند و خداوند آیه وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ ... را نازل فرمود. فخر رازی در مورد اصحاب یمین سه دیدگاه نقل می کند: 1. کسانی که نامه اعمالشان را با دست راستشان می گیرند. 2. اصحاب قوت و نیرو (با توجه به این که غالباً نیروی دست راست بیش از دست چپ است از این رو به آنان اصحاب یمین می گویند). 3. اصحاب نور و هدایت. ابن عباس از پیامبر (ص) نقل می کند که آن حضرت فرمود: خداوند آفریدگانش را بر دو قسم آفرید و مرا در بهترین آنان قرار داد و آن سخن خداوند است که فرمود: وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ وَ أَصْحابُ الشِّمالِ پس من از اصحاب یمین بلکه بهترینشان هستم. علی بن إبراهیم می گوید: یمین علی أمیر المؤمنین (ع) و أصحاب و شیعه آن حضرت هستند. با توجه به شأن نزول و روایاتی که در این موضوع وارد شده به دست می آید که به خاطر سرشت نیکو و نورانیت و اعمال نیک به آنان اصحاب یمین می گویند ضمن آن که نامه اعمالشان نیز به دست راستشان داده می شود. بخش سوم تمام جعلیات و احکام الاهی از امور اعتباریه هستند، امّا اعتباریات شرعی برخلاف اعتباریات فردی و شخصی که ممکن است امور وهمی و خیالی باشند ریشه در امور حقیقی دارند و آثاری بر آن مترتب است. شیعه بر این باور است که احکام الاهی تابع مصالح و مفاسد است که به آن ملاکات احکام می گویند. بر این اساس آنچه برای دست راست بیان شد از همین باب است.
سرّ تأکید روایات بر این که کارها را با راست انجام دهید و شروع کنید چیست؟ آیا امری اعتباری است یا تأثیر حقیقی و تکوینی دارد؟ و اگر تأثیر حقیقی و تکوینی دارد چه دلیلی بر این مدّعا هست؟
برای دست یابی به نتیجه ای مناسب پاسخ را در سه بخش ارائه می نماییم. یک. انجام یا اقدام اعمال با دست یا پای راست و اهمیت آن (مربوط به دنیا) دو. اصحاب یمین و نامه اعمال به دست راست (مربوط به آخرت) سه. آیا این امور اعتباری، یا حقیقی و تکوینی هستند؟ بخش اول: دست راست و چپ هر دو مخلوق و نعمت خداوند هستند و بر هر کدام از آن دو حقوقی هست که از این جهت فرقی بین آن دو نمی باشد. امّا در عین حال می بینیم در آموزه های اسلامی برای دست، پای راست فضیلت هایی بیان شده که برای دست، پای سمت چپ نیست، به عنوان نمونه حدیثی بیان می کنیم. امام صادق (ع) به دنبال نماز، ریش خود را با دست راست می گرفت و سه بار می گفت: بار خدایا گرفتاری و سختیم را بگشا. پس برای دست، پای راست فضیلتی هست که برای دست و پای چپ نیست. بخش دوم: در متون دینی مطالبی به چشم می خورد که دلالت می کند دست راست در آخرت نیز از فضلیت برخوردار است؛ مثلا در شأن نزول آیه (و اصحاب الیمین ...) از جابر جعفی از امام باقر (ع) نقل شده شده که علی (ع) فرمود: روز دوشنبه پیامبر به نبوت رسید و صبح سه شنبه من به او ایمان آوردم پیامبر نماز می گزارد و من طرف راستش نماز می گزاردم در حالی که هیچ مردی غیر از من با او نماز نمی خواند و خداوند آیه وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ ... را نازل فرمود. فخر رازی در مورد اصحاب یمین سه دیدگاه نقل می کند: 1. کسانی که نامه اعمالشان را با دست راستشان می گیرند. 2. اصحاب قوت و نیرو (با توجه به این که غالباً نیروی دست راست بیش از دست چپ است از این رو به آنان اصحاب یمین می گویند). 3. اصحاب نور و هدایت. ابن عباس از پیامبر (ص) نقل می کند که آن حضرت فرمود: خداوند آفریدگانش را بر دو قسم آفرید و مرا در بهترین آنان قرار داد و آن سخن خداوند است که فرمود: وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ وَ أَصْحابُ الشِّمالِ پس من از اصحاب یمین بلکه بهترینشان هستم. علی بن إبراهیم می گوید: یمین علی أمیر المؤمنین (ع) و أصحاب و شیعه آن حضرت هستند. با توجه به شأن نزول و روایاتی که در این موضوع وارد شده به دست می آید که به خاطر سرشت نیکو و نورانیت و اعمال نیک به آنان اصحاب یمین می گویند ضمن آن که نامه اعمالشان نیز به دست راستشان داده می شود. بخش سوم تمام جعلیات و احکام الاهی از امور اعتباریه هستند، امّا اعتباریات شرعی برخلاف اعتباریات فردی و شخصی که ممکن است امور وهمی و خیالی باشند ریشه در امور حقیقی دارند و آثاری بر آن مترتب است. شیعه بر این باور است که احکام الاهی تابع مصالح و مفاسد است که به آن ملاکات احکام می گویند. بر این اساس آنچه برای دست راست بیان شد از همین باب است.
- [سایر] سرّ تأکید روایات بر این که کارها را با راست انجام دهید چیست؟ آیا امری اعتباری است یا حقیقی؟
- [سایر] سرّ تأکید بر ارزیابی حدیث با قرآن چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر قبل از اذان صبح شروع به غسل کنم ولی در اثنای غسل، وقت اذان صبح فرا برسد، (مثلاً در حال شستن سر و گردن یا نیمه راست هستم که اذان شروع شود) آیا روزه ام صحیح است؟
- [سایر] آیا در آفرینش عالم، (استمرار و بقا) و ( برآورده ساختن نیاز های موجودات) واسطه ای است؟ ( براساس دلایل قرآنی و حدیث جواب دهید). ضمنا بحث بر سر امکان این امر نیست، بحث در وقوعش است که آیا چنین امری به وقوع رسیده است؟ خواهش می کنم خیلی کامل جواب دهید.
- [سایر] علت این که نان (دسترنج) بعضی از مردان شهوت انسان را زیاد می کند چیست، به عبارت دیگر، انسان بعد از خوردن از آن لقمه، تمایلات جنسی اش زیاد می شود. آیا در روایات ما دلیلی بر این موضوع است؟ آیا مشکل سر خمس یا زکات است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه طواف یا سعی کسی به علتی قطع شود و بخواهد از همان جا که قطع شده شروع کند ولی در اثر ازدحام جمعیت نتواند به آن نقطه برود، و در محاذی آن در چپ یا راست قرار گیرد آیا می تواند از محاذی جایی که قطع شده از سر گیرد؟
- [سایر] من روی حجاب دخترم حساسم و می خواهم او چادر بپوشد. من با وجود حرف های اطرافیان که هنوز زود است، اینقدر سخت نگیر، او هنوز بچه است و با این کارها جلوی ذوق وشادابی او را می گیری و ... ایستاده ام و با حرف زدن با دخترم چه قصه یا واقعیات او را قانع کردم، اما دخترم گاهی تحت تاثیر حرف های دیگران کارهایی می کند که می بینم سر نماز از خدا عذر خواهی می کند و پشیمان است؛ او 10 سال دارد و هنوز نمازش(حتی نمازصبحش) ترک نشده، آن هم از 7 سالگی؛ دختر با اعتقادی است. چکار باید بکنم؟ لطفا راهنماییم کنید.
- [سایر] با عرض سلام و ادب بنده مدتی هست که با اقایی جهت ازدواج آشنا شدم. طی صحبت هایی که داشتیم متوجه شدم که ویژگی های مشترک خیلی زیادی داریم و بسیاری از معیارهای مورد نظرم در ایشون وجود داره. با وجود نقاط قوت زیادی که این آقا دارند, خودشون گفتند که یک نقطه ضعف دارند و اون اینه که خیلی تنبلند و در کارها کند هستند. مثلا اگر بخوان کاری رو انجام بدن چند ساعت طول میکشه تا شروع به انجام دادنش بکنند. و یا اینکه به خاطر تنبلیشون در درسهاشون خیلی ضعیف عمل کردند و دانشگاهشون 11 ترمه شده و هنوز تموم نکردن. سر قرا
- [سایر] در مورد قضیه غدیر و ولایت امام علی(ع) برخی از بزرگان؛ مانند امام خمینی(ره) میگویند: هیچگونه مقام و منصب معنویای برای حضرت علی(ع) پس از واقعه غدیر اتفاق نیفتاد، چه اینکه حضرت علی(ع) به خاطر مقامی که داشتند به این منصب رسیدند و این قضیه غدیر فقط یک نصب تشریعی بود نه تکوینی. از طرف دیگر؛ در برخی روایات داریم؛ هنگامی که امامی از دنیا میرفت امام بعدی بر سر بالین او حاضر میشدند و دهان بر دهان امام قبلی میگذاشتند و معارف امام قبلی بر امام بعدی منتقل میشد. و یا اینکه امام موقعی که به مقام امامت میرسد پردههای معرفت بر روی او باز میشود. تناقض این دو مسئله را چگونه میتوان توجیه کرد؟
- [سایر] با سلام من مدت دو ماهه که ازدواج کردم و همسرم علاقه ی شدیدی به بازی ان لاین رایانه ای داره و اغلب تا نیمه های شب بازی میکنه و تمام اوقات فراغتش رو به این بازی اختصاص داده و این در صورتی هست که ایشون در یک شرکتی مشغول به کار هست که به دلیل تاخیر در شروع ساعت کاری(به دلیل اختصاص دادن زمان خواب شب به بازی و دیر بیدار شدن از خواب) چندین بار توبیخ شده و چون ایشون مهندس ای تی هستن از صبح تا شب سر و کارشون با کامپیوتره و شب هم که میاد خونه باز هم میشینه پای کامپیوتر و بازی و این قضیه به سلامت جسمش داره اسیب میرسونه و حتی این موضوع روی روابط ما داره تاثیر منفی میذاره و من جدا نگران هستم و نمیدونم باید چیکار کنم چون تمام راهکارهای ممکن رو انجام دادم اما ایشون مصرانه به بازی کردنشون ادامه میده. اگه ممکنه کمکم کنید لطفا
- [آیت الله بهجت] در غسل ترتیبی باید به نیت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست، بعد طرف چپ بدن را بشوید؛ و اگر عمداً یا از روی فراموشی یا بهسبب ندانستن مسئله به این ترتیب عمل نکند، غسل او باطل است، ولی چنانچه قصد قربت داشته و آنچه را که مقدّم داشته، اعاده نماید غسل صحیح است؛ و احتیاط واجب رعایت ترتیب در هر عضو از غسل ترتیبی است، به این صورت که از بالا شروع کند و به قسمتهای پایین عضو ختم کند.
- [آیت الله بهجت] چند چیز در غذا خوردن مستحب است: 1 هر دو دست را پیش از غذا بشوید؛ 2 بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند؛ 3 میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد، و پیش از غذا اول میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همینطور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته، و بعد از غذا اول کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همینطور تا به طرف راست میزبان برسد؛ 4 در اول غذا (بِسم اللّه) بگوید، و اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر یک از آنها، نیز (بسم اللّه) بگوید؛ 5 با دست راست غذا بخورد؛ 6 با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد؛ 7 اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند هر کسی از غذای جلو خودش بخورد؛ 8 سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد؛ 9 بعد از غذا، خداوند عالم را حمد کند؛ 10 آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد، ولی اگر در بیابان غذا بخورد، مستحب است آنچه بیرون میریزد، برای پرندگان و حیوانات بگذارد؛ 11 بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد؛ 12 اول غذا و آخر آن نمک بخورد؛ 13 مستحب است یک سوم معده را برای غذا و یک سوم برای آب و یک سوم برای راحت تنفس کردن قرار دهد؛
- [آیت الله علوی گرگانی] چند چیز در غذا خوردن مستحبّ است: اوّل هر دو دست را پیش از غذا بشوید; دوم بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند; سوم میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد و پیش از غذا اوّل میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته وهمینطور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته و بعد از غذا اوّل کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید وهمینطور تا بطرف راست میزبان برسد; چهارم در اوّل غذا بسم ا& بگوید ولی اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هرکدام آنها بسم ا& مستحبّ است; پنجم با دست راست غذا بخورد; ششم با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد; هفتم اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند هر کسی از غذای جلوی خودش بخورد; هشتم لقمه را کوچک بردارد; نهم سر سفره زیاد بنشیند، وغذا خوردن را طول بدهد; دهم غذا را خوب بجوَد; یازدهم بعد از غذا خداوند را حمد کند; دوازدهم انگشتها را بلیسد; سیزدهم بعد از غذا خلال نماید ولی با چوب انار وچوب ریحان ونی وبرگ درخت خرما خلال نکند; چهاردهم آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند وبخورد ولی اگر در بیابان غذا بخورد، مستحبّ است آنچه میریزد، برای پرندگان وحیوانات بگذارد; پانزدهم در اوّل شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب، غذا نخورد; شانزدهم بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد وپای راست را روی پایچپ بیندازد; هفدهم در اوّل غذا وآخر آن نمک بخورد; هیجدهم میوه را پیش از خوردن با آب بشوید.
- [آیت الله نوری همدانی] چند چیز در غذا خوردن مستحّب است : اوّل : هر دو دست را پیش از غذا بشوید . دوّم : بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند . سوّم : میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد و پیش از غذا اوّل میزبان دست خود را بشوید ، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همینطور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته و بعد از غذا اوّل کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همینطور تا به طرف راست میزبان برسد . چهارم : در اوّلِ غذا بِسْمِ اَللهِ بگوید ولی اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد ، در وقت خوردن هر کدام آنها گفتن بِسْمِ اَللهِ مستحّب است .پنجم : با دست راست غذا بخورد . ششم : با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد . هفتم : اگر چند نفر سر یک سفره نشسته اند هر کسی از غذای جلوی خودش بخورد . هشتم : لقمه را کوچک بردارد . نهم : سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد . دهم : غذا را خوب بجود . یازدهم : بعد از غذا خداوند عالم را حمد کند . دوازدهم : انگشتها را بلیسد . سیزدهم : بعد از غذا خلال نماید ، ولی با چوب انار یا چوب ریحان و نی برگ درخت خرما خلال نکند . چهاردهم : آنچه بیرون سفره می ریزد جمع کند و بخورد ، ولی اگر در بیابان غذا بخورد ، مستحّب است آنچه میریزد ، برای پرندگان و حیوانات بگذارد . پانزدهم : در اوّل روز و اوّل شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد . شانزدهم : بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد . هفدهم : در اوّل غذا و آخر آن نمک بخورد . هیجدهم : میوه را پیش از خوردن با آب بشوید . چیزهائی که در غذا خوردن مکروه است
- [امام خمینی] سوم: میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد و پیش از غذا اول میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همین طور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته و بعد از غذا اول کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همین طور تا به طرف راست میزبان برسد. چهارم: در اول غذا بسم الله بگوید ولی اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر کدام آنها گفتن بسم اللَّه مستحب است. پنجم: با دست راست غذا بخورد. ششم: با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد. هفتم: اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند هر کسی از غذای جلو خودش بخورد. هشتم: لقمه را کوچک بردارد. نهم: سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد. دهم: غذا را خوب بجود. یازدهم: بعد از غذا خداوند عالم را حمد کند. دوازدهم: انگشتها را بلیسد. سیزدهم: بعد از غذا خلال نماید ولی با چوب انار و چوب ریحان و نی و برگ درخت خرما خلال نکند. چهاردهم: آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد ولی اگر در بیابان غذا بخورد، مستحب است آنچه میریزد، برای پرندگان و حیوانات بگذارد. پانزدهم: در اول روز و اول شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد. شانزدهم: بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد. هفدهم: در اول غذا و آخر آن نمک بخورد. هیجدهم: میوه را پیش از خوردن با آب بشوید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . چند چیز در غذاخوردن مستحب است: اول هر دو دست را پیش از غذا بشوید. دوم بعد از غذا نیز هر دو دست را بشوید، و با دستمال خشک کند. سوم میزبان، پیش از همه شروع به غذاخوردن کند، و بعد از همه دست بکشد، و پیش از غذا، اول میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته، و همینطور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته، و بعد از غذا، اول کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید، و همینطور تا به طرف راست میزبان برسد، و به میزبان ختم شود. چهارم در اول غذا (بِسْمِ الله) بگوید، و اگر سر یک سفره چند نوع غذا باشد، در وقت خوردن هرکدام آنها، گفتن (بِسْمِ اللهِ) مستحب است. پنجم با دست راست غذا بخورد. ششم با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد، و با دو انگشت نخورد. هفتم اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند، هر کسی از غذا جلوی خودش بخورد. هشتم لقمه را کوچک بردارد. نهم سر سفره زیاد بنشیند، و غذاخوردن را طول بدهد. دهم غذا را خوب بِجَود. یازدهم بعد از غذا، خداوند عالم را حمد کند. دوازدهم انگشتان را بلیسد. سیزدهم بعد از غذا خلال نماید، ولی با چوب انار و چوب ریحان و نی و برگ درخت خرما خلال نکند. چهاردهم آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد، ولی اگر در بیابان غذا میخورد، مستحب است آنچه میریزد، برای پرندگان و حیوانات بگذارد. پانزدهم در اول روز و اول شب غذا بخورد، و در بین روز و در بین شب غذا نخورد. شانزدهم بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد، و پای راست را روی پای چپ بیندازد. هفدهم در اول غذا و آخر آن، نمک بخورد. هیجدهم میوه را پیش از خوردن با آب بشوید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چند چیز در غذا خوردن مستحب است: اوّل: هر دو دست را پیش از غذا بشوید. دوّم: بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند. سوّم: میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن و بعد از همه دست بکشد. چهارم: در اول غذا بسم الله بگوید ولی اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر کدام آنها گفتن بسم الله مستحب است. پنجم: با دست راست غذا بخورد. ششم: اگر چند نفر سر یک سفره نشسته اند هر کسی از غذای جلوی خودش بخورد. هفتم: لقمه را کوچک بردارد. هشتم: با عجله غذا نخورد و غذا خوردن را طول بدهد. نهم: غذا را خوب بجود. دهم: بعد از غذا خداوند عالم را حمد کند. یازدهم: بعد از غذا خلال نماید و باقیمانده غذا را از لای دندانها بیرون آورده و دهان را بشوید و مسواک کند. دوازدهم: از دور ریختن مواد غذائی خود داری کند ولی اگر در بیابان غذا بخورد، مستحب است آنچه می ریزد برای پرندگان و حیوانات بگذارد. سیزدهم: در اول روز و اول شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد. چهاردهم: بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد. پانزدهم: در اول غذا و آخر آن نمک بخورد. شانزدهم: میوه ها و سبزیجات را پیش از خوردن با آب بشوید. هفدهم: تا بتواند بر سر سفره میهمان داشته باشد. هیجدهم: هنگام غذا خوردن بنشیند و غذا بخورد. چیزهایی که در غذا خوردن مکروه است
- [آیت الله اردبیلی] چند چیز در غذا خوردن مستحب است: اوّل: هر دو دست را پیش از غذا بشوید.دوم: بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند.سوم: میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد و پیش از غذا اوّل میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همین طور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته و بعد از غذا اوّل کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همین طور تا به طرف راست میزبان برسد.چهارم: در اوّل غذا (بسم اللّه) بگوید، ولی اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر کدام آنها، گفتن (بسم اللّه) مستحب است.پنجم: با دست راست غذا بخورد.ششم: اگر با دست غذا میخورد، با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد.هفتم:اگر چند نفر سر یک سفره نشسته باشند، هر کسی از غذای جلوی خودش بخورد. هشتم:لقمه را کوچک بردارد.نهم:سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد.دهم:غذا را خوب بجود.یازدهم:بعد از غذا، خداوند متعال را حمد کند. دوازدهم: انگشتان را بلیسد.سیزدهم: بعد از غذا خلال نماید، ولی با چوب انار و چوب 0ریحان و نِی و برگ درخت خرما خلال نکند.چهاردهم:آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد، ولی اگر در بیابان غذا میخورد، مستحب است آنچه میریزد، برای پرندگان و حیوانات بگذارد.پانزدهم: در اوّل روز و اوّل شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد.شانزدهم:بعد از خوردن غذا مقداری به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد.هفدهم:در اوّل غذا و آخر آن نمک بخورد. هیجدهم: میوه را پیش از خوردن با آب بشوید.
- [آیت الله بروجردی] چند چیز در غذا خوردن مستحب است:اوّل:هر دو دست را پیش از غذا بشوید.دوم:بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند.سوم:میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد و پیش از غذا اوّل میزبان دست خود را بشوید، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همین طور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته و بعد از غذا اوّل کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همین طور تا به طرف راست میزبان برسد.چهارم:در اوّل غذا (بسم الله) بگوید، ولی اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت خوردن هر کدام آنها گفتن (بسم الله) مستحب است.پنجم:با دست راست غذا بخورد.ششم:با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد.هفتم:اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند، هر کسی از غذای جلوی خودش بخورد.هشتم:لقمه را کوچک بردارد.نهم:سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد.دهم:غذا را خوب بجود.یازدهم:بعد از غذا خداوند عالم را حمد کند.دوازدهم:انگشتها را بلیسد.سیزدهم:بعد از غذا خلال نماید، ولی با چوب انار و چوب ریحان و نی و برگ درخت خرما خلال نکنند.چهاردهم:آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد، ولی اگر در بیابان غذا بخورد، مستحب است آنچه میریزد برای پرندگان و حیوانات بگذارد.پانزدهم:در اوّل روز و اوّل شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد.شانزدهم:بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پای راست را روی پای چپ بیندازد.هفدهم:در اوّل غذا و آخر آن نمک بخورد.هیجدهم:میوه را پیش از خوردن با آب بشوید.چیزهایی که در غذا خوردن مکروهست
- [آیت الله سیستانی] چند چیز در غذا خوردن ، مستحب شمرده شده است : اول : هر دو دست را پیش از غذا بشوید . دوم : بعد از غذا دست خود را بشوید و با دستمال خشک کند . سوم : میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند ، و بعد از همه دست بکشد ، و پیش از غذا اول میزبان دست خود را بشوید ، بعد کسی که طرف راست او نشسته و همینطور تا برسد به کسی که طرف چپ او نشسته ، و بعد از غذا اول کسی که طرف چپ میزبان نشسته دست خود را بشوید و همینطور تا به میزبان برسد . چهارم : در اول غذا (بسم اللّه) بگوید ، و اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد ، در وقت خوردن هر کدام از آنها (بسم اللّه) بگوید . پنجم : با دست راست غذا بخورد . ششم : با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورد و با دو انگشت نخورد . هفتم : اگر چند نفر سر یک سفره نشستهاند ، هر کسی از غذای جلوی خودش بخورد . هشتم : لقمه را کوچک بردارد . نهم : سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد . دهم : غذا را خوب بجود . یازدهم : بعد از غذا خداوند عالم را حمد کند . دوازدهم : انگشتها را بلیسد . سیزدهم : بعد از غذا خلال نماید ، ولی با چوب ریحان و شاخه انار و نی و برگ درخت خرما خلال نکند . چهاردهم : آنچه بیرون سفره میریزد جمع کند و بخورد ، ولی اگر در بیابان غذا بخورد ، مستحب است آنچه میریزد ، برای پرندگان و حیوانات بگذارد . پانزدهم : در اول روز و اول شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد . شانزدهم : بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد ، و پای راست را روی چپ بیندازد . هفدهم : در اول غذا و آخر آن نمک بخورد . هیجدهم : میوه را پیش از خوردن با آب بشوید . چیزهائی که در غذا خوردن مذموم است