تمام هستی و آنچه در آن است، مالک اصلی و حقیقی آن خداوند متعال است، و به قول شاعر: در حقیقت مالک اصلی خداست این امانت بهر روزی، دست ماست. البته، این ملکیت را خداوند در اختیار بشر قرار داده، بدون این که آن را از خود سلب کرده باشد. آیات قرآن و روایاتی که از معصومان (ع) به ما رسیده است، دلالت بر آن دارد که در این فرصت به چند نمونه اشاره می کنیم: 1. "وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون"؛ او آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است؛ همه را از سوی خودش مسخّر شما ساخته در این نشانه‌های (مهمّی) است برای کسانی که اندیشه می‌کنند.[1] که کلمه "سخر لکم" و "جمیعا منه" دلالت بر این دارد که مالکیت واقعی از خداوند است. 2. "وَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُور"؛ آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، مال او است و همه کارها، به سوی او باز می‌گردد (و به فرمان او است).[2] 3. حدیثی که در پرسش آمده در تفسیر آیه خمس بیان شده است. امام رضا (ع) بعد از تلاوت آیه خمس: "وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی"؛ بدانید که آنچه (در جنگها) به غنیمت بهره شما می‌شود ، پنج یک (خمس) آن مخصوص خداست و پیامبر خدا و خویشاوندان او... فرمود: و از آن جهت چنین کرد تا با رحمت خود بر ما منّت گذارد؛ زیرا مالک جان ها و مال ها و چیزهای دیگر خود او است که مالکیّت حقیقی دارد، و آنچه در دست مردم است به عاریه نزد آنان است و مردمان به مجاز مالک اند نه به حقیقت، و آنچه مردم به دست می‌آورند (از راه کسب و کار و بازرگانی و صنعت و ...)، همه، در حقیقت غنیمت است (یعنی مالک خمس آن نیستند و باید بپردازند).[3] کلام امام رضا (ع) گویای این مطلب است که کسی با پرداخت حقوق الاهی نمی تواند منتی بر خداوند بگذارد که از اموالی که متعلق به من است؛ در راه تو انفاق کردم، بلکه مسئله عکس است و چون خداوند مالک واقعی است، منت برای او است. 4. ابان بن تغلب می گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: آیا به نظر تو خداوند به کسانی مال داده است که در نزد او محترم بوده‌اند، و به کسانی که در نزد او احترامی نداشته‌اند نداده است؟ هرگز! بلکه مال، مال خدا است و آن را به امانت نزد کسانی قرار داده است.[4] این سؤال، پاسخ تفصیلی ندارد.
[1] جاثیة: 13. [2] آل عمران: 109. [3] امام رضا (ع)، فقه الرضا (ع)، ص 293، کنگره امام رضا (ع)، مشهد، 1406 ق. [4] محمد بن مسعود، عیاشی، تفسیر العیاشی، ج 2، ص 13، چاپخانه علمیه، تهران، 1380 ق.
