امام جواد (علیه السلام) یگانه فرزند امام رضا (علیه السلام) است و حضرت به جز او فرزندی نداشت.(1)
اصلی‌ترین منابع شیعه، بر تنها یادگار و بازمانده امام رضا (علیه السلام)، یعنی امام جواد (علیه السلام) تاکید دارند؛ شیخ مفید در الارشاد می‌نویسد:
(مضی الرضا بن موسی علیه السلام ولم یترک ولداً نعلمه الا ابن الامام بعده ابا جعفر بن محمد علی علیهما السلام و کانت سنه الیوم وفاه ابیه سبع سننین و اشهراً(2)؛ امام رضا (علیه السلام) از دنیا رفت و تا آنجا که ما می‌دانیم فرزندی از او جز حضرت امام محمد تقی(علیه السلام) باقی نمانده بود و سن شریف او در روز وفات پدر، هفت سال و چند ماه بود).
ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم طبری، از علمای قرن چهارم می گوید: (تنها فرزند آن حضرت امام محمد تقی بوده است)(3).
اما دو شخصیت سنی، بنام‌های سبط بن جوزی(4) و فخر رازی(5) و همچنین دو عالم شیعی چون ابن خشاب(6) و اربلی(7) مدعی اند که امام 5 پسر و یک دختر داشته است؛ به نام‌های محمد تقی، حسن، حسین ، جعفر، ابراهیم و عائشه. البته فخر رازی بجای ابراهیم، جعفر عائشه، از علی، موسی و فاطمه نام می‌برد.
افرادی نیز از دو فرزند پسر، به نام های محمد (جواد) و حسین(8) و یا محمد و موسی(9) یاد می‌کنند.
مرحوم شیخ عباس قمی نیز با استناد به وجود روایتی از (فاطمه بنت الرضا)(10) وجود دختری به این نام را احتمال داده و مدعی است : (امام در زمان شهادت تنها یک پسر (امام محمد تقی) را دارا بوده است و باز با شواهدی قائل است که حضرت رضا دختری داشته است به نام فاطمه، ایشان با تکیه بر برخی کتاب انساب، البته بدون ذکر نام آنها، فاطمه راهمسر محمد بن جعفر بن قاسم بن اسحاق بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب می‌داند(11).
در این باره چند نکته لازم به ذکر است:
1. ادعا وجود فرزندانی جز فرزند امام جواد(علیه السلام)، با مطالب مندرج در منابع اصیل شیعی منافات دارد.
2. ممکن است افرادی که به عنوان فرزندان امام رضا(علیه السلام) مطرح هستند، از نوادگان ایشان تلقی شوند.
3. اربلی در جای دیگر کتاب خود، بر یکی بودن فرزند امام تصریح دارد(12). او همچنین از این سخن امام رضا(علیه السلام) یاد می‌کند که فرمود : جز یک نفر، فرزندی نخواهم نداشت.(13)
4. گذرادن نام عائشه برای دختران خود، در سیره معصومان (علیه السلام) وجود نداشت.
5. ممکن است امام، پسران و دختری بنام فاطمه داشته باشد، لیکن در هنگام شهادت، تنها امام محمد تقی(علیه السلام) تنها یادگار امام باشد و دیگر فرزندان در دوره حیات امام، از دنیا رفته باشند. یک گزارش تاریخی، از تعزیت بلاذری (متوفی 279ق) به امام، درباره درگذشت فرزندش، حکایت می‌کند.(14)
پی نوشت ها:
1) صدوق، عیون اخبارالرضا(علیه السلام)، ج2، ص 250؛ الارشاد، ج2، ص 271؛ اعلام الوری، ص 344؛ طبرسی، تاج الموالید(مجموعه نفیسه)، ص192، ص 127؛ المناقب، ج4، ص376.
2) الارشاد، ج 2، ص 271.
3) دلائل الامامه، ص 184.
4) تذکره الخواص ص 258.
5) الشجره المبارکه، ص 77.
6) ابن خشاب، موالید الائمه و وفیاتهم(مجموعه نفیسه)، ص192.
7) کشف الغمه فی معرفه الأئمه ج2، ص284.
8) جمهره انساب العرب، ص 62.
9) العدد القویه، ص 294.
10) ر.ک: بحارالانوار، ج68، ص 388.
11) منتهی الامال، ج 2، ص 549.
12) کشف الغمه، ج 2، ص 332
13) کشف الغمه، ج2، ص 302.
14) نهایت الارب، ج5، ص 168.
Porseman.org
