رزق و روزی
رزق به معنای روزی و عطای دائمی می‌باشد، حال چه دنیوی و چه اخروی و چه مادی و چه معنوی باشد رزق می‌گویند. در قرآن شریف به نبوت و معرفت نیز رزق گفته شده است.
در قرآن منظور از این که خداوند فرموده است: رزق و روزی شما و هرآنچه وعده دارید در آسمان است چیست؟ لطفاً شرح دهید.
در آیۀ مورد بحث به یکی از نشانه های عظمت پروردگار و قدرت او بر معاد، اشاره شده است که می فرماید: (روزی شما در آسمان است، و آنچه به شما وعده داده می شود).[1] گرچه در برخی از منابع تفسیری (رزق) در این آیه به دانه های حیاتبخش باران تفسیر شده است[2] که منبع هر خیر و برکت در زمین است، همان طور که این آیۀ شریفه نیز موافق آن است: (و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و به وسیلۀ آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند).[3] اما این معنا می تواند یکی از مصداق های روشن آیه باشد، در حالی که گستردگی مفهوم رزق هم باران را شامل می شود، هم نور آفتاب را که از آسمان به سوی ما می تابد و نقش آن در حیات و زندگی فوق العاده حساس است، و همچنین هوا را که مایۀ حیات همۀ موجودات زنده است.[4] اینها همه در صورتی است که (سماء) را به معنای همین آسمان ظاهری تفسیر کنیم، ولی بعضی از مفسّران (سماء) را به معنای عالم غیب و ما وراء طبیعت و لوح محفوظ گرفته اند که رزق های انسان ها از آنجا مقدّر می شود.[5] البته جمع میان هر دو معنا ممکن است، هر چند تفسیر اول روشن تر به نظر می رسد.[6] و اما جملۀ (ما تُوعَدُونَ) (آنچه به شما وعده داده می شود) می تواند تأکیدی بر مسئله رزق و وعدۀ الاهی در این زمینه بوده باشد، و یا به معنای بهشت موعود چرا که در جای دیگر از قرآن می خوانیم: (نزد سدرة المنتهی، که بهشت موعود در آنجاست)،[7] و یا اشاره به هر گونه خیر و برکت یا عذابی است که از آسمان نازل می شود، و یا ناظر به همۀ این مفاهیم است؛ چرا که جملۀ (ما تُوعَدُونَ) مفهومش وسیع و گسترده است.[8] [1] . (وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُون)؛ ذاریات، 22. [2] . ر.ک: قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: موسوی جزایری، سید طیب، ج 2، ص 330، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367ش؛ ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق: قرشی رسلان، احمد عبدالله، ج 5، ص 471، ناشر: دکتر حسن عباس زکی، قاهره، 1419ق. [3] . جاثیه، 5. [4] . حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 15، ص 467، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 22، ص 335، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش. [5] . ر.ک: مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، ج 14، ص 37، دار محبی الحسین، تهران، چاپ اول، 1419ق. [6] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 335. [7] . نجم، 14 و 15. [8] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 335.
در آیۀ مورد بحث به یکی از نشانه های عظمت پروردگار و قدرت او بر معاد، اشاره شده است که می فرماید: (روزی شما در آسمان است، و آنچه به شما وعده داده می شود).[1] گرچه در برخی از منابع تفسیری (رزق) در این آیه به دانه های حیاتبخش باران تفسیر شده است[2] که منبع هر خیر و برکت در زمین است، همان طور که این آیۀ شریفه نیز موافق آن است: (و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و به وسیلۀ آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند).[3] اما این معنا می تواند یکی از مصداق های روشن آیه باشد، در حالی که گستردگی مفهوم رزق هم باران را شامل می شود، هم نور آفتاب را که از آسمان به سوی ما می تابد و نقش آن در حیات و زندگی فوق العاده حساس است، و همچنین هوا را که مایۀ حیات همۀ موجودات زنده است.[4] اینها همه در صورتی است که (سماء) را به معنای همین آسمان ظاهری تفسیر کنیم، ولی بعضی از مفسّران (سماء) را به معنای عالم غیب و ما وراء طبیعت و لوح محفوظ گرفته اند که رزق های انسان ها از آنجا مقدّر می شود.[5] البته جمع میان هر دو معنا ممکن است، هر چند تفسیر اول روشن تر به نظر می رسد.[6] و اما جملۀ (ما تُوعَدُونَ) (آنچه به شما وعده داده می شود) می تواند تأکیدی بر مسئله رزق و وعدۀ الاهی در این زمینه بوده باشد، و یا به معنای بهشت موعود چرا که در جای دیگر از قرآن می خوانیم: (نزد سدرة المنتهی، که بهشت موعود در آنجاست)،[7] و یا اشاره به هر گونه خیر و برکت یا عذابی است که از آسمان نازل می شود، و یا ناظر به همۀ این مفاهیم است؛ چرا که جملۀ (ما تُوعَدُونَ) مفهومش وسیع و گسترده است.[8] [1] . (وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُون)؛ ذاریات، 22. [2] . ر.ک: قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: موسوی جزایری، سید طیب، ج 2، ص 330، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367ش؛ ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق: قرشی رسلان، احمد عبدالله، ج 5، ص 471، ناشر: دکتر حسن عباس زکی، قاهره، 1419ق. [3] . جاثیه، 5. [4] . حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 15، ص 467، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 22، ص 335، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش. [5] . ر.ک: مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، ج 14، ص 37، دار محبی الحسین، تهران، چاپ اول، 1419ق. [6] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 335. [7] . نجم، 14 و 15. [8] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 335.
عنوان سوال:
در قرآن منظور از این که خداوند فرموده است: رزق و روزی شما و هرآنچه وعده دارید در آسمان است چیست؟ لطفاً شرح دهید.
پاسخ:
در آیۀ مورد بحث به یکی از نشانه های عظمت پروردگار و قدرت او بر معاد، اشاره شده است که می فرماید: (روزی شما در آسمان است، و آنچه به شما وعده داده می شود).[1] گرچه در برخی از منابع تفسیری (رزق) در این آیه به دانه های حیاتبخش باران تفسیر شده است[2] که منبع هر خیر و برکت در زمین است، همان طور که این آیۀ شریفه نیز موافق آن است: (و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و به وسیلۀ آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند).[3] اما این معنا می تواند یکی از مصداق های روشن آیه باشد، در حالی که گستردگی مفهوم رزق هم باران را شامل می شود، هم نور آفتاب را که از آسمان به سوی ما می تابد و نقش آن در حیات و زندگی فوق العاده حساس است، و همچنین هوا را که مایۀ حیات همۀ موجودات زنده است.[4] اینها همه در صورتی است که (سماء) را به معنای همین آسمان ظاهری تفسیر کنیم، ولی بعضی از مفسّران (سماء) را به معنای عالم غیب و ما وراء طبیعت و لوح محفوظ گرفته اند که رزق های انسان ها از آنجا مقدّر می شود.[5] البته جمع میان هر دو معنا ممکن است، هر چند تفسیر اول روشن تر به نظر می رسد.[6] و اما جملۀ (ما تُوعَدُونَ) (آنچه به شما وعده داده می شود) می تواند تأکیدی بر مسئله رزق و وعدۀ الاهی در این زمینه بوده باشد، و یا به معنای بهشت موعود چرا که در جای دیگر از قرآن می خوانیم: (نزد سدرة المنتهی، که بهشت موعود در آنجاست)،[7] و یا اشاره به هر گونه خیر و برکت یا عذابی است که از آسمان نازل می شود، و یا ناظر به همۀ این مفاهیم است؛ چرا که جملۀ (ما تُوعَدُونَ) مفهومش وسیع و گسترده است.[8] [1] . (وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُون)؛ ذاریات، 22. [2] . ر.ک: قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: موسوی جزایری، سید طیب، ج 2، ص 330، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367ش؛ ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق: قرشی رسلان، احمد عبدالله، ج 5، ص 471، ناشر: دکتر حسن عباس زکی، قاهره، 1419ق. [3] . جاثیه، 5. [4] . حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 15، ص 467، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، 1404ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 22، ص 335، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش. [5] . ر.ک: مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، ج 14، ص 37، دار محبی الحسین، تهران، چاپ اول، 1419ق. [6] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 335. [7] . نجم، 14 و 15. [8] . تفسیر نمونه، ج 22، ص 335.
- [سایر] منظور از این که خداوند فرموده است: رزق و روزی شما و هرآنچه وعده دارید در آسمان است، چیست؟
- [سایر] خداوند متعال وعده فرموده است که از تحریف قرآن جلوگیری نماید؛ چرا از تحریف تورات و انجیل جلوگیری ننموده است؟
- [سایر] خداوند چگونه به وسیله رزق و روزی انسان را آزمایش می‌کند؟
- [سایر] منظور از آسمان در قرآن کریم چیست؟
- [سایر] منظور قرآن از هفت آسمان و زمین چیست؟
- [سایر] ارتباط رزق و روزی مقرّر شده با تلاش انسان چیست؟
- [سایر] چه کاری رزق و روزی را زیاد می کند؟
- [سایر] رزق و روزی اولاد در آیات چگونه بیان شده است؟
- [سایر] در قرآن آمده است که رزق و روزی انسان علاوه بر حلال بودن، طیب هم باید باشد. میان حلال و طیب چه فرقی است؟
- [سایر] در قرآن آمده است که رزق و روزی انسان علاوه بر حلال بودن، طیب هم باید باشد. میان حلال و طیب چه فرقی است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر احتمال دهد که داخل ماشین، یا در منزلی که به آنجا وارد شده یا در قافله آب هست، باید به قدری جستوجو نماید که به نبودن آب یقین کند، یا از پیدا کردن آن ناامید شود. 1. مجلسی(قدس سره) در کتاب (شرح من لایحضره الفقیه) مقدار پرتاب تیر را دویست گام معین فرموده است.
- [آیت الله خوئی] اگر پیش از وقت نماز جستجو نماید، و آب پیدا نکند و تا وقت نماز همآنجا بماند، چنانچه احتمال دهد که آب پیدا می‌کند، احتیاط مستحب آن است که دوباره در جستجوی آب برود. ______________________________ (1). مجلسی اول قدس سره در شرح کتاب من لا یحضره الفقیه، مقدار پرتاب تیر را دویست گام معین فرموده است. توضیح المسائل، ص: 95
- [آیت الله فاضل لنکرانی] روزه آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چیزهائی که روزه را باطل می کند و شرح آن بعداً گفته می شود خودداری نماید. نیّت
- [امام خمینی] تعریف روزه - روزه آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند و شرح آنها بعدا گفته می شود، خودداری نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] روزه آن است که انسان برای اطاعت فرمان خدا، از اذان صبح تا مغرب، از چیزهایی که روزه را باطل می کند و شرح آن در مسائل بعد می آید خودداری کند.
- [آیت الله مظاهری] قطع رحم (یعنی بریدن از خویشان) یکی از گناهان کبیره در اسلام است و قرآن شریف کراراً قاطع رحم را لعن فرموده است: (اولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّار)[1] (برای آنان لعنت و بدی سرای آخرت می‌باشد.)
- [آیت الله اردبیلی] ازدواج سنّت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم و از محبوبترین نهادها در نزد پروردگار و موجب رحمت و کثرت رزق و طرد بیبندوباری و فحشا از جامعه است(1) و خداوند متعال جامعه اسلامی را به ایجاد عُلقه ازدواج بین زنان و مردان مجرّد امر فرموده و وعده فضل و گشایش بر آنان داده است.(2) علاقه به خانواده و همسر، از اخلاق انبیاء و نشانه کثرت ایمان است به گونه‌ای که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم علاقه به همسر را در ردیف علاقه به نماز و شمیم عطر قرار داده است(3). در روایات آمده است: آنگاه که خداوند متعال اراده می‌کند خیر دنیا و آخرت را به مسلمانی ارزانی دارد، به وی قلبی خاشع و زبانی ذاکر و جسمی صابر و همسری مؤمن عطا می‌کند که به هنگام نظر به او مسرور شود و در غیاب شوهرش از خود و اموال او پاسداری کند(4) و نیز در روایت آمده است: اگر مردی به خواستگاری آمده که دین، اخلاق و امانتداری او را میپسندید، خواستگاری او را بپذیرید در غیر این صورت فتنه و فساد عظیمی زمین را فرا خواهد گرفت.(5)
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگرانسان به قدری وقت دارد که می تواند وضو بگیرد، یا غسل کند و نماز را بدون کارهای مستحبی آن مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل کند یا وضو بگیرد، و نماز را بدون کارهای مستحبی آن به جا آورد بلکه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد، باید غسل کند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند. 1. مرحوم مجلسی قدس سره در کتاب شرح من لایحضره الفقیه مقدار پرتاب تیر را دویست گام معین فرموده است.
- [آیت الله سیستانی] اگر بر جائی از بدن ، آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد ، چنانچه بخواهد غسل را ترتیبی بجا آورد ، باید آب را طوری به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد . و همچنین اگر بخواهد وضو بگیرد در مورد آیه قرآن بلکه در مورد اسم خداوند نیز بنابر احتیاط واجب .
- [آیت الله مکارم شیرازی] پیشانی باید روی چیزی قرار گیرد که سجده بر آن صحیح است و شرح آن به خواست خدا در مسائل آینده ذکر می شود و اگر حایلی در این وسط باشد مانند موی سر یا چرک بودن مهر به حدی که پیشانی به خود مهر نرسد سجده باطل است، ولی تغییر رنگ مهر اشکالی ندارد.