1. آنچه که از منابع تاریخی و روایی در مورد منبع درآمد و هزینه زندگی ائمه(ع) به دست می­آید؛ این است که امامان شیعه نیز مانند دیگر مردم آن زمان، مهم­ترین منبع در آمدشان از راه کشاورزی و تجارت بوده است؛[1] مانند امام علی(ع) که در طول 25 سال دوری از مسائل سیاسی و حکومتی، به کشاورزی و کاشت نخل خرما اشتغال داشت. همچنین امام باقر(ع) نیز علاوه بر جلسات درس و تعلیم علوم و معارف دینی، دارای مزرعه بودند و ضمن این‌که از محصول زراعت خود، امرار معاش می­کردند، به فقرا و مستمندان نیز از همین محصولات کمک می­کردند. در این باره می توانید پاسخ 11006 را مطالعه کنید. 2. البته همان­گونه که می­دانید امامانی؛ مانند امام موسی کاظم(ع) مدت بسیار طولانی از عمرشان را در زندان بسر می­بردند تا این­که سر انجام در همان­جا به شهادت رسیدند، و یا امام حسن عسکری(ع) که در محاصره نظامی بود، اینان نیز شاید از ارثی که به آنها رسیده بود، امرار معاش می‌کردند، و تعدادی از ائمه نیز به سبب عداوت و دشمنی حاکمان جور به شهادت رسیدند و عمر طولانی نداشتند. 3. امامان شیعه علاوه بر این، از آن جهت که ولی امر مسلمان بودند، شیعیان و پیروانشان خمس و... را به آنان پرداخت می­کردند، بدیهی است که در ضورت ضرورت از آن طریق نیز می­توانستند قسمتی از هزینه زندگی خود را تأمین کنند. 4. شایان توجه است؛ ائمه(ع) با آن‌که از توان مالی برخوردار بودند، اما در مخارج زندگی هیچ‌گاه دچار اسراف و تبذیر نمی‌شدند، حتی گاهی به حسب شرایط، کم‌تر از شئونات خود از متاع دنیا بهره می‌گرفتند، و از خوراک و پوشاک به حداقل اکتفا می­نموند؛ مانند حضرت علی(ع)، چنان­که خود می‌فرماید: «أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَکُمْ قَدِ اکْتَفَی مِنْ دُنْیَاهُ بِطِمْرَیْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَیْه...»؛[2] ‏ آگاه باش امام شما از تمام دنیایش به دو جامه کهنه، و از خوراکش به دو قرص نان قناعت نموده است. [1] ر. ک: کلینی، الکافی، ج 5، ص 148، «بَابُ فَضْلِ التِّجَارَةِ وَ الْمُوَاظَبَةِ عَلَیْهَا»؛ ص 260، «بَابُ فَضْلِ الزِّرَاعَةِ»، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش. [2] شریف الرضی، محمد بن حسین،‏ نهج البلاغة( للصبحی صالح)، محقق، مصحح، فیض الإسلام،‏ ص 417، هجرت‏، قم.
شغل ائمه چه بوده و از چه راهی کسب در آمد می کرده اند؟
1. آنچه که از منابع تاریخی و روایی در مورد منبع درآمد و هزینه زندگی ائمه(ع) به دست میآید؛ این است که امامان شیعه نیز مانند دیگر مردم آن زمان، مهمترین منبع در آمدشان از راه کشاورزی و تجارت بوده است؛[1] مانند امام علی(ع) که در طول 25 سال دوری از مسائل سیاسی و حکومتی، به کشاورزی و کاشت نخل خرما اشتغال داشت. همچنین امام باقر(ع) نیز علاوه بر جلسات درس و تعلیم علوم و معارف دینی، دارای مزرعه بودند و ضمن اینکه از محصول زراعت خود، امرار معاش میکردند، به فقرا و مستمندان نیز از همین محصولات کمک میکردند. در این باره می توانید پاسخ 11006 را مطالعه کنید. 2. البته همانگونه که میدانید امامانی؛ مانند امام موسی کاظم(ع) مدت بسیار طولانی از عمرشان را در زندان بسر میبردند تا اینکه سر انجام در همانجا به شهادت رسیدند، و یا امام حسن عسکری(ع) که در محاصره نظامی بود، اینان نیز شاید از ارثی که به آنها رسیده بود، امرار معاش میکردند، و تعدادی از ائمه نیز به سبب عداوت و دشمنی حاکمان جور به شهادت رسیدند و عمر طولانی نداشتند. 3. امامان شیعه علاوه بر این، از آن جهت که ولی امر مسلمان بودند، شیعیان و پیروانشان خمس و... را به آنان پرداخت میکردند، بدیهی است که در ضورت ضرورت از آن طریق نیز میتوانستند قسمتی از هزینه زندگی خود را تأمین کنند. 4. شایان توجه است؛ ائمه(ع) با آنکه از توان مالی برخوردار بودند، اما در مخارج زندگی هیچگاه دچار اسراف و تبذیر نمیشدند، حتی گاهی به حسب شرایط، کمتر از شئونات خود از متاع دنیا بهره میگرفتند، و از خوراک و پوشاک به حداقل اکتفا مینموند؛ مانند حضرت علی(ع)، چنانکه خود میفرماید: «أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَکُمْ قَدِ اکْتَفَی مِنْ دُنْیَاهُ بِطِمْرَیْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَیْه...»؛[2] آگاه باش امام شما از تمام دنیایش به دو جامه کهنه، و از خوراکش به دو قرص نان قناعت نموده است. [1] ر. ک: کلینی، الکافی، ج 5، ص 148، «بَابُ فَضْلِ التِّجَارَةِ وَ الْمُوَاظَبَةِ عَلَیْهَا»؛ ص 260، «بَابُ فَضْلِ الزِّرَاعَةِ»، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش. [2] شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة( للصبحی صالح)، محقق، مصحح، فیض الإسلام، ص 417، هجرت، قم.
- [آیت الله بهجت] آیا به منفعت کسب کسی که شغل و کسب موقّت دارد، خمس تعلّق می گیرد؟
- [سایر] برای کسب فضایل اخلاقی چه راهی وجود دارد؟
- [سایر] شناخت ائمه(ع) و کسب معرفت چگونه است؟
- [سایر] کارمند رسمی دولت حق اخذ پروانه کسب از اتحادیه اصناف و دایر کردن شغل را دارد؟
- [سایر] اگر در یک پاساژ، یکی از مغازهداران بخواهد، در مغازه خود نوعی از شغل را اجرا نماید که با شغل مغازههای دیگر سنخیت ندارد و مزاحم کسب آنها هم نباشد، آیا باید از بقیه مغازهداران اجازه بگیرد؟ اگر مزاحم کسب دیگران باشد حکم چگونه است؟ در صورت ایجاد شغل نامناسب، آیا بقیه، حق شکایت از وی و ممانعت از او را دارند؟
- [آیت الله بهجت] مغازه دارانی که به اقتضای شغل و یا محل کسب، دایما با کودکان سر و کار دارند، آیا خرید و فروش و معاملات آنان مورد اشکال است؟
- [سایر] اگر خمس سود تجارت و کسب یک فریضه است، چرا دیر هنگام وضع شده و ائمه معصومینعلیهم السلام در زمان متأخر آن را واجب کردهاند؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا شعبده بازی، احضار ارواح و هیپنوتیزم جایز است؟ این کارها در چه صورتی حرام است؟ شغل قرار دادن آنها و کسب درآمد از این طریق چه حکمی دارد؟
- [سایر] در مسئله انفاق روایاتی را از ائمه معصومین (ع) می خوانیم که آنان هرگز سائل را ناکام نمی گذاشتند پس سؤال من این است: 1. شغل ائمه (ع) چه بود؟ 2. از کجا این قدر اموال زیادی داشتند که به دیگران کمک کنند؟
- [سایر] کسی که بارها توبه کرده و شکسته است و اکنون به خدا و ائمه(ع) زیاد شک میکند، آیا خدا او را طرد کرده است؟ چه راهی برای نزدیک شدن به خدا دارد؟
- [آیت الله بهجت] مسافرتهایی که همیشه لازمه شغل انسان است، مثل سفر برای پیدا کردن منزل قبل از حرکت کاروان، مانند همان شغل است، بهخلاف مسافرتهای اتفاقی که نماز در آن شکسته است.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که شغلش مسافرت نیست ، اگر مثلاً در شهری یا در دهی جنسی دارد که برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می کند ، باید نماز را شکسته بخواند .ولی کسی که کارش این است که هفته ای یک مرتبه مثلاً از تهران به کرج برای تدریس یا انجام اداری یا برای کسب و تجارت می رود همین که به مقداری سفر کند که عرفاً این کار توام با سفر را شغل او بگویند نماز را تمام بخواند .
- [آیت الله بهجت] بعضی از معاملات مکروه عبارتند از: کسب کردن به چیزهایی که غالباً به حرام یا مکروه میانجامد، مثل مواردی که غالباً ابتلا به ربا در آن است؛ فروختن غذا به کسی که برای وقت گرانی احتکار میکند؛ شغل خود را سربریدن حیوانات قرار دادن؛ معامله کردن با کسانی که عادت بر اجتناب از محرمات ندارند و همچنین با اطفال، که اصل معامله با آنها شرعاً صحیح، ولی مورد شبهه است.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که از کسب وتجارت فائدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، میتواند مخارج سال خود را فقط از فائده کسب حساب کند.
- [آیت الله اردبیلی] مکروه است انسان کفن فروشی، قصّابی، حجامت و شکار کردن را شغل خود قرار دهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تمام فرقه های اسلامی پاکند، مگر آنها که با ائمه معصومین(علیهم السلام)عداوت و دشمنی دارند و خوارج و غلات، یعنی غلوکنندگان در حق ائمه(علیهم السلام).
- [آیت الله مظاهری] کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، میتواند مخارج سال را فقط از فایده کسب بردارد و اگر از آن مالی که خمس ندارد برداشت باید خمس فایده کسب را بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] خُمس ماهی و حیوانات دیگری که انسان بدون غوّاصی میگیرد، در صورتی واجب است که آنها را برای کسب بگیرد و به تنهایی یا با منفعتهای دیگر کسب او، از مخارج سالش زیادتر باشد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که بدهکار است و نمیتواند بدهی خود را بدهد، اگر کسبی داشته باشد، باید برای پرداخت بدهی خود کسب کند و کسی که کسبی ندارد، چنانچه بتواند کاسبی کند، واجب است که کسب کند و بدهی خود را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که مال ندارد و مخارجی بر او واجب است مثل خرج زن و بچه باید کسب کند و برای کارهای مستحب مانند وسعت دادن به عیالات و دستگیری از فقرا کسب کردن مستحب است