در برخی از کتابهای متأخرین این روایت به بیان زیر نقل شده است: «و سأل رسول اللّه(ص) جبرائیل(ع): «هل تنزل إلی الأرض من بعدی؟» قال: نعم یا رسول اللّه أنزل إلی الأرض من بعدک عشر مرّات و أرفع عشر جواهر من وجه الأرض. قال(ص): «ما هذا الجواهر؟» فقال: الأوّل: أنزل إلی الأرض و أرفع البرکة منها، و الثانی: أرفع منها الرحمة، و الثالث: أرفع منها الحیاء من عیون النساء، و الرابع أرفع الحمیة من رؤوس الرجال، و الخامس: أرفع العدل من قلوب السلاطین، و السادس: أرفع الصدق من قلوب الأصدقاء، و السابع: أرفع السخاء من قلوب الأغنیاء، و الثامن: أرفع الصبر عن الفقراء، و التاسع، أرفع الحکمة من قلوب الحکماء، العاشر: أرفع الإیمان من قلوب المؤمنین»؛[1]
پیامبر اکرم(ص) از جناب جبرئیل پرسید: آیا بعد از من به زمین خواهی آمد؟ جبرئیل گفت: بله! ای رسول خدا، ده بار به زمین خواهم آمد و ده گوهر گرانبها را خواهم برد. پیامبر فرمود: این گوهرهای گرانبها کدام‌اند؟ جبرئیل گفت: اول: برکت؛ دوم: رحمت؛ سوم: حیاء از چشم زنان؛ چهارم: غیرت مردان؛ پنجم: عدل از دل سلاطین؛ ششم: راستی و درستی از دل دوستان؛ هفتم: سخاوت از دل ثروتمندان؛ هشتم: صبر از فقرا؛ نهم: حکمت از حکیمان؛ دهم: ایمان از دل‌های مؤمنان.
با تحقیق و جست‌وجویی که در منابع حدیثی شیعه و سنی انجام پذیرفت این روایت تنها در دو کتاب یافت شد:
1. در کتاب «اثنی عشریة فی المواعظ العددیة» محمد بن محمد بن حسن بن قاسم حسینی عیناثی عاملی جزینی متوفّی 1085 ه.ق[2] بدون سند نقل شده است.
آقابزرگ تهرانی از این کتاب و نویسنده آن نام برده و می‌گوید: «عیناثی از اسباط و نوه‌های شهید ثانی زین الدین بن علی عاملی است».[3] کتاب «اثنی عشریة فی المواعظ العددیة» شامل روایاتی از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و نیز کلمات و حکمت‌هایی از حکیمان و عرفا است.[4] شیخ حر عاملی در مدح و ستایش عیناثی می‌نویسد: «کان فاضلاً صالحاً أدیباً شاعراً زاهداً عابداً».[5]
2. در کتاب «نور الأبصار فی مناقب آل بیت النبی المختار(ص)» نوشته مؤمن بن حسن شبلنجی شافعی متوفّی 1290 ه.ق، با اندکی تغییر آمده است.[6]
با اینکه از جهت سندی این روایت ضعیف است و نمی‌توان به‌طور قطعی حکم به صدور آن از پیامبر(ص) نمود، اما رد و یا پذیرش یک حدیث منحصر به بررسی سندی آن نیست، بلکه باید به متن آن هم توجه نمود؛ لذا درباره متن حدیث مورد بحث باید دانست:
اینکه جبرئیل(ع) به رسول خدا(ص) می‌فرماید که به زمین خواهد آمد و ده گوهر گرانبها را از زمین برمی‌دارد، به جهت ارتکاب گناه و اعمال زشت و ناپسند برخی از مردم است؛ یعنی انسان‌هایی هستند که به این ده چیز مهم توجه نداشته، در نتیجه مرتکب گناه و رفتار ناشایست فردی و اجتماعی می‌شوند، و خبری از این گوهرها و فضایل اخلاقی در رفتار و گفتار و زندگی آنان نیست؛ اگر کسی در امور خودش تابع هوا و هوس باشد و از شیاطین درونی و برونی پیروی کند، قطعاً یا همه این مواهب و فضایل الهی و یا بخشی از آن‌را از طریق واسطه‌های الهی –مانند فرشتگان- از دست خواهد داد؛ و زندگی او دچار اضطراب و ناامنی و مشکلات و رنج‌ها خواهد شد و تا در گردونه پیروی از هوا و هوس است، دچار بلا است.
اما در هر زمانی کسانی هم بوده و هستند که رفتار شایسته داشته و از مواهب و آثار آن گوهرها و فضایل اخلاقی برخوردارند. این دسته از انسانها از طریق خودشناسی و تهذیب و تزکیه نفس به کرامت نفس و عظمت این خلقت بزرگ الهی و اهمّیّت روح آدمی که پرتوی از انوار الهی و نفحه‌ای از نفحات ربّانی است پی می‌برند؛ و درک می‌کنند که این گوهرهای گرانبها را نباید به ثمن و بهای ناچیز دنیا فروخت و به آسانی از دست داد! بلکه برای به دست آوردن آن تلاش می‌کنند. بنابر این، منظور این روایت، این نیست که جبرئیل پس از پیامبر گرامی اسلام(ص) هر چه برکات و نعمت‌ها و فضایل اخلاقی است را از زمین برمی‌دارد و عذاب و رذایل اخلاقی را جایگزین می‌کند؛ چون اگر به واقعیت‌های بیرونی پس از آن‌حضرت بنگریم، چنین چیزی برخلاف امور تکوین و تشریع جهان است. [1] . عیناثی، محمد بن محمد، اثنی عشریة فی المواعظ العددیه، ص 544 – 545، طلیعه نور، قم، 1384ش. [2] . امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 9، ص 412، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1406ق. [3] . آقا بزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 1، ص 119، اسماعیلیان، قم، 1408ق. [4] . همان، ص 120. [5] . حرّ عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج 1، ص 176، انتشارات مکتبة الأندلس، بغداد، چاپ نجف اشرف، 1385ق. [6] . روی «أن جبریل علیه السلام نزل علی النبی صلّی اللّه علیه و سلم فی مرض موته فقال یا جبریل هل تنزل من بعدی؟ فقال نعم یا رسول اللّه أنزل عشر مرات أرفع العشر جواهر من الأرض قال یا جبریل و ما ترفع منها؟ قال الأوّل أرفع البرکة من الأرض الثانی أرفع المحبة من قلوب الخلق الثالث أرفع الشفقة من قلوب الأقارب الرابع أرفع العدل من الأمراء الخامس أرفع الحیاء من النساء السادس أرفع الصبر من الفقراء السابع أرفع الورع و الزهد من العلماء الثامن أرفع السخاء من الأغنیاء التاسع أرفع القرآن العاشر أرفع الإیمان»؛ شبلنجی، مؤمن بن حسن، نور الأبصار فی مناقب آل بیت النبی المختار(ص)، ص 107، نشر رضی، قم.
