جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: خداوند برای تو هدیه‌ای فرستاده که بر هیچ پیامبری نفرستاده است، آن هدیه چه بود؟
بر اساس برخی از روایات هدیه‌ای که جبرئیل برای پیامبر اسلام(ص) آورد، نوزده حرف بود. ابن عباس در این باره چنین می‌گوید: «علی بن ابی‌طالب(ع) رو به پیامبر اسلام(ص) کرد و چیزی از آن‌حضرت خواست. پیامبر به او فرمود: یا علی به آن‌کس که مرا پیامبری بحق (برای مردم) فرستاد سوگند، نزد من هیچ از کم و بیش نیست، ولی تو را چیزی می‌‏آموزم که دوست من جبرئیل برایم آورد، و گفت یا محمد این هدیه‌‏ای است از نزد خدای عز و جل که تو را به آن گرامی داشت و به هیچ‌یک از پیامبران پیشین این هدیه را نداد. آن(هدیه) نوزده جمله است که هر دلسوخته، هر مصیبت زده، هر اندوهناک، هر غمناک، هر کسی که در خطر دزد و آتش ‏سوزی باشد آنها را بخواند، و هر بنده‌‏ای که از پادشاهی بترسد آن کلمات را بگوید، خداوند برای او وسیله رهایی فراهم سازد، و آن نوزده جمله است. چهار حرف آن بر پیشانی اسرافیل نوشته شده، چهار حرفش بر پیشانی میکائیل، چهار حرف بر گرداگرد عرش، چهار حرف بر پیشانی جبرئیل و سه حرف آن در جایی که خدا خواسته است. علی ابن ابی‌طالب پرسید، یا رسول اللَّه چگونه‏ آنها را بخوانیم؟ فرمود: بگو یا عماد من لا عماد له، یا ذخر من لا ذخر له، یا سند من لا سند له، یا حرز من لا حرز له، یا غیاث من لا غیاث له، یا کریم العفو، یا حسن البلاء، یا عظیم الرجاء، یا عون الضعفاء، یا منقذ الغرقی، یا منجی الهلکی، یا محسن، یا مجمل، یا منعم، یا مفضل، انت الذی سجد لک سواد اللیل و نور النهار و ضوء القمر و شعاع الشمس و دوی الماء و حفیف الشجر، یا اللَّه، یا اللَّه، یا اللَّه، انت وحدک لا شریک لک‏. سپس می‌گویی؛ بار الها با من چنین و چنان کن، که به طور مسلم از جای خود برنخیزی تا این‌که دعای تو مستجاب شود، ان شاء اللَّه».[1] البته، در روایت دیگری که از نظر سند مرفوع است، «صبر» به عنوان هدیه ویژه به پیامبر(ص) اعلام شده است: «احمد بن أبی عبد اللَّه از پدرش مرفوعا از پیامبر(ص) نقل کرده است که جبرئیل خدمت رسول خدا(ص) آمد، و گفت: خداوند تبارک و تعالی مرا فرستاده که هدیه‌‏ای به تو تقدیم نمایم که به احدی قبل از تو داده نشد. پیامبر اکرم(ص) فرمود: پرسیدم آن چیست؟ جبرئیل گفت: صبر.... پیامبر می‌فرماید: گفتم ای جبرئیل توضیح بده که صبر چیست؟ گفت: صبر آن است که انسان در سختی شکیبایی نماید آن‌طور که گویا در رفاه و شادمانی و نیکویی است، و در نیازمندی، چنان‌که گویا در بی‏ نیازی است، و در بلا و بیماری، چنان‌که گویا در عافیت و تندرستی است. در همه این احوال بردباری را شیوه خود سازد، و از گرفتاری‌هایی که به او می‌‏رسد نزد مخلوق شکایت ننماید.[2]   [1] . ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ‏2، ص 510- 511، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، 1362ش.‏ «أَقْبَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع إِلَی النَّبِیِّ ص فَسَأَلَهُ شَیْئاً فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص یَا عَلِیُّ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا عِنْدِی قَلِیلٌ وَ لَا کَثِیرٌ وَ لَکِنِّی أُعَلِّمُکَ شَیْئاً أَتَانِی بِهِ جَبْرَئِیلُ خَلِیلِی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذِهِ هَدِیَّةٌ لَکَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْرَمَکَ اللَّهُ بِهَا لَمْ یُعْطِهَا أَحَداً قَبْلَکَ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ هِیَ تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً لَا یَدْعُو بِهِنَّ مَلْهُوفٌ وَ لَا مَکْرُوبٌ وَ لَا مَحْزُونٌ وَ لَا مَغْمُومٌ وَ لَا عِنْدَ سَرَقٍ وَ لَا حَرَقٍ وَ لَا یَقُولُهُنَّ عَبْدٌ یَخَافُ سُلْطَاناً إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ وَ هِیَ تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ عَلَی جَبْهَةِ إِسْرَافِیلَ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ عَلَی جَبْهَةِ مِیکَائِیلَ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ حَوْلَ الْعَرْشِ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ عَلَی جَبْهَةِ جَبْرَئِیلَ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا حَیْثُ شَاءَ اللَّهُ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع کَیْفَ نَدْعُو بِهِنَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ قُلْ یَا عِمَادَ مَنْ لَا عِمَادَ لَهُ .... فَإِنَّکَ لَا تَقُومُ مِنْ مَجْلِسِکَ حَتَّی تُسْتَجَابَ لَکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ». [2] . ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الأخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، النص، ص 260- 261، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1403ق. ‏«حَدَّثَنَا أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ فِی حَدِیثٍ مَرْفُوعٍ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: جَاءَ جَبْرَئِیلُ ع إِلَی النَّبِیِّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَرْسَلَنِی إِلَیْکَ بِهَدِیَّةٍ لَمْ یُعْطِهَا أَحَداً قَبْلَکَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ وَ مَا هِیَ قَالَ الصَّبْرُ ... قَالَ قُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا تَفْسِیرُ الصَّبْرِ قَالَ تَصْبِرُ فِی الضَّرَّاءِ کَمَا تَصْبِرُ فِی السَّرَّاءِ وَ فِی الْفَاقَةِ کَمَا تَصْبِرُ فِی الْغِنَاءِ وَ فِی الْبَلَاءِ کَمَا تَصْبِرُ فِی الْعَافِیَةِ فَلَا یَشْکُو حَالَهُ عِنْدَ الْمَخْلُوقِ بِمَا یُصِیبُهُ مِنَ الْبَلَاء».
عنوان سوال:

جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: خداوند برای تو هدیه‌ای فرستاده که بر هیچ پیامبری نفرستاده است، آن هدیه چه بود؟


پاسخ:

بر اساس برخی از روایات هدیه‌ای که جبرئیل برای پیامبر اسلام(ص) آورد، نوزده حرف بود. ابن عباس در این باره چنین می‌گوید:
«علی بن ابی‌طالب(ع) رو به پیامبر اسلام(ص) کرد و چیزی از آن‌حضرت خواست. پیامبر به او فرمود: یا علی به آن‌کس که مرا پیامبری بحق (برای مردم) فرستاد سوگند، نزد من هیچ از کم و بیش نیست، ولی تو را چیزی می‌‏آموزم که دوست من جبرئیل برایم آورد، و گفت یا محمد این هدیه‌‏ای است از نزد خدای عز و جل که تو را به آن گرامی داشت و به هیچ‌یک از پیامبران پیشین این هدیه را نداد. آن(هدیه) نوزده جمله است که هر دلسوخته، هر مصیبت زده، هر اندوهناک، هر غمناک، هر کسی که در خطر دزد و آتش ‏سوزی باشد آنها را بخواند، و هر بنده‌‏ای که از پادشاهی بترسد آن کلمات را بگوید، خداوند برای او وسیله رهایی فراهم سازد، و آن نوزده جمله است. چهار حرف آن بر پیشانی اسرافیل نوشته شده، چهار حرفش بر پیشانی میکائیل، چهار حرف بر گرداگرد عرش، چهار حرف بر پیشانی جبرئیل و سه حرف آن در جایی که خدا خواسته است. علی ابن ابی‌طالب پرسید، یا رسول اللَّه چگونه‏ آنها را بخوانیم؟ فرمود: بگو یا عماد من لا عماد له، یا ذخر من لا ذخر له، یا سند من لا سند له، یا حرز من لا حرز له، یا غیاث من لا غیاث له، یا کریم العفو، یا حسن البلاء، یا عظیم الرجاء، یا عون الضعفاء، یا منقذ الغرقی، یا منجی الهلکی، یا محسن، یا مجمل، یا منعم، یا مفضل، انت الذی سجد لک سواد اللیل و نور النهار و ضوء القمر و شعاع الشمس و دوی الماء و حفیف الشجر، یا اللَّه، یا اللَّه، یا اللَّه، انت وحدک لا شریک لک‏. سپس می‌گویی؛ بار الها با من چنین و چنان کن، که به طور مسلم از جای خود برنخیزی تا این‌که دعای تو مستجاب شود، ان شاء اللَّه».[1]
البته، در روایت دیگری که از نظر سند مرفوع است، «صبر» به عنوان هدیه ویژه به پیامبر(ص) اعلام شده است: «احمد بن أبی عبد اللَّه از پدرش مرفوعا از پیامبر(ص) نقل کرده است که جبرئیل خدمت رسول خدا(ص) آمد، و گفت: خداوند تبارک و تعالی مرا فرستاده که هدیه‌‏ای به تو تقدیم نمایم که به احدی قبل از تو داده نشد. پیامبر اکرم(ص) فرمود: پرسیدم آن چیست؟ جبرئیل گفت: صبر.... پیامبر می‌فرماید: گفتم ای جبرئیل توضیح بده که صبر چیست؟ گفت: صبر آن است که انسان در سختی شکیبایی نماید آن‌طور که گویا در رفاه و شادمانی و نیکویی است، و در نیازمندی، چنان‌که گویا در بی‏ نیازی است، و در بلا و بیماری، چنان‌که گویا در عافیت و تندرستی است. در همه این احوال بردباری را شیوه خود سازد، و از گرفتاری‌هایی که به او می‌‏رسد نزد مخلوق شکایت ننماید.[2]   [1] . ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ‏2، ص 510- 511، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، 1362ش.‏ «أَقْبَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع إِلَی النَّبِیِّ ص فَسَأَلَهُ شَیْئاً فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص یَا عَلِیُّ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا عِنْدِی قَلِیلٌ وَ لَا کَثِیرٌ وَ لَکِنِّی أُعَلِّمُکَ شَیْئاً أَتَانِی بِهِ جَبْرَئِیلُ خَلِیلِی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذِهِ هَدِیَّةٌ لَکَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْرَمَکَ اللَّهُ بِهَا لَمْ یُعْطِهَا أَحَداً قَبْلَکَ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ هِیَ تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً لَا یَدْعُو بِهِنَّ مَلْهُوفٌ وَ لَا مَکْرُوبٌ وَ لَا مَحْزُونٌ وَ لَا مَغْمُومٌ وَ لَا عِنْدَ سَرَقٍ وَ لَا حَرَقٍ وَ لَا یَقُولُهُنَّ عَبْدٌ یَخَافُ سُلْطَاناً إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ وَ هِیَ تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ عَلَی جَبْهَةِ إِسْرَافِیلَ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ عَلَی جَبْهَةِ مِیکَائِیلَ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ حَوْلَ الْعَرْشِ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهَا مَکْتُوبَةٌ عَلَی جَبْهَةِ جَبْرَئِیلَ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا حَیْثُ شَاءَ اللَّهُ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع کَیْفَ نَدْعُو بِهِنَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ قُلْ یَا عِمَادَ مَنْ لَا عِمَادَ لَهُ .... فَإِنَّکَ لَا تَقُومُ مِنْ مَجْلِسِکَ حَتَّی تُسْتَجَابَ لَکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ». [2] . ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الأخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، النص، ص 260- 261، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1403ق. ‏«حَدَّثَنَا أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ فِی حَدِیثٍ مَرْفُوعٍ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: جَاءَ جَبْرَئِیلُ ع إِلَی النَّبِیِّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَرْسَلَنِی إِلَیْکَ بِهَدِیَّةٍ لَمْ یُعْطِهَا أَحَداً قَبْلَکَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ وَ مَا هِیَ قَالَ الصَّبْرُ ... قَالَ قُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا تَفْسِیرُ الصَّبْرِ قَالَ تَصْبِرُ فِی الضَّرَّاءِ کَمَا تَصْبِرُ فِی السَّرَّاءِ وَ فِی الْفَاقَةِ کَمَا تَصْبِرُ فِی الْغِنَاءِ وَ فِی الْبَلَاءِ کَمَا تَصْبِرُ فِی الْعَافِیَةِ فَلَا یَشْکُو حَالَهُ عِنْدَ الْمَخْلُوقِ بِمَا یُصِیبُهُ مِنَ الْبَلَاء».





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین