آیین بودا دوّمین آیین بود که پس از آیین جینی به انگیزة مقابله با آیین برهمنی یا اصلاح آن پدید آمد، و تأثیرات عمیق در افکار و آداب سراسر هند بر جای گذاشت، بنیانگذار این آیین فردی است به نام (سیداراتا) که از شاهزادگان هندی است که پس از آنکه در کسوت مرتاضان در آمد، لقب سیر من گوتمه (که به معنای مرتاض و زاهد است) را به او دادند و پس از آنکه مراحلی از ریاضت را طی کرد و به ارشاد و هدایت خلق برخاست به لقب (بودا) یعنی منور و درخشان شهرت یافت و آیین او را (بودا) و پیروانش را بودایی خواندند، بودا خود را نه پیغمبر میدانست و نه خداوند و الهه و نه تجسمی از الهه،[1] و در اسلام هم مدرکی صحیح دال بر اینکه بودا از پیامبران بوده است نداریم، در نتیجه پاسخ بخش اوّل این شد که (بودا) از پیامبران نبوده است. از منابع اسلامی استفاده میشود که ظهور انبیاء علیهم السّلام اختصاص به منطقه خاصی نداشته و آیات کریمة قرآن دلالت دارد، بر اینکه هر قوم و امتی پیامبری داشتهاند، که به چند نمونه اشاره میشود. 1. رسول همیشه از بین خود مردم در بین هر قوم برانگیخته شده است چنانکه در سورة بقره،[2] اعراف،[3] و سورة جمعه بدان اشاره شده است (رسولاً مِنهُم).[4] 2. (برای هر گروه و امّتی پیامبری است پس زمانی که پیامبرشان آمد، میان مردم به عدالت و قسط حکم میکند)[5] و فرمود: (هیچ امّتی نیست مگر آنکه در میان انان پیامبری برای هشدار دادن بود)[6] این آیات و مانند آنها[7] به صراحت میگویند که هر امّتی دارای نبی و پیغمبری بودهاند. و همچنین روایات بر این مطلب دلالت دارند که به نمونههایی اشاره میشود: علی علیه السّلام فرمود: خداوند رسولان خود را پی در پی اعزام کرد تا وفاداری به پیمان فطرت را از آنان باز جویند... خداوند هرگز انسانها را بدون پیامبر یا کتابی آسمانی یا برهان قاطع... رها نساخته است.[8] از بعضی روایات استفاده میشود که خداوند از میان سیاهپوستان نیز پیامبری برانگیخته است. چنانکه علی علیه السّلام فرمود: خداوند پیامبر سیاهپوستی را مبعوث کرد هر چند سرگذشت او در قرآن نیامده است (بعث الله نبیّاً اسود)[9] چنانکه خود قرآن هم اشاره دارد که (و مِنهم من لم نقصص) ما قصّه عدّهای (بسیاری) از پیامبران را (و نام آنها را) در قرآن نیاوردهایم. در نتیجه ممکن است در قارة هند پیامبر و یا پیامبران الهی، دارای مکتب آسمانی بودهاند، ولی اسم آنها در قرآن و تاریخ نیامده است. از مجموع 000/124[10] نفر پیامبر فقط اسم برخی از آنها در قرآن آمده است. قابل ذکر است که این احتمال هم وجود دارد که بخاطر اتصال و ارتباط هندوستان به قارههای دیگر و نفوذ دعوت پیامبران آن قارهها پیامبر خاصی فرستاده نشده باشد و امکان دارد پیامبرانی فرستاده شده ولی به قتل رسیدهاند. شاهد وجود پیامبران در هندوستان این است که این سرزمین از قدیمالایام به سرزمین ادیان و افکار و فلسفههای مرموز و سرزمین ریاضتکشان معروف بوده است و در همان ادیان ابتدایی آثاری از ادیان آسمانی دیده میشود که به نمونههای اشاره میشود، مثلاً در کتاب (ریگودا) که یکی از کتابهای آیین (ودایی) است آثاری از مناجاتها و ادعیة با خدا دیده میشود[11] و همچنین در آیین برهمنی سخن از جاوید بودن و همه جا بودن برهمن مطرح است[12] (که این همان اوصاف خدای واقعی است) و همین طور در آیین هند پرستش و خدای خلقت و... مطرح است[13] و در آیین سیک (سِرخ) اعتقاد به وحدانیّت خدای متعال وجود دارد[14] و یا در آیین بودا سخن از اعتماد به نیروی ذاتی خود انسان مطرح است که باید به واسطه تهذیب و تزکیه باطن رهایی یابد[15] و... همه اینها نشان از وجود ادیان الهی است که بعدها به نوعی تحریف شده است. شاهد دیگر این است که در بعضی روایات از پیامبری اسمی به میان آمده است که در هندوستان مبعوث شده و دارای علومی از جمله علم نجوم بوده است.[16] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. ادیان ابتدایی، ربانی گلپایگانی. 2. نبوّت، محسن قرائتی. 3. تفسیر نمونه ج 1، ص 333458، ح 23، ص 379. [1] . ربانی گلپایگانی، جزوة ادیان ابتدایی، قم، مؤسسة امام صادق علیه السّلام ، ص 2021. [2] . بقره/129. [3] . اعراف/35. [4] . جمعه/2. [5] . یونس/47. [6] . فاطر/24. [7] . مؤمنون/44، لیل/12. [8] . نهجالبلاغه، ترجمة محمد دشتی، خطبه 1، ص 38. [9] . طبرسی، ابوعلی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوّم، 1408، ج 78، ص 83. [10] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیّه، چاپ هشتم، 1370، ج11، ص31. [11] . ادیان ابتدائی، (پیشین) ص 6. [12] . همان، ص 8. [13] . همان، ص9. [14] . همان، ص 13. [15] . دائرة المعارف، (پیشین) ج 2، ص 384388. [16] . بحارالانوار، (پیشین) ج 58، ص 243، حدیث 23. ( اندیشه قم )
آیین بودا دوّمین آیین بود که پس از آیین جینی به انگیزة مقابله با آیین برهمنی یا اصلاح آن پدید آمد، و تأثیرات عمیق در افکار و آداب سراسر هند بر جای گذاشت، بنیانگذار این آیین فردی است به نام (سیداراتا) که از شاهزادگان هندی است که پس از آنکه در کسوت مرتاضان در آمد، لقب سیر من گوتمه (که به معنای مرتاض و زاهد است) را به او دادند و پس از آنکه مراحلی از ریاضت را طی کرد و به ارشاد و هدایت خلق برخاست به لقب (بودا) یعنی منور و درخشان شهرت یافت و آیین او را (بودا) و پیروانش را بودایی خواندند، بودا خود را نه پیغمبر میدانست و نه خداوند و الهه و نه تجسمی از الهه،[1] و در اسلام هم مدرکی صحیح دال بر اینکه بودا از پیامبران بوده است نداریم، در نتیجه پاسخ بخش اوّل این شد که (بودا) از پیامبران نبوده است.
از منابع اسلامی استفاده میشود که ظهور انبیاء علیهم السّلام اختصاص به منطقه خاصی نداشته و آیات کریمة قرآن دلالت دارد، بر اینکه هر قوم و امتی پیامبری داشتهاند، که به چند نمونه اشاره میشود.
1. رسول همیشه از بین خود مردم در بین هر قوم برانگیخته شده است چنانکه در سورة بقره،[2] اعراف،[3] و سورة جمعه بدان اشاره شده است (رسولاً مِنهُم).[4]
2. (برای هر گروه و امّتی پیامبری است پس زمانی که پیامبرشان آمد، میان مردم به عدالت و قسط حکم میکند)[5] و فرمود: (هیچ امّتی نیست مگر آنکه در میان انان پیامبری برای هشدار دادن بود)[6] این آیات و مانند آنها[7] به صراحت میگویند که هر امّتی دارای نبی و پیغمبری بودهاند. و همچنین روایات بر این مطلب دلالت دارند که به نمونههایی اشاره میشود:
علی علیه السّلام فرمود: خداوند رسولان خود را پی در پی اعزام کرد تا وفاداری به پیمان فطرت را از آنان باز جویند... خداوند هرگز انسانها را بدون پیامبر یا کتابی آسمانی یا برهان قاطع... رها نساخته است.[8]
از بعضی روایات استفاده میشود که خداوند از میان سیاهپوستان نیز پیامبری برانگیخته است. چنانکه علی علیه السّلام فرمود: خداوند پیامبر سیاهپوستی را مبعوث کرد هر چند سرگذشت او در قرآن نیامده است (بعث الله نبیّاً اسود)[9] چنانکه خود قرآن هم اشاره دارد که (و مِنهم من لم نقصص) ما قصّه عدّهای (بسیاری) از پیامبران را (و نام آنها را) در قرآن نیاوردهایم. در نتیجه ممکن است در قارة هند پیامبر و یا پیامبران الهی، دارای مکتب آسمانی بودهاند، ولی اسم آنها در قرآن و تاریخ نیامده است. از مجموع 000/124[10] نفر پیامبر فقط اسم برخی از آنها در قرآن آمده است. قابل ذکر است که این احتمال هم وجود دارد که بخاطر اتصال و ارتباط هندوستان به قارههای دیگر و نفوذ دعوت پیامبران آن قارهها پیامبر خاصی فرستاده نشده باشد و امکان دارد پیامبرانی فرستاده شده ولی به قتل رسیدهاند. شاهد وجود پیامبران در هندوستان این است که این سرزمین از قدیمالایام به سرزمین ادیان و افکار و فلسفههای مرموز و سرزمین ریاضتکشان معروف بوده است و در همان ادیان ابتدایی آثاری از ادیان آسمانی دیده میشود که به نمونههای اشاره میشود، مثلاً در کتاب (ریگودا) که یکی از کتابهای آیین (ودایی) است آثاری از مناجاتها و ادعیة با خدا دیده میشود[11] و همچنین در آیین برهمنی سخن از جاوید بودن و همه جا بودن برهمن مطرح است[12] (که این همان اوصاف خدای واقعی است) و همین طور در آیین هند پرستش و خدای خلقت و... مطرح است[13] و در آیین سیک (سِرخ) اعتقاد به وحدانیّت خدای متعال وجود دارد[14] و یا در آیین بودا سخن از اعتماد به نیروی ذاتی خود انسان مطرح است که باید به واسطه تهذیب و تزکیه باطن رهایی یابد[15] و... همه اینها نشان از وجود ادیان الهی است که بعدها به نوعی تحریف شده است. شاهد دیگر این است که در بعضی روایات از پیامبری اسمی به میان آمده است که در هندوستان مبعوث شده و دارای علومی از جمله علم نجوم بوده است.[16]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ادیان ابتدایی، ربانی گلپایگانی.
2. نبوّت، محسن قرائتی.
3. تفسیر نمونه ج 1، ص 333458، ح 23، ص 379.
[1] . ربانی گلپایگانی، جزوة ادیان ابتدایی، قم، مؤسسة امام صادق علیه السّلام ، ص 2021.
[2] . بقره/129.
[3] . اعراف/35.
[4] . جمعه/2.
[5] . یونس/47.
[6] . فاطر/24.
[7] . مؤمنون/44، لیل/12.
[8] . نهجالبلاغه، ترجمة محمد دشتی، خطبه 1، ص 38.
[9] . طبرسی، ابوعلی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوّم، 1408، ج 78، ص 83.
[10] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیّه، چاپ هشتم، 1370، ج11، ص31.
[11] . ادیان ابتدائی، (پیشین) ص 6.
[12] . همان، ص 8.
[13] . همان، ص9.
[14] . همان، ص 13.
[15] . دائرة المعارف، (پیشین) ج 2، ص 384388.
[16] . بحارالانوار، (پیشین) ج 58، ص 243، حدیث 23.
( اندیشه قم )
- [سایر] آیا بودا پیامبر بود؟ اگر نبود پس چرا در این سرزمین پیامبری از طرف خدا فرستاده نشده؟
- [سایر] خداوند چرا حرف های پیامبری را که فرستاده محفوظ نگه نداشته و پیامبری دیگر را برای کامل کردن شریعت پیامبر دیگری فرستاد؟
- [سایر] خداوند چرا حرف های پیامبری را که فرستاده محفوظ نگه نداشته و پیامبری دیگر را برای کامل کردن شریعت پیامبر دیگری فرستاد؟
- [سایر] جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: خداوند برای تو هدیهای فرستاده که بر هیچ پیامبری نفرستاده است، آن هدیه چه بود؟
- [سایر] در آیین بودا خداوند چه مفهومی دارد؟
- [سایر] در آیین بودا خداوند چه مفهومی دارد؟
- [سایر] اینکه در این زمان برای ما پیامبری فرستاده نشده است، آیا تکلیف ما به اندازه کسانی است که پیامبران خدا را دیدهاند؟
- [سایر] ضمن توضیح این که معرفت فرستنده مقدم است یا معرفت فرستاده (رسول)، بفرمایید که آیا انبیا برای معرفی خداوند به انسان ها آمده اند؟
- [سایر] شیخ العلباء بن دراع می گوید: علی بن ابی طالب برتر و با شرف تر است از پیامبر اکرم محمد (ص) وی می گوید کسی که پیامر را فرستاده علی بود و گمان می کند که پیامبر اکرم از طرف خدا فرستاده شده تا نبوت را به علی تحویل دهد، ولی پیامبر همچنان بر نبوت خود پافشاری کرده بود. بدین سان علیا به وجود مقدس پیامبر توهین کرده. ر.ک بحار الأنوار ج 25/305 پاورقی شماره1.
- [سایر] آیا در دین بودا موجودی به عنوان خدا که آفریننده باشد پرستش می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر مسلمانی منکر خدا یا پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم شود یا حکم ضروری دین یعنی حکمی که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند، مثل واجب بودن نماز و روزه را انکار کند، در صورتی که انکار آن حکم به انکار خدا یا پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم برگردد و با توجه به این موضع آن را انکار کند، (مرتدّ) است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی پناه بر خدا به خدا، یا پیامبر(صلی الله علیه وآله) یا یکی از ائمه معصومین(علیهم السلام) یا فاطمه زهرا(علیهم السلام) دشنام و ناسزا گوید یا عداوت داشته باشد، کافراست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسلمانی که منکر خدا یا یگانگی خداوند یا رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله شود مرتدّ میشود و انکار حکم ضروری دین (یعنی حکمی که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند مثل واجب بودن نماز و روزه) با اعتراف به توحید و رسالت سبب ارتداد نیست، هر چند ضروری بودن آن را بداند، ولی در مسأله 1107 اشاره شد که کسی که یکی از ضروریات دین را انکار میکند و شبههای در حق وی نباشد و شک داریم که به دو اصل توحید و رسالت ایمان قلبی دارد، شرعاً کافر بشمار میآید، هر چند ضروری بودن آن حکم را نداند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر چند نفر باهم سگ را بفرستند و یکی از آنها کافر باشد؛ یا عمدا نام خدا را نبرد؛ آن شکار حرام است. و نیز اگر یکی از سگهائی را که فرستاده اند به طوری که در مسأله (2618) گفته شد تربیت شده نباشد؛ آن شکار حرام می باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر چند نفر با هم سگ را بفرستند و یکی از آنها کافر باشد ؛ یا عمداً نام خدا را نبرد ، آن شکار حرام است و نیز اگر یکی از سگهائی را که فرستاده اند بطوری که در مسألة 2607 گفته شد تربیت شده نباشد ، آن شکار حرام می باشد .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چند نفر با هم سگ را بفرستند و یکی از آنها کافر باشد آن شکار حرام است، و نیز اگر همه مسلمان باشند و یکی از آنان عمداً نام خدا را نبرد، آن شکار حرام است. و نیز اگر یکی از سگهایی را که فرستاده اند بطوری که در مسأله 2732 گفته شد تربیت شده نباشد، آن شکار حرام می باشد.
- [آیت الله اردبیلی] (أشْهَدُ أنَّ عَلِیّا أمیرَالْمُؤْمِنینَ وَلِیُّ اللّهِ)(9) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوبست بعد از (أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّهِ) به قصد قربت مطلقه گفته شود. =============================================================================== 1 یعنی: (خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند). 2 یعنی: (شهادت میدهم که معبودی جز خداوند یکتا و بیهمتا، نیست). 3 یعنی: (شهادت میدهم که حضرت محمد بن عبداللّه صلیاللهعلیهوآلهوسلم پیامبر و فرستاده خدا است). 4 یعنی: (بشتاب برای نماز). 5 یعنی: (بشتاب برای رستگاری). 6 یعنی: (بشتاب برای بهترین کارها که نماز است). 7 یعنی: (معبودی جز خدای یکتا و بیهمتا، نیست). 8 یعنی: (به تحقیق نماز بر پاشد). 9 یعنی: (شهادت میدهم که حضرت علی علیهالسلام امیرالمؤمنین، ولیّ خدا بر خلق است).
- [آیت الله اردبیلی] بنابر احتیاط حمد و ثنای پروردگار و صلوات بر پیامبر اکرم و آل پیامبر علیهمالسلام باید به عربی گفته شود و در حمد و ثنای خداوند و صلوات بر پیامبر اکرم و آل پیامبر علیهمالسلام و دعوت مردم به تقوا و خواندن یک سوره کامل در دو خطبه، باید ترتیب مراعات شود.
- [آیت الله نوری همدانی] کافر ، یعنی کسی که منکر خدا است یا برای خدا شریک قرار می دهد یا رسالت حضرت خاتم الانبیاء ، محمّد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله ) را قبول ندارد مگر اهل کتاب که درآخر مساله ذکر میشود و هخمچنین است اگر در یکی از اینها شک داشته باشد و نیز کسی که ضروری دین ، یعنی چیزی را که مسلمانان جزء دین اسلام می دانند منکر شود ، چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است و انکار آن چیزبرگردد به انکار خدا ، یا توحید ، یا نبوت ، نجس می باشد و اگر ضروری دین بودن آن را نداند ، به طوری که انکار آن به انکار خدا یا توحید یا نبوت برنگردد ، بهتر آن است که از او اجتناب کنند . کفاری که مانند یهود و نصاری اهل کتاب می باشند و تا هنگامی که علم به ملاقات بدن آنها با یکی از نجاسات که ذکر شد و می شود حاصل نشده است ، اجتناب لازم نیست .
- [آیت الله مظاهری] کافر (کسی که منکر خدا یا معاد است، یا برای خدا شریک قرار میدهد، یا پیامبری حضرت خاتم الانبیا محمد بن عبداللَّه صلی الله علیه وآله وسلم را قبول ندارد، یا در یکی از اینها شک داشته باشد، یا ضروری دین یعنی چیزی را که مثل نماز و روزه مسلمانان جزو دین اسلام میدانند منکر شود، در صورتی که بداند انکار آن چیز به انکار خدا یا توحید یا نبوت برمیگردد) احکام مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد، و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.