واحد
وجود واحدِ دارای عنوان را واحد گویند؛ اصطلاح مورد بحث در باب اجتماع امر و نهی به کار می‌رود.
در صورت وقف یک واحد آپارتمانی، آیا مشاعات مربوط به آن (مثل راه پله و حیاط) داخل وقف است؟
بیشتر مراجع تقلید در این زمینه معتقدند آنچه عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، ولی برخی از فقها[1] از اساس، ملک مشاع را قابل وقف نمی‌دانند. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[2] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): در فرض سؤال به نسبتی که مربوط به واحد مسکونی مزبور باشد مرافقات نیز متعلق به موقوفه می‌باشند. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): بله به نحو مشاع. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): بهتر است برای اینکه مشکلاتی در آینده بوجود نیاید فقط خود آپارتمان را وقف کند ولی مشاعات آن را وقف نکند. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): مواردی که مالکین آن مشاع باشد، قابل وقف نیست. حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته): آنچه که عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، مانند وقتی که شخصی آن واحد را بخرد؛ مگر آن که واقف به خلاف آن تصریح کند و مثلاً بگویید من این آپارتمان را بدون پارکینگ وقف می‌کنم که در این صورت آن مورد مشاع در مالکیت واقف باقی می‌ماند. لینک به سایت استفتائات [1] . آیت الله نوری همدانی. [2] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
بیشتر مراجع تقلید در این زمینه معتقدند آنچه عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، ولی برخی از فقها[1] از اساس، ملک مشاع را قابل وقف نمی‌دانند. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[2] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): در فرض سؤال به نسبتی که مربوط به واحد مسکونی مزبور باشد مرافقات نیز متعلق به موقوفه می‌باشند. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): بله به نحو مشاع. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): بهتر است برای اینکه مشکلاتی در آینده بوجود نیاید فقط خود آپارتمان را وقف کند ولی مشاعات آن را وقف نکند. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): مواردی که مالکین آن مشاع باشد، قابل وقف نیست. حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته): آنچه که عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، مانند وقتی که شخصی آن واحد را بخرد؛ مگر آن که واقف به خلاف آن تصریح کند و مثلاً بگویید من این آپارتمان را بدون پارکینگ وقف می‌کنم که در این صورت آن مورد مشاع در مالکیت واقف باقی می‌ماند. لینک به سایت استفتائات [1] . آیت الله نوری همدانی. [2] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
عنوان سوال:
در صورت وقف یک واحد آپارتمانی، آیا مشاعات مربوط به آن (مثل راه پله و حیاط) داخل وقف است؟
پاسخ:
بیشتر مراجع تقلید در این زمینه معتقدند آنچه عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، ولی برخی از فقها[1] از اساس، ملک مشاع را قابل وقف نمی‌دانند.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[2]
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
در فرض سؤال به نسبتی که مربوط به واحد مسکونی مزبور باشد مرافقات نیز متعلق به موقوفه می‌باشند.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
بله به نحو مشاع.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
بهتر است برای اینکه مشکلاتی در آینده بوجود نیاید فقط خود آپارتمان را وقف کند ولی مشاعات آن را وقف نکند.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
مواردی که مالکین آن مشاع باشد، قابل وقف نیست.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
آنچه که عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، مانند وقتی که شخصی آن واحد را بخرد؛ مگر آن که واقف به خلاف آن تصریح کند و مثلاً بگویید من این آپارتمان را بدون پارکینگ وقف می‌کنم که در این صورت آن مورد مشاع در مالکیت واقف باقی می‌ماند. لینک به سایت استفتائات [1] . آیت الله نوری همدانی. [2] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- [سایر] با توجه به اینکه در ساختمانهای آپارتمانی قسمتهایی به صورت مشاع، ملک کل مالکین است (مانند راه پله، آسانسور و حیاط) و قسمتهایی به صورت اختصاصی، ملک هر مالک است (مثل هر یک از واحدهای آپارتمانی و انبار)، آیا در هنگام فروش یک واحد آپارتمانی توسط یکی از مالکین، حق شفعه برای مالکین دیگر وجود دارد؟
- [سایر] اگر یک واحد آپارتمانی وقف شود، حکم آن در صورت تخریب ساختمان چیست؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] خریدار و فروشنده یک واحد آپارتمانی توافق کردهاند که در قبال تامین سیستم حرارتی و برورتی مستقل، خریدار حق استفاده از برخی مشاعات (حیاط، حیاط خلوت و شوفاژخانه) را از خود سلب کند و این توافق طی سند رسمی جداگانهای ثبت شده است. خریدار، آپارتمان را به شخص ثالثی میفروشد و خریدار جدید مدعی حق استفاده از مشاعاتی است که در اختیار ساکن دو طبقه زیرین (فروشنده اصلی آپارتمان) قرار دارد. آیا ادعای او مسموع است؟
- [سایر] آیا جایز است در یک مجتمع آپارتمانی، قسمتی از مشاعات (مثل اتاق نگهبان یا اتاق جلسات) را اجاره داد؟
- [سایر] اگر مالک یکی از واحدهای آپارتمانی بمیرد و ورثه صغیر داشته باشد و هنوز قیّم تعیین نشده باشد، آیا جایز است مالکین دیگر در مشاعات تصرف نمایند؟ ( خصوصاً بعضی مشاعات که مسیر رفت و آمد آنها باشد).
- [آیت الله علوی گرگانی] حیاطی را که وقف مسجد کردهاند، آیا با گسترش مسجد میتوان حیاط را داخل مسجد کرد و آیا ثواب موعود خواندن نماز در مسجد را دارد؟
- [سایر] الف: در یک ساختمان آپارتمانی، اگر یکی از تجهیزات که اختصاص به یکی از واحدهای آپارتمانی دارد ولی در دسترس مالک آن نیست (مثل لولههای آبی که در کانال میباشد یا سیم برق و ...) خراب شده و به ملک ساکنین دیگر خسارت وارد نماید، پرداخت هزینه خسارت به عهده کیست؟ ب: اگر این تجهیزات داخل خود واحد بوده و موجب خسارت به دیگر واحدها شود چطور؟ (مثل اینکه لوله آبی در کف اتاق واحد بالا سوراخ شده و موجب خسارت به سقف واحد پایین شود.)
- [سایر] اگر سازنده ساختمان آپارتمانی بتواند نقشه داخلی هر واحد را به گونهای طراحی کند که اتاق مهمانهای مرد از فضای داخلی اعضای منزل جدا بوده و به اصطلاح خانه دارای اندرونی و بیرونی باشد، آیا ساختن واحد آپارتمانی با این ویژگی مستحب و یا واجب است؟
- [سایر] زن حائض میتواند به حیاط مسجد داخل شود؟
- [سایر] در صورت عدم رضایت بعضی از مالکین، نماز خواندن در قسمتهای مشترک ساختمان آپارتمانی ( مثل راهرو، حیاط و ... که همه ساکنین به صورت مشاع مالکاند) چه حکمی دارد؟ (در صورتی که در قراردادهای گذشته چیزی ذکر نشده باشد)
- [آیت الله اردبیلی] اگر برای چیزی که وقف کرده متولّی معیّن کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند و اگر معیّن نکند، چنانچه برافراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد، اختیار اموری که مربوط به مصلحت وقف است و در نفع بردن طبقات بعد نیز دخالت دارد، با حاکم شرع است و اختیار اموری که مربوط به نفع بردن طبقه موجود است، اگر آنها بالغ باشند، با خود آنان و اگر بالغ نباشند، با ولیّ ایشان است و برای استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه برای چیزی که وقف کرده متولی معین کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نماید و اگر معین نکند اگر از قبیل اوقاف عامه (مانند مسجد و مدرسه) باشد تعیین متولی وظیفه حاکم شرع است و اگر وقف خاص باشد (مانند ملکی که وقف بر اولاد است) در مورد کارهایی که مربوط به مصلحت وقف و منفعت طبقات بعد می باشد، احتیاط آن است که نسل موجود و حاکم شرع با موافقت یکدیگر تعیین متولی کنند و اگر تنها مربوط به منافع طبقه موجود است اختیار آن با خود آنهاست در صورتی که بالغ باشند و اگر بالغ نباشند اختیار با ولی آنهاست.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر برای چیزی که وقف کرده متولّی معیّن کند ، باید مطابق قار داد او رفتار نمایند . و اگر معیّن نکند ، چنانچه بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد راجع به چیزهائی که مربوط به مصلحت وقف است که در نفع بردن طبقات بعد نیز دخالت دارد اختیار با حاکم شرع است و راجع به چیزهائی که مربوط به نفع بردن طبقة موجود است اگر آنها بالغ باشند ، اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند ، اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفادة از وقف اجازة حاکم شرع لازم نیست .
- [آیت الله بهجت] اگر برای چیزی که وقف کرده متولّی معین کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند. و اگر معین نکند، چنانچه بر افراد مخصوصی، مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد، در مورد چیزهایی که مربوط به مصلحت وقف است، که در نفع بردن طبقات بعد نیز دخالت دارد، اختیار با حاکم شرع است، ولی در مورد چیزهایی که مربوط به نفع بردن طبقه موجود است، اگر آنها بالغ باشند، اختیار با خود آنان است، و اگر بالغ نباشند اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر برای چیزی که وقف کرده متولی معین کند اختیار وقف با کسی است که واقف معین کرده و اگر معین نکند چنانچه بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف کرده باشد در صورتی که بالغ باشند اختیار با خود انان است و اگر بالغ نباشند اختیار با ولی ایشان است ولی در تصرفاتی که مربوط به مصلحت وقف و مصلحت طبقات بعد است اجازه حاکم شرع معتبر است
- [آیت الله مکارم شیرازی] در وقف خاص (مانند وقف بر اولاد) چنانچه متولی، آن ملک را اجاره دهد و از دنیا برود در صورتی که اجاره با مراعات مصلحت وقف و طبقات آینده بوده باشد اجاره باطل نمی شود، ولی اگر متولی نداشته باشد و طبقه اول آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند، ادامه اجاره نسبت به آینده بدون اجازه طبقه بعد اشکال دارد و هرگاه مستأجر، مال الاجاره تمام مدت را داده باشد آنچه مربوط به بعد از مرگ طبقه اول است گرفته می شود و به طبقه بعد داده خواهد شد (به شرط این که آنها اجاره را اجازه بدهند).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر زیر و زِبَر کلمه ای را نداند باید یاد بگیرد ولی اگر کلمه ای را که وقف کردن آخر آن جایز است همیشه وقف کند یاد گرفتن زیر و زبر آن لازم نیست و نیز اگر نداند مثلا کلمه ای به (س) است یا به (ص) باید یاد بگیرد و چنانچه دو جور یا بیشتر بخواند که یکی از آن دو غلط و داخل در کلام زائد است مثل آنکه در اهدناالصراط المستقیم، مستقیم را یک مرتبه با سین و یک مرتبه با صاد بخواند نمازش باطل است.
- [آیت الله سیستانی] زمین مساجد واقع شده در خیابانها و پیادهروها، از وقف بودن خارج نمیشود، لکن احکام مترتّب بر عنوان مسجد را ندارد، مانند حرمت نجس کردن آن، وجوب زدودن نجاست از آن؛ حرمت توقف جُنُب، حائض و نفساء در آن. و اما قسمتهای باقیمانده از مسجد، اگر از عنوان مسجد بودن، خارج نشده باشد، همه احکام مربوط به مسجد بر آنها بار میشود؛ لکن اگر از عنوان مسجد بودن خارج شود مثلاً ظالم آن را به دکان، یا محل، و یا خانه تبدیل کند احکام مسجد بر آن بار نمیشود و همه انتفاعات حلال از آن جایز است، مگر آنچه که موجب تثبیت غصب به شمار آید، که جایز نیست.
- [آیت الله بهجت] مستحب است که در مسجد از خرید و فروش و سایر معاملات (عقود و ایقاعات) غیر عبادی خودداری شود و امّا مانند نذر و وقف و نکاح چون حیثیت عبادی دارند، اشکالی ندارد؛ و مستحب است از ورود دیوانگان و اطفال غیر ممیز که مراعات آداب مساجد را نمینمایند به مساجد، خودداری شود؛ و مکروه است کسی که بوی بدی از او استشمام میشود مثل بوی سیر و پیاز، داخل مسجد شود، و بعید نیست نمازی را که با این حال خوانده اعادهاش مستحب باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] مساجدی که در مسیر خیابانها قرار می‌گیرد و جزو خیابان میشود، ظاهر این است که بعد از خیابان شدن از عنوان مسجد بودن خارج میشود بنابراین باید در اینگونه موارد ما بین احکام مربوط به عنوان مسجدیّت واحکامی که تابع صدق عنوان مسجد بودن وصدق نکردن آن است وبین احکام وقف تفصیل قائل شد از جمله احکام مسجد این است که حرام است نجس کردن مسجد وواجب است برطرف کردن نجس از مسجد و جائز نیست شخص جنب و یا زن حائض مکث در مسجد کند و دیگر احکامی که تابع عنوان مسجد بودن است، این قبیل احکام با برطرف شدن عنوان مسجدیّت برداشته میشود، گرچه احتیاط مستحبّ آن است که با رفتن عنوان مسجدی، آن احکام باز رعایت شود. و از احکام وقف بودن این است که جائز نیست تصرّف کردن در مواد موجود در محل وقف از سنگ وچوب وخود زمین وغیره وجائز نیست خرید وفروش آنها مگر این که با اجازه حاکم شرع یا وکیل او که آنچه پس از خراب شدن قابل فروش بوده باشد، بفروشند ومبلغ آن را در نزدیکترین مسجد دیگری مصرف نمایند و یا خود مواد باقیمانده بنا را در مسجد دیگر نزدیک آن مصرف نمایند و از این بیان حکم مدارس وحسینیههایی که در مسیر خیابانها قرار میگیرند وخراب می‌شوند، معلوم گردید در صورتی که وقف بوده باشند با خراب کردن آنها زمین ومواد بنا از وقفیّت خارج نمیشود وتصرّف در آنها وخرید وفروش آنها جائز نیست مگر با اجازه حاکم شرع یا وکیل اوکه پس از فروش پول آنها را در نزدیکترین مدرسه یا حسینیّه دیگریمصرف کنند و یا خود مواد باقیمانده را در اینگونه محلها با رعایت نزدیکترین آنها بکار ببرند.