امام علی(ع) در نهج البلاغه می‌فرماید: بیشترین قربانگاه اندیشه‌ها زیر برق طمع‌ها است! منظور حضرت را شرح دهید.

امام علی(ع) در یکی از سخنانش در ارتباط با آفات حرص و طمع می‌فرماید:
«أَکْثَرُ مَصَارِعِ الْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِع‏»؛[1] بیشتر لغزشگاه‌های عقل‌ها، زیر درخشش حرص و آزها است.
معنای سخن امام علی(ع) این است که خداوند به انسان عقل داده تا خوبی‌ها را از بدی‌ها و هنجارها را از ناهنجاری‌ها بازشناسد. اما این عقل گاهی دچار لغزش شده و قربانی حرص و طمع می‌شود. گفتنی است که لغزش عقل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما طمع‌ورزی اصلی‌ترین دلیل آن است.
توضیح:
از خصوصیت عقل آن است که شایستگی دارد تا در برابر نفس امّاره بایستد، آن‌را از پای درآورد و در مسیر خواسته‌‏های شایسته خود به کار گیرد. و از ویژگی‌های نفس، فریب دادن عقل و گول زدن آن به وسیله آراستن زندگانی و اندوخته‌‏های دنیا و دل‌بستن بدان‌ها است. پس خردهای سستی که از طرف خدا پشتیبانی نشده‌‏اند، بیشتر فریب می‌خورند و در ستیز با نفس امّاره - وقتی که چیزی طمع برانگیز و خواسته‌‌‏ای از امور دنیا بدرخشد-  به خاک می‌‏افتند.
بنابر این، امام علی(ع) در این‌جا کلمه «مصارع» را به جهت مغلوبیّت عقول و تحت تأثیر قرار گرفتن آنها از نفوس، استعاره آورده است، و در خواری و فرمانبری از نفوس و تاب مقاومت نیاوردن در برابر نفوس، عقل را به مردی که در جنگ به خاک می‌‏افتد تشبیه کرده است. همچنین لفظ «بروق» (درخشش‌ها) را استعاره برای آنچه از موارد طمع، آورده است که در تصوّر انسان می‌‏درخشد. و بیشتر اوقات علوم و خاطره‏‌های ذهنی را - به جهت لطافت، درخشش و سرعت حرکت-  به برق‌ها تشبیه می‌‏کنند. اما این که کلمه تحت را به کار برده، برای آن است، که از خصوصیت به خاک افتادن‌ها، پایین بودن است.[2]
منظور امام(ع) در این‌جا هشدار دادن به انسان است که وقتی طمع‌ها بر او ظاهر می‌‏شوند استوار و مقاوم باشد تا بدان‌ها مایل نگردد و جز به طمع‌هایی که شایسته است، به گونه‌‏ای شایسته نزدیک نشود. حضرت این نکته را یادآور می‌‏شود که سر چشمه و آغاز بیشتر اشتباهات عقل، کشش نیروی شهوانی به طرف خواسته‌‏های خود است، با این اعتقاد که آنها را به دست می‌‏آورد.[3]
خلاصه این‌که معمولاً لغزش‌های عقل‌ در جایی است که طمعی باشد، و اگر آن طمع عقل را به غلط اندازد و بر وفق آن حکم کند، پس دچار خطا می‌شود، و در جایی که طمعی نباشد خطاهای عقل کمتر است؛ لذا انسان باید در هر کاری اندیشه کند و دست از حرص و طمع بردارد تا حکم عقل در آن کار مورد اعتماد باشد. [1] . شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صالح، صبحی، ص 507، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق. [2] . ر. ک: بحرانی، ابن میثم، ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه، ترجمه، محمدی مقدم، قربانعلی، نوایی یحیی زاده، علی اصغر، ج 5، ص‏ 599- 600، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، 1385ش [3] . ر. ک: بحرانی، ابن میثم، ‏شرح ‏صد کلمه ‏امیرالمؤمنین‏ ع ، ترجمه، صاحبی، عبدالعلی، تصحیح و تعلیق، الحسینی الارموی المحدث، ص، 240- 243، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ دوم، 1385ش.