برای اصطلاح «مسئولیت اخلاقی» تعاریف گوناگونی ارائه شده است؛ مانند «قابلیت مدح و ذم اجتماعی» یا «در معرض مجازات بودن» یا «مسئولیت در برابر خداوند که نتیجه آن مجازات و کیفر اخروی است». البته این تعاریف؛ تعریف حقیقت مسئولیت اخلاقی نیست، بلکه به نوعی، بیان لوازم و پیامدهای مسئولیت اخلاقی است که در تعریف خود آن گنجانده شده است.
مسئولیت در معنای فقهی و حقوقی؛ مترادف با عبارت ضمان به‌کار گرفته شده است و کسی را که مسئولیت بر ذمه و عهده او قرار می‌گیرد «مسئول» یا «ضامن» می‌نامند. شخص در این صورت ملزم است که به جبران خساراتی برآید که به دیگری وارد کرده است.
در عین اینکه بین مسئولیت فقهی و اخلاقی رابطه تنگاتنگ و ویژه‌ای وجود دارد، اما تفاوت‌ها و امتیازاتی هم میان آن دو وجود دارد که در پاسخ تفصیلی بدان خواهیم پرداخت.
