پاره‌ای از قوانین و رسوم، قبل از اسلام نیز وجود داشتند که اسلام بر آنها مهر تایید زد. از جمله اینها، تقسیم سال به دوازده ماه بود که در میان ملل مختلف رواج داشت که از این میان، اعراب قبل از اسلام، چهار ماه را با عنوان ماه حرام می‌شناختند. قرآن کریم، هم تقسیم سال به دوازده ماه و هم وجود چهار ماه حرام را می‌پذیرد: «در حقیقت، شماره ماه‌ها نزد خدا، از روزی که آسمان‌ها و زمین را آفریده، در کتاب [علمِ] خدا، دوازده ماه است. از این [دوازده ماه]، چهار ماه، [ماهِ] حرام است. این است آیین استوار، پس در این [چهار ماه] بر خود ستم مکنید، و همگی با مشرکان بجنگید، چنان‌که آنان همگی با شما می‌جنگند، و بدانید که خدا با پرهیزگاران است».[1]
ماه‌های حرام، احکام خاص به خود را دارد که در جایش بررسی شده است.
اما در ذیل این آیه احادیثی نقل شده است که در آن یکی از بطون آیه – تطبیق دوازده ماه به دوازده امام – ذکر شده است:
1. جابر جعفی از امام صادق(ع) نقل می‌کند که ایشان در ذیل آیه: «اِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً ...» فرمود: «ای جابر! مراد از «سال»، جدّ ما پیامبر اسلام است و ماه‌های آن، دوازده عدد می‌باشد؛ از جدّ ما امیر المؤمنین تا جانشین همه، مهدی(عج) از اولاد حسین(ع) که دوازده امام می‌شوند. اما چهار ماه حرام از ما، چهار امامی هستند که همه به اسم علی می‌باشند: امیر المؤمنین علی بن ابی‌طالب، علی بن الحسین، علی بن موسی و علی بن محمد...».[2]
این روایت در کتاب «الهدایه الکبری» با این سند نقل شده است: «علی بن الحسین الکُوفی» از «وَهْب بن عبد الله» از «محمد بن جبله» از «الحسین بن معمر» از «خالد بن محمد» از «جابر الجُعفی». برخی از افراد این سلسله سند مانند وهب بن عبدالله مجهول می‌باشند.
این روایت را شیخ طوسی به صورت مرسل و با اندکی اختلاف نقل کرده است.[3]
2. امام صادق(ع) فرمود: «اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ... ؛ منظور امیر المؤمنین علی بن ابی‌طالب، حسن بن علی، حسین بن علی، علی بن حسین، محمد بن علی، جعفر بن محمد، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمّد، حسن بن علی و الخلف الحجّه می‌باشد». سپس فرمود: «ای داود! آیا می‌دانی این نوشته کی نوشته شده است؟» داود گفت: خدا و رسولش و شما بهتر می‌دانید. آن‌حضرت فرمود: «دو هزار سال پیش از آنکه آدم آفریده شود».[4]
در سند این روایت نیز عبید بن کثیر عامری وجود دارد که علمای رجال او را ضعیف دانسته‌اند[5] و گفته‌اند که آشکارا حدیث جعل می‌کرد.[6]
در نتیجه، این دو روایت به جهت سندی دارای اشکالاتی هستند. اما محتوای این روایت، راه متفاوتی از سند دارد؛ در این روایات به برگزیده بودن دوازده امام اشاره شده است که با ذوقی بر آیه دوازده ماه سال تطبیق داده شد. اصل این محتوا و منتخب بودن دوازده امام، از اصول شیعه بوده و دلایل بسیار بر آنها وجود دارد و تطبیق آن بر این آیه نیز مشکلی را ایجاد نمی‌کند. بنابر این محتوای این روایات بعید نبوده و می‌توان بدان استناد کرد. [1] . توبه، 36. [2] . خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایه الکبری، ص 377- 378، بیروت، البلاغ، 1419ق. [3] . شیخ طوسی، کتاب الغیبه، محقق، مصحح، تهرانی، عباد الله، ناصح، علی احمد، ص 149- 150، قم، دار المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1411ق. [4] . ابن ابی زینب (نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 88، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، 1397ق [5] . غضائری، احمد بن حسین، کتاب الضعفاء، ج 1، ص 80، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364ق. [6] . نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعه(رجال نجاشی)، ص 234، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش؛ علامه حلی، رجال، ص 245، قم، دار الذخائر، 1411ق.
