علامت‌هایی مانند (ع)، (لا)، (ج) و ... که در آیات قرآن دیده می‌شود، نشانه چیست؟

یکی از مسائل مهم در قرائت قرآن، شناخت جای وقف و ابتدا در فرازهای قرآنی است. این مسئله بیشتر در بحث تجوید قرآن مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ زیرا هدف از آن زیبا و شیوا ساختن قرائت قرآن است. البته از این جهت که برای وقف و ابتدا علاماتی در نظر گرفته شده، در بحث کتابت قرآن مطرح می‌شود.
علامات مختلفی از جانب افراد متعددی برای وقف و ابتدا وضع شده است. یکی از این دسته علائم، رموز سجاوندی است که توسط شخصی به همین نام، یعنی محمد بن طیفور سجاوندی وضع شده است. این علائم عبارت‌اند از:
1. «م»: علامت وقف لازم است. این علامت مربوط به جایی است که وقف‌نکردن، موجب ایهام به معنایی دیگر می‌شود که مقصود واقعی نبوده و به معنای اراده شده، آسیب می‌زند.
2. «ط»: علامت وقف مطلق است؛ یعنی وقف کردن در این مکان، بهتر از وصل کردن است.
3. «ج»: علامت وقف جائز است و در جایی به کار می‌رود که وقف و وصل با هم مساوی باشد و هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارد.
4. «لا»: علامت عدم جواز وقف است و در جایی است که وقف در آن محل، موجب تغییر معنای آیه و یا ایجاد معنای قبیحی می‌شود.[1] البته در جایی که آخر آیه باشد، بیشتر علما، وقف در آن مورد را مستحب می‌دانند.
در سال‌های اخیر، علامت‌های جدیدی نیز برای وقف و ابتدا وضع شده‌اند. این علامات عبارت‌اند از:
الف. «صلی»: با این‌که وقف جایز است، ولی وصل بهتر است.
ب. «قلی»: به معنای این است که وقف بهتر از وصل است.[2]
5. «:.»: علامت سه نقطه که به آن وقف معانقه یا مراقبه گفته می‌شود. معنای این علامت در دو جای نزدیک به هم، بدین معنا است که فقط بر یکی از این دو مکان می‌توان وقف کرد.[3]
6. «س»: علامت سکت است که نوعی وقف محسوب می‌شود با این تفاوت که زمان مکث بسیار کوتاه است.
7. «ق»: علامت وقفی است که بیشتر علما قائل به آن نیستند.
8. «قف»: علامت امر به وقف است ولی اگر وصل کند نیز اشکالی ندارد.
9. «صل»: علامت امر به وصل است و بیانگر این است که وصل نیکو است.
10. «قفه»: علامت وقف سکت طولانی است.
11. «صق»: علامت وصل به ماقبل است.
12. «صب»: علامت وصل به مابعد است.
13. «جه»: علامت وقف مرخص و مترادف علامت «ص» است.
14. «ک»: به معنای این است که حکم وقف در آن، مانند مورد قبلی است.
15. «قلا»: علامت این‌که بنابر قولی محل وقف است ولی وقف نکنید.[4]
16. «ع»: هم علامت وقف به معنای مساوی بودن وقف و وصل است و هم بعد از هر ده آیه به معنای (عشر) قرار داده می‌شود. همچنین علامتی بر اتمام داستان یا موضوع قرآنی است که در انتهای آخرین آیه مربوطه قرار داده می‌شود.[5]
17. «ز»: بدین معنا است که وقف کردن جایز است ولی وصل کردن بهتر از وقف کردن است.
18. «ص»: وقف مرخص است؛ یعنی فقط در صورت ضرورت می‌توان در آن مکان وقف کرد.[6]   [1] . سادات فاطمی، سید جواد، پژوهشی در وقف و ابتدا ص 85 - 86، مشهد، به نشر، چاپ اول، 1382ش. [2] . ابوالوفا، علی الله بن علی، القول السدید فی علم التجوید 211، المنصوره، دار الوفاء، چاپ سوم، 1424ق. [3] . القاری، عبدالعزیز بن عبدالفتاح، قواعد التجوید علی روایه حفص عن عاصم بن أبی النجود، ص 115، بیروت، مؤسسة الرساله، چاپ اول، 1422ق. [4] . مظلومی، رجبعلی، پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی، ج 2، ص 139، تهران نشر آفاق، چاپ دوم، 1403ق. [5] . حریری، محمد یوسف، فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ص 259، تهران، نشر آفاق، چاپ دوم، 1403ق. [6] . قواعد التجوید علی روایة حفص عن عاصم، ج 1، ص 114 - 115.